Þjóðviljinn - 14.08.1980, Side 5

Fimmtudagur 14. ágiist 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Utanrikisráðuneytið svarar 15 spurningum Ólafs Ragnars Grimssonar
Ekkert sérsamkomulag
viö Bandaríkjastjórn
Sérstök yfirlýsing um aö
hér veröi ekki kjarnorkuvopn,
aldrei veriö gefin
Engar skrár til
í ráöuneytinu um magn og
tegundir vopna í herstööinni
Utanríkisráðuneytið
hefur svarað 15 spurn-
ingum sem ólafur Ragnar
Grímsson alþm. beindi til
þess á utanríkismálanefnd
Alþingis. Svörin eru á
margan hátt fróðleg og
gefa tilefni til frekari um-
fjöllunar um veigamikil
atriði. I sumum svaranna
koma fram nýjar upplýs-
ingar sem stangast á við
það sem áður hefur komið
frá ráðuneytinu/ fulltrúum
stjórnmálaf lokka eða öðr-
um stjórnvöldum í utan
rikisráðuneytinu. Þjóðvilj-
inn mun á næstunni taka
svör utanríkisráðu-
neytisins til umf jöllunar en
þau fara hér á eftir ásamt
spurningunum með fyrir-
söanum blaðsins.
1. Hvenær geröu bandarlsk
stjórnvöld samkomulag viö ts-
lendinga um aö hér skyldu ekki
vera kjarnorkuvopn? Hvaöa
stjórnvöld I Bandarikjunum
geröu samkomulagiö? Var þaö
munnlegt eöa skriflegt? Hver
voru efnisatriöi þess samkvæmt
texta samkomulagsins, og er
hægt aö fá textann birtan I heild
sinni?
Samkomulagiö felst I skýru
ákvæöi 3. greinar varnarsamn-
ings Islands og Bandarikjanna
frá 5. mal 1951 þar sem Banda-
rlkin gengust undir þá kvöö aö
varnarliöiö megi ekki hagnýta
aöstööu sina hérlendis á annan
hátt en þann sem lsland sam-
þykkir, — og yfirlýsingum
gefnum af tslands hálfu á
grundvelli þessa ákvæöis um
aö óheimilt sé aö koma meö
kjarnavopn hingaö til lands.
Þetta samkomulag hefur alla
tlö veriö ágreiningslaust milli
landanna og ekki gefist tilefni
til aö ætla aö þaö væri ekki full-
komlega haldiö.
Þess má einnig geta, aö skv.
bandariskum lögum þarf aö
vera fyrir hendi sérstakur
samningur milli hlutaöeigandi
rlkja til þess aö komiö geti til
staösetningar banddariskra
kjarnavopna — og er aö sjálf-
sögöu ekki um aö ræöa neinn
slíkan samning milli Banda-
rikjanna og Islands.
Ótvírætt?
2. Felur samkomulag Banda-
rikjanna og tslands I sér bann viö
varanlegri staösetningu kjarn-
orkuvopna og einnig tlmabund-
inni staösetningu sem og bann viö
öllum flutningum kjarnorku-
vopna um Keflavikurvöll og loft-
helgi tslands?
Já.
Engar upplýsingar um dul-
búning.
3. Hverjar eru mismunandi teg-
undir kjarnorkuvopna og þeirra
tækja, (t.d. flugskeyta), sem
ætlaö er aö flytja sprengjuna aö
skotmarki? Hvaö eru þessi vopn
fyrirferöamikil ( rúmmál) og
hvernig er hægt aö flytja þau frá
einum staö til annars? Hvaöa
aöferöir eru helst notaöar til aö
dylja flutning á mismunandi teg-
undum kjarnorkuvopna? Svör viö
þessum spurningum taki einkum
miö af þeim kjarnorkusprengj-
um, sem P3C-Orion vélarnar og
F-4 Phantom vélarnar, sem nú
eru á Keflavikurflugvelli, geta
boriö.
P3C-Orion vélarnar og F-4
Phantom vélarnar eru hér I
eftirlits- og varnarskyni — og
þurfa alls ekki kjarnorkuvopn
til þess aö geta gegnt hlutverki
slnu fullkomnlega. Þessar flug-
vélategundir má hins vegar,
eins og alkunnugt er, búa
kiarnorkuvopnum, t.d. er skýrt
frá þvl I þekktu riti, „Jane’s
All the World’s Aircraft”, þar
sem lýst eru mögulegri vopna-
hleðslu þeirra, aö P3C vélarnar
geti haft innanborös m.a. tvær
MK101 kjarnorkudjúpsprengj-
ur og aö F4E geti boriö kjarn-
orkusprengur eöa -flaugar
undir vængjum. Forstööu-
maöur Friöarrannsóknastofn-
unarinnar I Stokkhólmi
(SIPRI), dr. Frank Barnaby
telur liklegt aö F4E vélarnar
beri eina kjarnorkusprengju,
þegar um slikt er aö ræöa,
ásamt öörum vopnum. Hann
upplýsir, . aö kjarnorku-
sprengjur geti veriö 1 til 2
metrar á lengd og fari
sprengjukraftur ekki eingöngu
eftir stærö. Mikill fjöldi teg-
unda af kjarnasprengjum sé til,
en engar áreiöanlegar lýsingar
á þeim eru fyrirliggjandi hjá
þessari þekktu stofnun. Ekki
er hægt aö upplýsa um aöferöir
til aö dylja flutning kjarnorku-
vopna hvort, hvar eða hvenær
um þær er aö ræöa. P3C Orion
vélar og F4 Phantom vélar
hafa verið seldar til allmargra
landa þar sem fullvíst hefur
veriö taliö aö ekki væru kjarn-
orkuvopn, þær fyrrnefndu til
m.a. Noregs, Argentinu,
Astraliu og Nýja-Sjálands, —
og þær slðarnefndu m.a. til
Astraliu og Egyptalands.
ómerkt frá sendiherran-
um.
4. Hvaöa stjórnvöld I Banda-
rikjunum (ráöuneyti, ráöherra
eöa starfsmaöur hans) gáfu utan-
rikisráöuneytinu islenska yfirlýs-
inguna frá 23. mai 1980? Hvenær
og meö hvaöa hætti var yfirlýs-
ingin látin i té?
Yfirlýsingin var gefin af sendi-
herra Bandarikjanna hér aö
höfðu samráöi bæöi viö banda-
riska utanrikisráöuneytiö og
varnarmálaráöuneytið. Sendi-
herrann er skipaöur af forseta
Bandarikjanna til þess aö
koma fram af hálfu banda-
rískra stjórnvalda gagnvart
Islenskum stjórnvöldum. Yfir-
lýsing barst ráðuneytinu hinn
23. maí 1980 meö bréfi, dagsettu
þann dag, undirrituðu af sendi-
herranum og er I texta bréfsins
vitnað til þess aö yfirlýsingin
fylgi þvi.
Hálft svar.
5. Hver er nánari skilgreining á
þvi sem i yfirlýsingu bandariskra
stjórnvalda er kallaö „mikilvæg
stöö”? Hvaöa tilteknar her-
stöövar aörar, nafngreindar, eru
háöar ákvæöum C5510-83B Hand-
bókarinnar? Slik dæmi eru nauö-
synleg til aö hægt sé aö gera sér
grein fyrir þvi hvort hinar stööv-
arnar, þar sem ákvæöum Hand-
bókarinnar er framfylgt, séu
kjarnorkuvopnastöövar eöa ekki.
Fengist hafa viöbótarupplýs-
ingar um aö auk þess aö vera
send mikilvægari stöövum
bandariska flotans er umrædd
handbók einnig send öllum
öörum bandariskum flota-
stöövum, skipum og fleiri
bandariskum aöilum, enda
sending hennar ekki bundin viö
staöi þar sem kjarnorkuvopn
eru geymd, eins og áöur hefur
komiö fram.
Réttur skilningur.
6. Gerir utanrikisráöuneytiö sér
grein fyrir þvi aö i bandariska
texta yfirlýsingarinnar, sem
vitnaö er til i fréttatilkynningu
ráöuneytisins 23. mai 1980, segir
ekkert afdráttarlaust um þaö aö
leiöbeiningarnar i C5510-83B séu
lika notaöar i herstöövum sem
ekki hafa kjarnorkuvopn?
Fullyröingin i fréttatilkynningu
ráöuneytisins um aö Handbókin
sé notuö „óháö” þvi hvort um
kjarnorkuvopn sé aö ræöa eöa
ekki er aöeins ályktun ráöu-
neytisins. Er ráöuneytiö þvi
reiöubúiö aö óska eftir annarri og
afdráttarlausari yfirlýsiingu?
Alyktun ráöuneytisins sem
fram kemur i fréttatilkynningu
þess leiöir beint af texta banda-
risku yfirlýsingarinnar og er
staöfest af bandariskri hálfu aö
sá skilningur sé réttur.
ómögulegt að ímynda sér.
7. Embætti utanrikisráöu-
neytisins leggi fram skriflega
greinargerö um samanburö sinn
á herstööinni i Keflavik viö kjarn-
orkustöövar. 1 þcirri greinargerö
varöi ýtarleg lýsing á hvaö i
starfsemi og búnaöi herstööva
gefi einkum til kynna varanlega
eöa timabundna geymslu kjarn-
orkuvopna eöa flutning á þeim
vopnum. Herstööin i Keflavik
veröi siöan borin saman viö slikar
stöövar svo aö ljósar veröi for-
sendur og rök embættismanna
utanrikisráöuney tisins fyrir
þeirri fullyröingu aö herstööin sé i
öllu ólik kjarnorkuvopnastöö-
vum.
Viöurkennt er aö sérstakar
öryggisráöstafanir eru
viöhafðar hvarvetna þar sem
kjarnavopn eru geymd, þótt
nákvæmar upplýsingar um
umbúnaö þeirra og varögæslu
séu ekki birtar af hlutaöeigandi
aöilum. Taliö er t.d. aö kjarna-
vopn séu höfö i neöanjaröar-
byrgjum og giröingar, lýsing,
varsla, umgengisreglur o.m.fl.
sé með þeim hætti aö til vls
bendingar megi hafa um aö þar
séu ekki einungis geymd venju-
leg vopn. Þeir Islendingar sem
kunnugastir eru varnarsvæö-
unum viö Keflavikurflugvöll
hafa ekki taliö aö þar væri um
neina sllka staöi aöræða, þvert
á móti væri ómögulegt aö
Imynda sér hvar sllk vopn ættu
þar aö vera. Þess ber aö gæta
aö íslenskir verktakar hafa nú i
meira en tvo áratugi annast
allar framkvæmdir á velllnum
og er sá mikli fjöldi Islendinga,
sem hjá þeim hefur starfaö,
þaulkunnugur öllum aö-
stæöum.
Ekkert svar.
8. Hvaöa fullyröingar Center
for Defense Information um staö-
setningu kjarnorkuvopna hafa
siöan veriö staöfestar af varnar-
málaráöherra Bandarikjanna?
Sendiráö Islands I Washington
haföi samband viö Center for
Defense Information og óskaöi
nánari rökstuönings og upplýs-
inga frá stofnuninni. Var lofaö
aö þetta skyldi athugaö, en
svar hefur ekki borist. Telur
sendiráöiö aö þess sé varla aö
vænta héöan af.
Sama svar.
9. Hvers eölis voru neitanir
bandariskra stjórnvalda á tilvist
kjarnorkuvopna i Japan og á
hvern hátt sýndi atburöarásin aö
þær yfirlýsingar voru rangar?
Hvaöa lærdóma má draga af
stikri afhjúpun? Var samkomu-
lag Japan og Bandarikjanna hliö-
stætt hinu svokallaöa samkomu-
lagi tslands og Bandarikjanna?
Sama svar og viö spurningu nr.
8.
Engar sönnur
10. Ef sú staöhæfing Center for
Defense Information er rétt, aö
tsland sé eina NATO-landiö sem
ekki hefur hlotiö skýrar yfirlýs-
ingar frá varnarmálaráöherra
Bandarikjanna, um þaö hvort hér
séu staösett kjarnorkuvopn, er
utanrikisráöuneytiö þá reiöubúiö
aö óska eftir slikri yfirlýsingu frá
varnarmálaráöherra Bandarikj-
anna:
Ekki hafa veriö færöar sönnur á
aö umrædd st'aöhæfing Center
for Defense Information sé
rétt. Hins vegar viröist spurn-
ingin ekki lengur hafa gildi eft-
ir yfirlýsingu sendiherra
Bandarikjanna hér hinn 11.
ágúst 1980.
Trúnaðarmál
11. Ctanrikisráöuneytiö fari þess
á leit viö bandarisk stjórnvöld aö
þau leggi fram Handbók sjó-
hersins um öryggisgæslu kjarna-
orkuvopna nr. C5510-83B, svo aö
tslendingar geti kynnt sér efni
hennar. Þar eö fleiri en ein útgáfa
hefur veriö prentuö á siöari ár-
um, veröi þær allar afhentar
tslendingum.
Handbók þessi eöa öryggisleiö-
beiningar eru trúnaðarmál og
þvi ekki hægt aö leggja þær
fram.
Yfirlýsinga ekki þörf
12. Gáfu Bandarikin sérstakar
yfirlýsingar viö komu P3C Orion
og F4E Phantom-flugvélanna
hingaö um aö þær yröu aldrei not-
aöar til aö flytja kjarnorkuvopn
frá og til tslands eöa um lofthelgi
tslands, þótt flugvélarnar hafi
tæknilegan búnaö til þess aö
flytja kjarnorkusprengjur? Er
fyrri yfirlýsing Bandarikjanna
oröuö á þann veg, aö hún eigi af-
dráttarlaust einnig viö þessar
vélar?
Sllkra yfirlýsinga var ekki þörf,
þar sem fullt samkomulag er
um aö ekki megi flytja kjarna-
vopn hingað til lands eöa um
lofthelgi tslands. Samkomulag
þetta tekur aö sjálfsögöu til
umræddra flugvéla. (Rétt er aö
taka fram, vegna orðalags
spurningarinnar, aö ekki liggur
fyrir aö flugvélar af umrædd-
um gerðum hér hafi sérstakan
„tæknilegan búnaö” til þess aö
flytja kjarnasprengjur).
Engar skrár til
13. Hefur islenska utanrikis-
ráöuneytiö yfirlit yfir þær teg-
undir vopna, sem geymd eru i
herstöövum Bandarikjanna hér?
Eru slikir flutningar til og frá
landinu ætiö tilkynntir ráöuneyt-
inu og fær þaö þá ákveönar skrár
yfir magn og tegundir vopna svo
aö ávallt sé fyrir hendi sú
nákvæma vitneskja um vopna-
búnaö sem varnarsamningurinn
veitir islendingum rétt til?
Ráöuneytinu er tilkynnt fyrir-
fram um allar veigameiri
breytingar á herbúnaöi. Ráð-
herrar og starfsmenn ráöu-
neytisins hafa á hverjum tima
skoöaö varnarstöðina og kynnt
sér Itarlega starfsemi hennar
og búnaö. Skrár af því tagi sem
spurt er um eru ekki fyrir hendi
I ráöuneytinu. Ekki hafa hingaö
til verið ráönir sérhæföir
starfskraftar sem geröu kleift
aö fylgjast til hlltar meö ein-
stökum þáttum.
tslenskir starfsmenn
14. Hvers eðlis eru hinir svo-
nefndu „hot-cargo” flutningar?
Hvers konar vopn eru þar á ferö-
inni? Hvers vegna er Islenskum
stjórnvöldum meinaö aö koma
nærri þeim flutningum?
Um er aö ræöa flutninga á
hvers kyns sprengiefnum og
starfa bæöi varnarliösmenn og
islenskir starfsmenn að þeim,
en þessir flutningar lúta sér-
stökum varúöarreglum.
15. Hvaöa þættir i vopnabúnaði
og starfsemi herstööva Banda-
rikjanna hér eru ætlaöir til árása,
ef til átaka kemur, og hvernig
getur viöbúnaöur Bandarikjanna
hér eyöilagt sjóher annars rikis á
átakatimum? A hvern hátt er
herstööin lykilþáttur i árásar-
kerfi Bandarikjanna?
Stööin i Keflavik er eftirlits- og
varnarstöö. öll starfsemi henn-
ar beinist aö þvi aö koma i veg
fyrir aö styrjöld brjótist út.