Þjóðviljinn - 05.02.1981, Page 6

6 StDA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 5. febrúar 1981
Þingmenn allra flokka flytja tillögu um skipulag
og úrbœtur í geðheilbrigöismálum:
Fordómar ráða
ennþá of miklu
segir Helgi
Seljan fyrsti
flutningsmaöur
I siðustu viku mælti Helgi
Seljan fyrir tillögu sem hann
flytur ásamt þingmönnum úr öll-
um flokkum um skipulag og
úrbætur i geðheilbrigðismálum.
Tillagan var flutt á siðasta þingi
en fékk þá ekki afgreiðslu, en er
nú flutt nokkuö breytt. Tillagan
hljóðar eftirfarandi:
„Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að taka nú þegar til
algerrar endurskoðunar öll geð-
heilbrigöismál hér á landi með
tilliti til þess að byggt verði upp
nýtt skipulag þessara mála. 1
þessu skyni skipi viðkomandi
ráðherra nefnd til undirbúnings
málinu þar sem m.a. aðstand-
endur geðsjúkra eigi fulla aðild.
Nefndin skili áliti fyrir árslok
1981. Brýnustu viðfangsefni, sem
vinna þarf að ýmist samhliða
nefndarstarfinu eða i nefndinni
sjálfri, eru þessi:
Brýnustu verkefni
1) . Að lokið verði við fram-
kvæmdir við Geðdeild Lands-
spitalans á næstu tveimur árum
og starfsfólk ráðið svo deildin geti
sinnt verkefni sinu að íullu.
2) . Að aðstaða til skyndihjálpar
og neyðarþjónustu verði bætt.
3) . Fullkomnari göngudeildar-
þjónustu verði komið á.
4) . Fjölgað verði vernduðum
heimilum fyrir geðsjúka.
5) . Sérstök áhersla verði lögð á
aöstöðu fyrir unglinga með
geðræn vandamál (12-16 ára), svo
sem lög kveða á um.
Frumvarp
Benedikts um
breytingar á
þingsköpum:
Miklar
umræður
Langar og málefnalegar um-
ræður fóru fram i neöri deild Al-
þingis i gær um frumvarp Bene-
dikts Gröndals sem felur i sér -
breytingar á þremur þáttum i
starfi Alþingis þ.e. þingsályktun-
artillögum, fyrirspurnum og ut-
andagskrárumræðum. Þeir sem
til máis töku þökkuðu Benedikt
sérstaklega fyrir frumkvæði hans
i þessum efnum. Auk Benedikts
töku þeir Birgir isleifur Gunnars-
son, Svavar Gestsson, Páll Pét-
ursson og Vilmundur Gylfason.
Fljótlega veröur gerö grein fyrir
þessum umræöum hér i blaðinu.
— Þ
6) . 1 stað fangelsisvistar geð-
sjúklinga komi viðeigandi um-
önnum á sjúkrastofnunum.
7) . Reglur um sjálfræðissvipt-
ingu verði teknar til rækilegrar
endurskoðunar.
8) . Atvinnumál geðsjúkra verði
i heild tekin til athugunar, m.a.
með tilliti til verndaðra vinnu-
staða, nauðsynlegustu iðjuþjálf-
unar, endurhæfingar, þ.m.t.
simenntunar og ráðgjafaraðstoð-
ar til að komast út i atvinnulifið á
ný. Kannaðir verði allir mögu-
leikar hins opinbera svo og at-
vinnurekenda til lausnar þessum
vanda.
9) . Stóraukin verði almenn
fræðsla um vandamál geðsjúk-
linga og aöstandenda þeirra svo
og um eðli geðrænna sjúkdóma.
Ráðgjafarþjónusta verði sem
allra best tryggð.
Tvíþœtt tillaga
1 upphafi máls sins sagði Helgi
Seljan m.a.:
„Meginuppistaða greinar-
gerðarinnar og rök fyrir tillög-
unni eru sett fram af stjórn Geð-
hjálpar og þar hefur Sigriður
Þorsteinsdóttir hjúkrunarkennari
alveg sérstaklega unnið að bæði
greinargerð og einstökum
upplýsingum til handa okkur
flutningsmönnum. Kunnúm við
henni ásamt öðrum stjórnar-
mönnum þar bestu þakkir fyrir
það starf, þvi við sem flytjum
þessa tillögu höfum litla sérþekk-
ingu á þessu sviði og getum þvi
ekki um það dæmt, hver skuli
vera meginatriði i tillöguflutningi
af þessu tagi.”
Siðar i ræðu sinni sagði Helgi.
„Tillaga þessi er i raun og veru
tviþætt. Hún gerir ráð fyrir skip-
an nefndar sem hafi það að mark-
miði að taka öll geðheilbrigðis-
mál til endurskipulagningar og
þar sem leyst yrði úr ýmsum
vandamálum til frambúðar. Hins
vegar er bent á ýmis atriði, sem
knýja þannig á um úrbætur, að á
þeim er þörf að vekja sérstaka
athygli og fá fram úrbætur svo
fljótt sem mögulegt er, helst áður
en Alþingi afgreiddi lagafrum-
varp þessa efnis.”
Fræðslan
upphafalls
Siðan sagði Helgi:
Við flutningsmenn viljum i-
treka nokkur atriði sérstaklega. 1
fyrsta lagi að aðstandendur geð-
sjúkra eru yfirleitt illa i stakk
búnir að takast á við vandann,
þegar geðrænir sjúkdómar herja
á. Þar er fræðslan upphaf alls.
Þvi meira sem fólk veit um vand-
ann þvibetrimöguleikareruá að
leysa hann. Við erum þó ekki að
leggja eingöngu áherslu á
fræðslu til aðstandenda, ekki
siður leggjum viö áherslu á
fræðslu til geðsjúklinganna
sjálfra um eðli sjúkdómsins,
hvert stig hans er og batamögu-
leika kannski fyrst og fremst.
1 öðru lagi minnum við á
reglurnar um sjálfræðissvipting-
Kveðið í þinginu
Einum aðvífandi blaðamanni Þjóðviljans varð að
orði í gær, eftir að hafa hlýtt á umræður utan dag-
skrár á Alþingi um skelveiðar í Breiðafirði, þar sem
Eiður Guðnason alþingismaður talaði fyrir f jölmiðla:
Orðin runnu eins og smér,
aumt var sálarstandið.
Vildi ég ekki vera hér
vesalings segulbandið.
una, sem i dag eru slikar, að engir
geta við unað. Hér þarf vel að
hyggja að. Það er vissulega erfitt
aðsetja nýjar reglur hér um. Við
getum litið til næstu landa um
fyrirmyndir, en um alhæfingu
getur ekki orðið að ræða og við
gerum okkur fyllilega ljóst, að
það er erfitt að finna hér reglur,
sem samræma hvort tveggja,
mannúðar- og öryggissjónarmið.
Mikilvœgi
áningarstaðar
1 þriðja lagi leggjum við afar-
mikla áherslu á svokallaða
áningarstaði og verndaöa vinnu-
staði. Þeir eru að visu til i dag, en
þeir fullnægja hvergi þörfinni.
Geðvernd er nú t.d. með hús i
byggingu sem á að vera áningar-
staður. Þeir góðu menn sem þar
starfa,þeirfullyrða hins vegar að
vissulega leysi það hús alls ekki
þennan vanda. Hér er um eitt
mikilvægasta millistigið að ræða
fyrir sjúklinginn, og eitt mik-
ilvægasta skrefið að þvi marki að
hann aðlagist þjóðfélaginu á
nýjan leik. En þar getur verið um
gifurlegt átak að ræða, og þar
þurfa margir að leggjast á eitt,
þar þarf fyrst og fremst ráðgjöf
og félagslega aðstoð sem allra
mesta.
1 fjórða lagi og i beinu
framhaldi af þessu, þá leggjum
við áherslu á atvinnumálin. Þar
ráða fordómar enn of miklu. Við
mig hefur verið fullyrt af þeim
sem gleggst þekkja hér til, að
fordómarnir séu mun meiri hjá
vinnufélögum heldur en vinnu-
veitendum. Þaö er kannski eðli-
legur hlutur, vegna þess að
sjúklingurinn er i miklu nánari
snertingu við vinnufélagana
heldur en vinnuveitandannsjálfan
sem gerir kannski litið annað en
að greiða honum laun. En engu
að siður sýnir þetta okkur það, að
sem best samstarf þarf að takast
við stéttarfélögin i þessum efnum
og það þarf að eiga sér stað viss
fræðsla á vinnustaðnum, svo ekki
komi til þeirra eríiðleika sem
sagt er að beri svo allt of mikiö á.
Verðugt átak
Nátengt þessu.og þvi miður i
mjög vaxandi mæli, eru
vandamál barna og unglinga.
Þau eru kannski ógnvænlegust af
þvi öllu. Það er mál sem ég ætla
ekki að fara náið út i hér og það
mál hefur reyndar verið tekið
sérstökum tökumog er vissulega
margt vel gert i þeim málum i
dag.”
Undir lok ræðu sinnar sagði
Helgi:
„Ég held að sú nefnd sem fær
þetta mál til umfjöllunar, hún
þurfi að leita til þeirra aöila sem
gerst þekkja þessi mál.og ég held
að það væri verðugt átak, a þessu
alþjóðaári fatlaðra, ef þessi
stóri hópur sem hér er um að
ræða fengi nýja löggjöf, nýjar
úrbætur i sinum málum eins og
honum ber.”
Auk Helga Seljan tóku Árni
Gunnarsson, Stefán Jónsson og
Davið Aðalsteinsson til máls um
tillöguna, en þeir tveir siðast-
nefndu eru meðal flutnings-
manna. Aðrir flutningsmenn eru
Salóme Þorkelsdóttir, Karl Stein-
ar Guðnason, Jóhanna Sigurðar-
dóttir, Jón Helgason og Egill
Jónsson.
—Þ
Hjörleifur Guttormsson
Lánadeild iðngarða
komin á fót:
Skapa
starfs-
aöstödu
fyrir iðn-
fyrirtæki
1 nóvember s.l. var gefin út á
vegum iðnaðarráöuneytisins
reglugerð um lánadeild iðngarða
við Iðnlánasjóð. Tekjur lána-
deildar hafa verið ákvarðaðar i
lögum 250 miljónir gamalla króna
á ári, árin 1980-1983, sem taka á af
almennu umráðafé Iðnlánasjóðs.
Annað umráðafé deildarinnar eru
sérstök lán, sem stjórn Iðnlána-
sjóðs tekur, samkvæmt heimild i
lánsfjáráætlun ár hvert.
Þessar upplýsingar komu fram
i máli Hjörleifs Guttormssonar
iðnaðarráðherra er hann svaraði
fyrirspurn frá Eggerti Haukdal
um framkvæmd á þingsályktun
um iðngarða. Ráöherra sagöi að
ofangreint reglugerðaákvæði
væri sett á grundvelli laga um
Iðnlánasjóð frá vorinu 1979. Sagði
ráðheira að ýmsar sveitarstjórn-
ir og aðrir aðilar hefðu á undan-
fömum árum leitað eftir stuðn-
ingi við byggingu iðngaröa og
væri með þessum ráðstöfunum
verið aö bæta úr brýnni þörf. Með
starfsemi lánadeildar iðngarða
væri stefnt að aukinni iðnaðar-
framleiðslu.
Iðnaðarráðherra sagðist vilja
leggja sérstaka áherslu á gildi
iðngarða fyrir hinar dreifðu
byggðir landsins en auk þessa
væri nú verið að vinna að undir-
búningi að lagafrumvarpi um
stuðning við iönþróun i landshlut-
um.
Til skýringa skal tekið fram að
iðngarðar eru iðnaðarmannvirki
sem reist eru i þvi skyni að skapa
starfsaðstöðu fyrir iðnfyrirtæki
og efla þar með Islenskan iðnað
og stuðla aö hagkvæmari dreif-
ingu iðnaðar um landið. þ
Tillaga
um nýja
ríkis-
borgara
Lagt hefur verið fram stjórnar-
frumvarp um veitingu rikisborg-
araréttar til handa 22 einstakling-
um. Þeir sem um er að ræöa eru
eftirtaldir:
1. Bareuther, Gudrun, húsmóðir
i Reykjavik, f. i V-Þýskalandi
28. sept. 1936
2. Bronwyn Kolbrún Kjartans-
dóttir, bam f Vestmannaeyjum f.
á Islandi 6. febr. 1980.
3. Butt, David John, bifvélavirki
á Akranesi, f. í Englandi 15.
október 1947.
4. Clarke, Michael John, tónlist-
' arkennari á Akureyri, f. i Eng-
landi 6. ágúst 1949.
5. Clifford, Helene Arndís,
verkakona i Vestamannaeyjum,
f. á Islandi 18. október 1963
6. Driscoll, Kári, barn á Egils-
stöðum, f. á Islandi 6. april 1980
7. Duffield, Mark Peter, nem-
andi á Neskaupstað, f. i Englandi
28. nóvember 1963
8. Enos, Mary Ann, starfsstúlka
á Seltjarnarnesi, f. i Bandarikj-
unum 3. desember 1962
9. Enos, James Páll, nemi i
Reykjavik, f. 12. desember 1964 i
Bandarikjunum
10. Gehrig, Ursula Friedel Else,
húsmóðir í Hafnarfirði, f. i
Þýskalandi 4. febrúar 1941
11. Hansen, Kari Lund, sjúkraliði
i Reykjavik, f. i Noregi 14. mars
1935
12. Jouhki, Ritva Leena, húsmóö-
ir f Reykjavik, f. I Finnlandi 14.
júní 1946
13. Kúnstlich, Catherine Dory
Anne, menntaskólakennari i
Reykjavik, f. í Frakklandi 16.
ágúst 1937
14. Lilleskog, Anny Petra, hús-
móðir á Svalbarðsströnd, f. i Nor-
egi 10. júli 1944
15. Ohl, Elisabeth Margarethe,
auglýsingateiknari i Reykjavik, f.
i Þýskalandi 15. mai 1932
16. Perkins, Wayne Dexter,
tölvustjóri i Garðakaupstað, f. i
Bandaríkjunum 24. janúar 1952
17. Platek, Elvira, húsmóðir i
Njarðvik, f. i Astralíu 18. mars
1954
18. Rasmussen, Anna Ingeborg,
barn á Akureyri, f. á Islandi 21.
janúar 1974
19. Spencer, Carl John, skrif-
stofustjóri i Reykjavik, f. i Kan-
ada 13. október 1943
20. Thorsteinsson, Asbjörg, hús-
móðir i Reykjavík, f. i Færeyjum
13. nóvember 1937
21. Wright, Linda, húsmóðir i
Reykjavfk, f. á Islandi 26. mars
1955
22. Þórunn Guðmundsdóttir,
barn f Reykjavík, f. i Kólumbiu 1.
ágúst 1974
2/3 olíunotkunar
fer í einkabílinn
Samkvæmt skýrslu frá Orku-
stofnun eru nú notuð 90 þúsund
tonn af bensíni og 40 þúsund tonn
af gasoliu til samgangna hérlend-
is eða samtals um 130 þúsund
tonn. Til samgangna eru þvi talin
fara 22% af heildaroliunotkuninni
og nemur gjaldeyriskostnaður af
þessari notkun 20-25 milljörðum
gamalla króna árlega. Mestur
hluti þessarar notkunar, liklegast
um 2/3 hlutar er tengdur einka-
bifreið.
Þessar upplýsingar komu fram
i máli iönaðarráðherra i siðustu
viku á Alþingi er fjallaö var um
rafknúin ökutæki.
— Þ
Framleiðslukostnaður í landbúnaði
Aætlað hefur verið að þáttur
söluskatts I framleiöslukostnaði
landbúnaðarvara sé um 3.1% af
heildarveröi vörunnar. Er þessi
áætlun miöuð við framleiöslu-
kostnaö landbúnaðarvara i júni
1980. Þessar upplýsingar komu
fram i svari landbúnaöarráð-
herra við fyrirspurn Jóns Helga-
sonar um þátt söluskatts og aö-
flutningsgjalda i framleiðslu-
kostnaði landbúnaöarvara.
1 svari ráðherra kom jafnframt
fram aö þáttur tolla og annarra
aðflutningsgjalda i framleiðslu-
kostnaði landbúnaöarvara hefur
ekki veriö áætlaður, en sérstök
nefnd vinnur hins vegar að könn-
un á þætti þeirra gjalda, sem um
var spurt, i framleiðslukostnaði
atvinnuveganna þ.á.m. landbún-
aðarins.
— Þ