Þjóðviljinn - 27.08.1980, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 27. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Hótunin um heilaga strídið
Vesturlönd geta ekki án oliunnar frá
Saádi-Arabíu verið, hvað þá
oliunnar frá írak og Saúdi-Arabiu
báðum. Vestrænu stórveldin eiga því
erfitt með að hafna kröfum þessara
rikja um að ísrael sé knúið til
eftirgjafar í Palestínumálum
Hvatning Fads krónprins l
Saúdi-Arabfu um heilagt strið að
islömskum sið (djihad) gegn
israei brýtur að sumra mati blað
i stjórnmálum viðvikjandi
Austurlöndum nær. Leiðarahöf-
undur breska blaðsins Guardian
segir að „eitt orð frá Rlad vegi
jafn þungt þúsund orðum frá
Damaskus” og á þá við þau vfð-
tæku áhrif, sem Saúdi-Arabía
hefur I krafti oliu sinnar. Og nú
hefur Saúdi-Arabia tekið höndum
saman við annað mesta oliuút-
flutningsland Arabarikja, irak og
má nærri geta hviilkt afl þessi
riki geta orðið,sameinuð.
Olíufurstar Saiidi-Arabiu lita
liklega svo á, að með þvi að
leggja áherslu á innlimun Austur-
Jerúsalem með sérstakri laga-
setningu hafi Israelar endanlega
Kröfurnar um
frjáls verkalýðs-
félög gætu vakið
hljómgrunn i fleiri
rikjum þar, ekki
sist þegar kaup-
mátturinn rýrnar
af völdum
verðhækkana
Verkföllin I Póllandi hafa ekki
einungis beint athyglinni að efna-
hagslegum örðugieikum og al-
ræðisstjórnarfari þar i landi,
heldur og i öðrum Austur-
Evrópurikjum. Einnig þar er um
að ræða minnkandi hagvöxt,
horfur á orkuskorti og óánægju
almennings vegna hækkandi
verðlags. Comecon-löndunum
(Sovétrikjunum, Austur-Evrópu-
löndunum og fl.) tókst að visu i
fyrstu að halda frá sér verðbólg-
unni, sem magnaöist i flcstum
hlutum heims upp úr 1973-1974, en
nú hefur verðbólgan einnig haldið
innreið sina þar.
Vestrænir hagfræðingar telja,
að litlar horfur séu á auknum
fjárfestingum og batnandi lifs-
kjörum i Comecon-löndum á
næstunni, enda hafi hagvöxtur
þar undanfariö verið minni en bú-
ist hefði verið við. Hagfræð-
ingarnir telja vanda Comecon-
rlkjanna ekki sist þann, að þau
búi enn við skort á tæknilegri
kunnáttu á mikilvægum sviöum
og það hindri að framleiðni auk-
ist. Einnig komi hér til greina að
erfiðara gerist að afla hráefna og
þau verði dýrari.
Olían hækkar
Mesta vandamáliö I efnahags-
málum Austur-Evrópurikja er
hraðhækkandi orkuverð. Ollan
bitið höfuðið af skömminni. Um-
mæli Fads eru ekki sist alvarleg-
urviðburðurmeðtilliti tilþess, aö
furstarnir i Riad hafa jafnan
tamið sér varfærni I yfirlýsing-
um. En reynslan bendir til þess,
að vissara sé að taka aðvaranir
þeirra eða hótanir alvarlega.
Sumarið 1973 kom Feisal kon-
ungur þvl þrásinnis á framfæri
við Bandarikjamenn, að þeir
þyrftu ekki að halda að þeir
fengju til eilifðar eins mikið af
saúdiarabiskri oliu og þeir vildu
og á eins lágu verði og þeir vildu,
ef þeir gerðu Saúdi-Arabiu ekki
þann greiða á móti að knýja
tsrael til þess að láta i einhverju
undan kröfum Araba. En Banda-
rikjamenn tóku þetta skraf kóngs
ekki alvarlega. Og i október þaö
ár réðust herir Egyptalands og
Sýrlands gegn ísrael.
frá Sovétrikjunum hefur hækkaö i
verði, og þar að auki eru Sovét-
menn nú siöur aflögufærir en
áður. Það þýöir að fylgiriki þeirra
verða að kaupa stöðugt meira af
oliu sinni á heimsmarkaðnum
fyrir ennþá hærra verð. Orku-
vandræöin koma niður á iðnað-
inum, en talsvert dró úr fram-
leiðsluaukningunni á þeim vett-
vangi I fyrra, frá þvi sem var árið
áöur.
Að sögn austurriskrar stofn-
unar, sem fjallar um saman-
burðarhagfræði, munu Austur-
Evrópurikin á timabili fimm ára
áætlunarinnar 1976-1980 ná 25%
framleiðsluaukningu i staðinn
fyrir 40%, eins og áætlað haföi
verið.
Pólsku verkföllin geta haft
veruleg áhrif á ganga mála I öðr-
um Comecon-rikjum, bæði i
stjórn- og efnahagsmálum. Hvaö
efnahagsmálin snertir geta þau
truflaö vöruflutninga milli Come-
con-landa og valdið töfum á ýms-
Fad krónprins — heilaga striðið
er mikilvægt hugtak I Múhameðs-
trú, en þarf ekki endilega að þýða
beinllnis hernað (þótt það geri
það oft), heldur getur einnig náð
yfir baráttu með öðrum aðferð-
um.
Herskárri afstaða
Saúdi-Arabia selur Vesturlönd-
um framkvæmdum, er fleiri en
eitt riki standa að sameiginlega.
Pólland á hlutdeild i mörgum
slikum framkvæmdum, þar á
meðal byggingu kjarnorkuvera I
Sovétrikjunum. Comeconland
(undanfarið hafa verkamenn i
skipasmiðastöðvunum einmitt
látið mest aö sér kveða i verkföll-
unum) og eru stórframleiðendur
kola 1 hæsta gæðaflokki.
Horfur á pólitískri ólgu
Burtséð frá beinum efnahags-
legum áhrifum frá verkföllunum i
Póllandi hafa rikisstjórnir i
Austur-Evrópu áreiðanlega tals-
verðar áhyggjur af þvi að verk-
föllin hafi áhrif I stjórnmálunum.
Kröfur pólskra verkamanna um
frjáls verkalýðsfélög og tján-
ingarfrelsi koma til með að vekja
mikla athygli viða i þeim löndum,
sérstaklega að likindum i Tékkó-
slóvakiu, þar sem menn muna
ennþá vel „voriö i Prag” 1968.
Framhald á bls. 13
um meiri oliu en nokkurt annað
riki, hún er tryggasti banda-
maður Vesturlanda i Araba-
heiminum, grimmilega and-
kommúnisk. Konungurinn og
prinsamir af Saúd-ættbálknum
meta málin þannig að með tilliti
til þessa séu þeir Vesturlöndum
svo mikilvægir og hafa verið
þeim það mikið innanhandar aö
ekki sé nema sanngjarnt að
vesturlandastórveldin launi það i
stóru sem smáu. Nú telja þeir sig
efalaust hafa sannreynt, að ekki
borgi sig að auðsýna valdhöfum
Vesturlanda langlundargeð, og
þvl skuli nú tekin upp herskárri
afstaða.
Lagasamþykkt Israelsþings
um innlimun Austur-Jerúsalem
(sem Begin mun raunar hafa fall-
ist á hálfnauðugur, af ótta við að
missa annars stuðning strang-
trúarmanna og öfgafyllstu hægri-
mannanna, sem gætu fellt stjórn
hans með þvi að snúast gegn
henni á þingi) er þesskonar at-
buröur að Saúd-furstarnir þora
ekki annað en að bregðast við
hart, sérstaklega með tilliti til nú-
verandiaðstæðna ilöndum Araba
og Múhameðstrúarmanna. Jerú-
salem er þriðja helgasta borg
tslams (á eftir Mekku og Medinu)
og það tvöfaldar aö minnsta kosti
reiði Araba út af innlimun
borgarinnar i lsrael. Saúdkon-
ungurinn og frændur hans geta
ekki látið sllkt framhjá sér fara
án þess að eiga á hættu að glata
viröingu I augum sins fólks og
Múhameðstrúarmanna yfirleitt,
sérstaklega nú, þegar alda trúar-
vakningar ris hátt i íslam.
Öflugt bandalag
önnur ástæða til þess, að oliu-
furstarnir bita nú i skjaldar-
rendur, er að þeir þykjast sjá að
tsraeíar séu staöráðnir I að gefa
ekki meira eftir en orðiö er. Af
þeirra hálfu komi engin raun-
veruleg sjálfstjórn fyrir
Palestinumenn I Vesturbakka-
héruðum og i Gasa til greina.
Meðan aöalandstaðan við
samningaumleitanir Israels og
Egyptalands var frá hávaðasömu
en sjálfu sér sundurþykku og
kraftlitlu bandalagi svokallaöra
róttækra Arabarikja undir for-
ystu Sýrlands, gátu Israel,
Egyptaland og Vesturlönd verið
nokkuð róleg. Miklu alvarlegra
verður málið fyrir þessa aðila er
Saúdi-Arabla og Irak taka i sam-
einingu að sér forustuna i þvi
andófi. Meö þvl aö bjóöa
Egyptum, sem eru nálægt botnin-
um efnahagslega, gyiliboð á þeim
vettvangi, hafa þau möguleika á
að fá þá til þess að snúast á ný
gegn tsrael, þvl fremur sem
Sadat þorir likt og aðrir Araba-
leiðtogar ekki annað en að reiðast
út af Jerúsalem. Hann kann lika
að vera orðinn sannfærður um, að
Begin ætli sér ekki að gefa neitt
eftir i málum Palestinumanna.
Og Vesturlönd, sem eiga feiknin
öll undir saúdiarabiskri og
Iranskri oliu og lita þar aö auki á
Saúdi-Arabiu sem helsta hald-
reipi sitt i Vestur-Asíu að Irans-
keisara föllnum, koma einnig til
með að eiga erfitt með að vlsa
valdhöfum I Riad og Bagdað á
bug, þegar þeir krefjast þess að
launum fyrir góð viöskipti og
pólitiskan stuðning, aö vestrænu
stórveldin fái Israel, með góðu
eða illu, til að ganga að kröfum
Araba viðvlkjandi Jerúsalem og
herteknu svæðunum frá þvi I
striðinu 1%7.
dþ.
Stjórnir Austur-Evrópu
kvíðnar út af Póllandi
Hvernig Hst honum á? Þungbúin Leninsstytta I samkomusal Lenin-
skipasmiðastöðvarinnar i Gdansk, þar sem fundur verkfailsmanna
stendur yfir.
Veístu
AÐILAUGARDALSHOLLINNI
getur pú
ORÐIÐ
UNNIÐ
TOPR
MAÐUR
DAGSINS
SAMKEPPNINNI
LEYST

ÞRAUTINA
SMAKKAÐ A
TRDPICANA
1 GRAPESAFA
APPELSÍNUSAFA
0G EPLASAFA
BRAGÐAÐ
AKEXI
AUK ÞESS SEÐ TROPICANA
JÁRNBRAUTARLESTINA O.M.FL.
Ksmjörlíki hf. SÓLHF