Þjóðviljinn - 13.11.1980, Qupperneq 3

Fimmtudagur 13. nóvember 1980. ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA 3
Norrœnu kolmunnarannsóknirnar:
Allt er til reidu
— þegar nógu hátt verð fæst fyrir kolmunna til þess
að veiðar og vinnsla borgi sig, segir Björn Dagbjartsson
Þær rannsóknir á veiðum og
vinnslu kolmunna, sem Norð-
menn, Færeyingar og tslendingar
hafa unniö að sl. tvö ár, en nú er
lokið, hafa skilað þeim árangri,
að þegar nægilega hátt verð fæst
fyrir kolmunnann til þess að
menn telji veiðarnar og vinnsluna
borga sig, þá er allt til reiðu,
veiðarfæri, flutningatæki og
vinnslutækni í landi, sagði dr.
Björn Dagbjartsson, forstöðu-
maður Rannsókarstofnunar fisk-
iðnaðarins i samtali við Þjóðvilj-
ann. Hann bætti þvi við, að nú
sem stæði væri verð fyrir kol-
munnaafurðir, skreið, marning
eða flök tæplega nógu hátt til þess
að veiðarnar borgi sig, ef kol-
munni er aðeins veiddur til
manneldis.
Verkaskipting
Þjóðirnar þrjár skiptu með sér
verkum i þessum rannsóknum.
Norðmenn sáu aðallega um
veiðarfærarannsóknir, Færey-
ingar um vinnslu i marning og á
flökum og tslendingar um verkun
hans i skreið i landi. Þetta var
skiptingin i höfuðdráttum, en að
sjálfsögðu var svo um fulla sam-
vinnu á flestum sviðum að ræða
milli þjóðanna. Varðandi veiðar-
færatilraunirnar má segja að
Norðmenn og Færeyingar hafi
unnið saman að þeim og útkoman
varð stórmöskvað troll, þar sem
möskvarnir eru 6 kantaðir.
Reyndist það mjög vel og nú er
svo komið að öll skip sem stunda
kolmunnaveiðar nota troll af
þessari gerð, en heppileg troll
stóðu kolmunnaveiðunum nokkuð
fyrir þrifum áður.
Dr. Björn sagði að útkoman hjá.
Færeyingum i flökun og marn-
ingsgerð væri einkar athyglis-
verð, sér i lagi flökunin. Það hefði
komið i ljós að roðflett kolmunna-
flök i blokkum hefðu likað mjög
vel á Bretlandseyjum. Þar var
þessum fiski likt við þorsk að
gæðum en verðið var svipað og
fyrir ufsa. Framleiðslukostnaður
á kolmunna er aftur á móti hærri
en á þorski enn sem komið er.
Færeyingar eru samt svo bjart-
sýnir að þeir hafa nú þegar keypt
verksmiðjutogara, sem mun
veiða i sig sjálfur, en siðan veröa
um borð flökunarvélar og fyrsti-
aðstaða og er áætlað að hægt
verði að vinna 100 tonn á dag um
borð i þessum 4 þúsund lesta tog-
ara.
Skreiðarþurrkun
vekur athygli
Hér á landi fóru fram tilraunir
meðaðverka kolmunna i skreið.
Það sem mesta athygli vakti i þvi
sambandi var þurrkun kol-
munnans i þurrkstöðinni i Hvera-
gerði, þar sem heitt jarðvatn var
notað við þurrkunina. Aðspurður
um verð á kolmunnaskreið sagði
dr. Björn, að Norömenn hefðu
keypt kolmunna af Sovét-
mönnum, nokkur hundruð tonn.og
verkað i skreið og selt til Nigeriu.
Þar hefði skreiðin likað mjög vel
en veröið væri ekki nema um 70%
af veiði þorskskreiðarinnar.
1 þessu sambandi benti dr.
Björn á, að án vafa væri hægt að
koma vinnslukostnaöiá kolmunna
eitthvað niður þegar menn færu
að vinna hann i alvöru, þvi að það
væri staðreynd að vinnslukostn-
aður i tilraunum væri alltaf hærri
en þegar alvaran tæki við. Og
taldi hann að framleiðslukostn-
aður á kolmunnaskreið þyrfti
ekki aö vera hærri en á verkun
þorsks, ef islenska aðferðin við
þurrkun er notuð. Ef hinvegar
þarf aö kyndaþurrkklefameð oliu
fer kostnaðurinn úppúr öllu
valdi.
Gámaflutningur
Eitt af þeim vandamálum sem
glimt hefur verið við er flutningur
kolmunna til manneldis af mið-
unum i land. Norðmenn gerðu til-
raunir með að i'lytja kolmunnann
i sjókældum tönkum, en það gafst
ekki nógu vel. Aftur á móti gerðu
tslendingar tilraunir með að
nnahátldBO
Þær voru að undirbúa kvennahátfðina I Sokkholti I gærLjósm. —gel—
Kvennahátíð frá morgni til kvölds
Rauðsokkahreyfingin efnir til
kvennahátiðar á laugardaginn i
Félagsstofnun stúdenta við
Hringbraut. Hefst hún kl. 10 f.h.
og stendur til kl. 18, enda hefur
henni verið valiö heitið „frá
morgni til kvölds” einsog fyrri
hátíðum Rauösokka.
Dagskrá hátiðarinnar er fjöl-
breytt og nokkuö frábrugðin þvi
sem var á fyrri hátíöunum. Tón-
list og leiklist eru i hávegum
hafðar, og ætlunin er að léttur
blær verði yfir hátiðinni og allir i
hátlöarskapi. Kl. 10 f.h. hefjast
umræður i hópum og fara þær
fram i Stúdentakjallaranum.
Þema umræönanna, og reyndar
hátiöarinnar allrar, verður Konur
i atvinnulifinu. Umræðustjórar
veröa fyrir hverjum hópi, en þeir
munu f jalla um stöðu kvenna yfir
fertugt, húsmæðra, verkakvenna
og menntakvenna.
Kl. 14 hefst svo sprellið út um
allt hús meö „gjörningum” sem
leiklistarnemar standa fyrir, og
verða þar ýmsar uppákomur i
anda dagsins. Siðan skiptast á
ávörp og söngur fram að hléi,
sem hefst kl. 15.50. Fjórar konur
flytja ávörp um stöðu sina i at-
vinnulifinu og einnig veröur flutt
ávarp Rauösokkahreyfingar-
innar. Sigrún Björnsdóttir leikari
syngur kvennalög og Brecht-
söngva við undirleik Sigurðar
Rúnars Jónssonar, og hann leikur
einnig undir hjá Jóhönnu og
Ingveldi, tveimur ungum söngv-
urum, sem einnig munu taka
lagiö.
Kl. 16.10 heldur dagskrain
áfram með söng, ljóðaupplestri
kvenria og dagskrá sem félagar
úr Alþýðuleikhúsinu flytja og
helguö er kvennahátiðinni.
Auk þessa veröur sýnd banda-
riska kvikmyndin Union Maids,
sem fjallar um baráttu banda-
riskra verkakvenna um 1930.
Mynd þessi, sem er 45 min. löng,
hefur hlotið mikið lof. Hún var
gerð árið 1976. Union Maids
verður sýnd tvisvar i Garðsbúð,
kl. 14.30 og 16.10.
Barnagæsla verður á staönum
frá kl. 10—18. Miðar verða seldir
við innganginn og kosta 3000 kr.
Þetta er i þriðja sinn sem Rauð-
sokkarhalda hátið „frá morgni til
kvölds”. í bæði fyrri skiptin hafa
hátfðirnar verið mjög fjölsóttar
og vel heppnaðar, enda er stefnt
að þvi að þær veröi fastur liður i
starfsemi Rauðsokka áfram.
—ih
Dr. Björn Dagbjartsson
flytja hann i gámum, sem taka
eitt til tvö tonn, og er fiskurinn
kældur með is og sjó. Þetta gafst
vel og það kom einnig i ljós að
hægt er að nota þessa gáma um
borð i nótaveiðiskipum, en þar er
nærri ómögulegt að notast við
kassa til að isa kolmunnann i. Og
það sem meira er, það er hægt að
veiöa kolmunna til manneldis og
jafnframt til bræðslu ef gámarnir
eru notaðir.
Þetta er einkar athyglisvert,
vegna þess að þarna opnast
möguleikar á að gera veiðarnar
arðbærar. Að veiða eingöngu til
manneldis er tæplega hagkvæmt
enn sem komið er, vegna þess hve
litið magn er hægt að taka i einu
og eins telja útgerðarmenn og
sjómenn að hærra verð þurfi að
fást fyrir kolmunna til bræðslu til
þess að veiðarnar borgi sig. En
með þvi að sameina þessar veiðar
er hugsanlegt að þær borgi sig.
Fylgst með
Færeyingum
Aðspurður um kostnaðinn af
þessum rannsóknum sagði dr.
Björn að hann yrði sennilega i
kringum 20 miljónir danskra
króna. Þar af fæst 1,5 milj. d.kr.
frá Norræna iðnþróunarsjóðnum
og l/2milj. d.kr. frá Nordforsk en
hitt myndu sjávarútvegsráðu-
neyti þjóðanna greiða. Lang-
stærsti kostnaðarliðurinn i til-
raununum var útgerð skipa, sem
eins og allir vita er mjög dýr við
rannsóknir á borð við þessar.
Um arðsemi tilraunanna sagöi
dr. Björn aö hún kæmi I ljós um
leið og farið yröi að veiða kol-
munna fyrir alvöru til manneldis
og að það gæti orðið fyrr en seinna,
þótt hann vildi ekki gerast neinn
spámaður um hvenær það yrði.
Hann sagði að íslendingar
myndu aö sjálfsögðu fylgjast náiö
með árangri Færeyinga þegar út-
gerð verksmiðjutogara þeirra
hæfist, þar sem i ljós hefði komið
að tilraunir þeirra með kol-
munnaflök hefðu veriö einkar at-
hyglisverður. Ef þetta dæmi
gengi upp hjá Færeyingum, væri
ekkert þvi til fyrirstöðu að Islend-
ingar hæfu kolmunnaveiðar fyrir
austan land og að vinna hann þá á
sama hátt og Færeyingar eða þá
að frysta hann á hafi úti og með
skreiðarvinnslu fyrir augum, en
mjög miklu máli skipti, að fiskur-
inn væri frystur sem allra fyrst
eftir aö hann væri veiddur.
Timinn einn verður að skera úr
um þaðhvort hagkvæmt þykir að
hefja kolmunnaveiðar i stórum
stil, en ef af þvi verður mun
árangur þessara tilrauna koma
best i’ljós, sagði dr. Björn Dag-
bjartsson að lokum.
S.dór.
Kanna afstöðu
Revkvíkinga tíl
jafnréttismála
Könnun á afstöðu Reyk-
víkinga til jafnréttismála
fer fram þessa dagana á
vegum jafnréttisnefndar
Reykjavíkurborgar.
Könnunin nær til 2000
manna úrtaks fólks á aldr-
inum 20-60 ára. Þetta er í
fyrsta skipti sem slík
könnun er gerð í Reykja-
vík, en áður hafa nokkrir
aðrir kaupstaðir kannað
hug sinna íbúa.
Dreifingu og innsöfnun spurn-
ingalistanna annast konur úr
kvenfélögunum i Bandalagi
kvenna I Reykjavik en könnunin
er unnin i samvinnu við Félags-
visindadeild Háskóla Islands.
Það er ætlun jafnréttisnefndar-
innar að kanna hvort hugarfars-
breyting hafi oröiö meðal Reyk-
vikinga og væntanlega mun hún
hagnýta niðurstöðurnar i starfi
sinu. Formaður jafnréttisnefndar
Reykjavikurborgar er Svala
Thorlacius.
Heildaraflinn minni
—þorskaflinn meiri
Fyrstu 10 mánuöi þessa árs
varð heildar fiskafli landsmanna
286 lestum minni en var á sama
tima i fyrra. Þarna munar ein-
göngu um loðnuna en i fyrra var
loðnuaflinn þessa 10 mánuöi 918
þúsund lestir en i ár aöeins 609
þúsund lestir.
Aftur á móti er þorskaflinn i ár
mun meiri eða 369.639 lestir en
var á sama tíma i fyrra 325.192
lestir.
Heildaraflinn fyrstu 10 mánuöi
ársins varð 1.229.712 lestir en i
fyrra 1.515.852 lestir.
S.dór