Þjóðviljinn - 02.04.1981, Page 7

Fimmtudagur 2. aprii
MINNING:
Georg Jónsson
Fæddur 24. febrúar 1895 — Dáinn 24. 3. 1981
Fööurætt: Jón Þórarinsson, Þór-
arinn Rikharðsson Long + Lisbet
Jónsd., Rikard Long + Kristin
Þórarinsdóttir, John Long + Sar-
ah Elisabet f. Skotlandi.
Móðurætt: Óiöf Finnsdóttir,
Finnur Guðmundss. + Anna Mar-
grét Guðmundsd., Guöm. Guð-
mundss. + Björg Björnsdóttir,
Guðm. Arnason + Vilborg
Stefánsdóttir.
1 dag 2. april verður borinn til
hinstu hvildar Georg Jónsson, er
lengi var bóndi á Reynistað við
Skerjafjörð. Hann var af sterkum
stofni kominn, sonur hjónanna
ólafar Finnsdóttur og Jóns Þór-
arinss. er bjuggu á Strýtu við
Hamarsfjörð um og eftir siðustu
aldamót.
Æskuheimili Georgs mótaðist
af trú, listhneigð og dugnaði. Það
var sá arfur, sem að þau fóru með
út i lífið og þau ávöxtuðu pund sitt
vel einsog sjá má; elsta barn
þeirra hjóna var Rikharður
myndhöggvari og myndskeri f.,
20.09. 1988 —d. 17.01. 1977, þá
Björn J. er gekk i Samvinnu-
skólann og varð siðar bóndi á
Stakkhamri i Miklaholtshreppi,
en andaðist ungur maður f.
11.09.1891 — d. 1921, Finnur J.
gullsmiður og listmálari f. 15.11
1892, Georg er hér verður minnst
en hann var búfræðingur og af-
burða sjósóknari á yngri árum,
Karl J. nuddlæknir, Túngötu 3 R,
vel látinn og elskaður af öllum, f.
6.11. 1896 — d. 1.01. 1980. Yngst er
systirin Anna J. Thorlacius
húsmóðir og listamaður i hvers-
konar handmennt en þó einkum i
myndformi úr kembum. Allt er
þetta afburðafólk hvert á sinu
sviði á lifsbrautinni. En það sem
einkennir þessi systkyni þó mest
er elska þeirra og umhyggja
hvert fyrir öðru. Georg unni syst-
kinum sinum af alhug; þó hafa
liklega Karl og Anna staðið hon-
um næst. 1 huga hans var þó það
ævinlega Anna sem að hann vildi
vernda og gera allt fyrir, en þó
var það máské hún sem verndaði
hann. Þetta er hinn sanni kær-
leikur til meðbræðranna, öll
mannanna börn þyrftu að hljóta
slika vöggugjöf.
Georg missti föður sinn þegar
hann var um fermingu og var það
mikill reynslutimi fyrir hann, þvi
hann var yfir honum helsjúkum
langtimum saman og að endingu
að horfa upþ á föður sinn taka
siöustu andvörpin. Þaö hafði mik-
il og djúp áhrif á hann og sagðist
þá hafa heitið þvi að reynast
öllum góður og vinna eins mikið
og hann frekast gæti svo heimiliö
yröi ekki leyst upp. Það má lika
meö sanni segja að hann hafi gert
þaö. Um sumarið hjálpuðust
bræöurnir 3 að viö heyskapinn, en
auk þess komst hann i uppskip-
unarvinnu þegar strandferða-
skipin komu og um haustið i
sláturtiöinni var hann tekinn i að
þvo kjötskrokka og þvi starfi hélt
hann haust eftir haust. Eftir þvi
sem kraftar leyfðu og áræði fór
hann að róa til fiskjar. Ekki veitti
heldur af, þvi bústofninn var litill
og faðir þeirra hafði alla tiö unniö
heimilinu tekna með listasmiði
handa sinna á ýmsu er þurfti að
nota á hverjum bóndabæ, en nú
var hann horfinn. Georg reyndi
hvaö hann gat til þess aö drýgja
tekjurnar og hann var bæði nat-
inn og áræðinn i sjósókn er fram
liðu stundir. 1 raun og veru var
sjórinn hans heimur, hann naut
þess að glima við seglin i stormi
og stórsjó og koma i heimahöfn
þegar aðrir sneru frá.
Þegar Georg var kominn um
tvitugt voru allir bræður hans
farnir að heiman og til náms.
Hann einn var eftir og fannst hon-
um, að hann gæti ekki skilið
móður sina og litlu systur einar
eftir. En móðir hans hafði lfka
stálvilja og hún lét sig ekki fyrr
en hann hafði samþ. að fara i
skóla. En þá var eftir þyngri
þrautin, en hún var sú að hann
vildi fara i Stýrimannaskólann,
allur hugur hans stóð til þess að
veiða fisk og sigla þöndum segl-
um um ólgandi hafið. Það hafði
hann lika sýnt margoft að fáir eða
engir voru færari en hann á þvi
sviði, þar um slóðir. Móðir hans
vildi aftur á móti að hann færi á
Hvanneyri og yrði svo bóndi,
helst á Strýtu. Þetta olli honum
miklu hugarangri en að lokum
ákvað hann að varpa hlutkesti um
skólana og upp kom Hvanneyri.
Þá var að taka þvi og hann fór að
undirbúa sig til fararinnar. 1916
hóf hann svo nám á Hvanneyri.
Það hafði verið erfitt um ferðir
að austan svo hann var með þeim
síðustu sem komu i skólann þetta
haust og engin vistarvera beið
hans á meðal skólasveina vegna
þrengsla. Þá greip skólastjórinn
þar inni og tók hann tii sin og lán-
aði honum gestaherbergið og var
honum sem besti faðir. Námið
hófst strax næsta dag og þar sem
hann hafði ekki aðra menntun en
tveggja mánaða skólagöngu fyrir
ferminguna að baki sér, þótti það
heldur litið, þar sem að sumir
hinna höfðu allt að tveggja vetra
nám eftir barnapróf. Hann var
þvi settur i tossabekk með
örfáum piltum á liku menntastigi.
En þegar til kennslunnar kom þá
hafði Georg svo mikla eðlisgreind
i islensku og reikningi að hann
var ekki látinn vera nema þennan
eina dag i þeim bekk. Honum
sóttist námið vel og dvölin á
Hvanneyri opnaði augu hans fyrir
öllum þeim möguleikum sem
landbúnaðurinn bjó yfir ef að
honum var staðiö af kunnáttu og
dugnaði. Þegar að grasafræðinni
og plöntusöfnuninni kom, naut
hann þess visdóms er hann hafði
numið af Birni bróöur sinum, en
hann hafði þekkt hverja plöntu i
heimabyggð þeirra einsog fing-
urna á sér.
Georg lauk svo burtfararprófi
frá Hvanneyri 1918 eftir tveggja
vetra nám með góðri einkunn og
haföi skólastjóri orð á þvi að
slikan afbragðs nemanda hefði
hann ekki haft fyrr. Sumarið 1917
vann Georg hjá Páli Zóphonias-
syni, sem siðar varð búnaðar-
málastjóri,og likaði báðum vel.
En vorið 1918 eftir að hann út-
skrifaðist réð hann sig hjá
Búnaðarsambandi Borgfirðinga
og vann að plægingum og öðrum
jarðræktarstörfum. Honum féll
þetta starf vel og fór orð af dugn-
aði hans og atorku. Þegar haust-
aði fór hann aftur austur á land i
sina heimabyggð. Þá vildu Borg-
firðingar senda hann til Hafnar i
Hornafirði og láta hann læra
meðferð á kjöti og sláturafurðum.
Námið tók átta daga og eftir það
var hann kjötmatsmaður á
Djúpavogi svo lengi sem hann bjó
þar.
Georg var gleöimaður mikill og
félagslifið á Hvanneyri hafði
ekki dregið úr þvi. Er heim kom
var hann einn helsti baráttu-
maður fyrir stofnun ungmenna-
félags á Djúpavogi og fyrsti
formaður þess. Hann vann af
óbilandi áhuga i ungmenna-
félaginu, setti upp sjónleiki og lék
sjálfur aðalhlutverkið og var leik-
stjóri. Að þessu var gerður góður
rómur og fólk úr nærliggjandi
byggðarlögum sat ekki af sér
skemmtanir ungmennafélagsins.
Hann stóð einnig fyrir byggingu á
félagsheimili á staðnum og á
tilsettum tima reis það af grunni.
Mest allt var unnið i sjálfboða-
vinnu og félagarnir deildu kostn-
aðinum meö sér, svo þegar upp
var staðið, þá var „Neisti”, en
það var nafn hússins og félagsins,
skuldlaust. Þetta hús hefur staðiö
i 50 ár og þjónað fólkinu i
héraðinu dyggilega og ber vott
um stórhug og dugnað aldamóta-
æskunnar.
Georg var einnig einn af hvata-
mönnum að stofnun Kaupfélags
Berfirðinga og i fyrstu stjórn
þess. Hann var lika áreiðanlega
sá fyrsti á Djúpavogi sem að
boðaði til verkfalls. En svo er mál
með vexti að haustið 1919 þegar
sláturtiðin .var að hefjast, var
kaupið aðeins 50 aurar á klst. og
hafði veriö svo i mörg ár. Aftur á
móti hafði vöruverö hækkað mik-
ið af völdum striðsins er geisað
hafði úti i heimi. Nú kynnti hann
sér hvað hækkanirnar höfðu verið
miklar á nauðsynjum á þessum
tima og reiknaði út frá þvi hvað
kaupið ætti að vera hátt til þess að
standa i stað gagnvart nauðsynj-
um. Hann ræddi við karlana sem
unnu að sláturstörfum og vildi fá
þa alla til þess að standa saman
um kauphækkun. En það var nú
ekki alveg,- flestir vildu fá kaup-
hækkun, en enginn vildi fara með
honum til kaupmannanna. Að
endingu fékkst þó einn til farar-
innar, en með þeim skilmálum að
hann þyrfti ekki að tala. Samkv.
útreikningi Georgs þá þurfti
kaupiö að hækka um meira en
100% eða upp i 107 aura til þess að
jafnvægi héldist. En hann ætlaði
að sættast á 1 kr. á klst. Fyrri
kaupmaðurinn sem Georg talaði
við samþ. þessa kauphækkun
orðalaust, en sá siðari aftók með
öllu að hækka kaupiö. Þá sagði
Georg: ,,Þú ræður þvi, en það
veröur þá ekki tekinn haus af
einni einustu kind i haust fyrir
þig”. Þeir þrefuðu svo um þetta
fram og aftur, að endingu lét
kaupmaðurinn sig og greiddi 1 kr.
á klukkustund. Þetta atvik lýsir
betur en nokkuð annaö hvað hann
var ákveðinn i þvi aö láta ekki
troða á þeim sem minna máttu
sin.
Georg stundaði sjóinn lengi á
árabát, en með þrautsetju og
dugnaði tókst honum að eignast
mótorbát. Eftir það fannst honum
leiðin rudd og hann festi kaup á
Strýtu og byggði þar upp. Um það
leyti sá hann fyrst konuefnið sitt,
en það var ævintýri likast og
kemur hér.
Er Georg var barn aö aldri fór
hann eitt sinn með föður sinum út
á Djúpavog, þetta var á jólaföst-
unni og þeir feðgar ætluðu að
leggja nokkrar rjúpur inn hjá
faktornum.
Þegar þangað kom hafði húsið
verið sett i sóttkvi vegna
mislingafaraldurs. Georg var þvi
látinn standa álengdar og biða
föður sins. Faktorinn átti marga
stráka og nú kom einn ærsla-
belgurinn á harðaspretti og hljóp
upp um hálsinn á honum og sagði:
,,Ég skal setja i þig mislinga”.
Það geröi hann lika, svo sannar-
lega, og fyrir jól var hann lagstur
i mislinga. I sjálfu sér er þetta
ekkert merkilegt.en atvikið átti
eftir að hafa áhrif á allt hans lif,
þvi 20 árum siðar kom ung stúlka,
sem var ráðin barnakennari
þarna um slóðir, með strand-
ferðaskipinu. Hún var grunuð um
að geta verið með mislingasmit
þar sem hún kom frá þeim stað er
þeir gengu. Nú varð að setja
stúlkuna i sóttkvi og þar sem eng-
inn i héraðinu haföi fengiö misl-
inga nema Strýtuheimilið var
stúlkan send þangaö og þar
dvaldi hún þennan umrædda tima
og umgekkst ekki annað fólk.
Þessi stúlka var Margrét
Kjartansdóttir f. 2. ágúst 1896 frá
Efrihúsum i önundarfirði.
Þessari stórbrotnu byggð, sem
girt er hamrabeltum, og hefur um
aldir fóstrað þróttmikið og
heilsteypt fólk. Þarna fléttuðu
forlögin sinn örlagaþráö, þvi 5.03.
1927 gengu þau i hjónaband, vest-
firska súlkan er hafði rutt sér
braut og tekið kennarapróf, og
austfirski pilturinn, búfræði-
kandidatinn og sjósóknarinn. Þau
hófu búskap að Laugabökkum i
ölfusi það ár. En hugur þeirra
beggja, en þó einkum Georgs,
stóð til þess að fá jarðnæði er lægi
að sjó. 1931 fengu þau ábúð á
Reynistað i Skerjafirði. Þar var
Georg i essinu sinu, hann gat
stundað búskap til sjós og lands.
Kúabúið gekk vel og hann seldi
lengst af mjólkina beint úr fjós-
inu, og var hreinlæti og reglusemi
viðbrugðið. En i þvi átti konan
hans ekki hvað minnstan þátt.
A vorin þegar vel viðraði var
ýttúr vör fyrir miðjan morgun og
aftur brýnt bát i vör um fóta-
ferðartimann.
Slikur var dugnaður Ge-
orgs við að afla heimilinu alls
er með þurfti. Það var lika oft
margt fólk sem settist við matar-
borðið hjá Margréti á Reynistað
og naut þess að borða nýveiddan
rauðmaga eða signa grásleppu. 1
þvi sem öðru voru hjónin sam-
hent. öfáir eru þeir er notið hafa
góðvildar þeirra og það má segja
rausnar á umliðnum árum.
Eftir 30 ára farsæla og góða
sambúð veiktist Margrét og
smáttogsmáttelnaði henni sóttin
þótt allir vonuðu hið besta. Eina
nótt dreymdi Georg að þau væru
stödd austur i Hamarsfirði og
gengu um þær slóðir er þau fóru
þegar þau bundust tryggðum.
fHonum fannst sem þau sætu i
fögrum hvammi og horfðu út yfir
rennisléttan Hamarsfjörðinn og á
sólina sem var að ganga til viðar.
Þá finnst honum sem hann segi:
„Þér getur orðið kalt, við skulum
flýta okkur heim”. Þá svarar
Margrét: „Þú skalt fara heim, ég
verð eftir”.
Eftir þennan draum
vissi Georg að hverju stefndi.
Hún andaðist 5.04 1960. Þau eign-
uðust 2 börn, önnu stúdent og
húsmóður i R.v.k. gifta Gunnari
Má Péturssyni og eiga þau 5 börn.
Kjartan bónda og búfræðing á
Ólafsvöllum á Skeiðum, kona
hans er Sigriður Pétursdóttir,
stúdent og húsmóðir, þau eiga 3
börn. Eina fósturdóttur eiga þau,
Jónu Sigurjónsdóttur, húsmóður
og dagmömmu, sem kom nýfædd
i þeirra hús, hún er gift Þórði
Adólfssyni og eiga þau 4 börn.
Þau hafa búiö i húsi Georgs og
Jóna hefur alla tið reynst þeim
eins og besta dóttir og hlynnt hin
siöari ár að Georg og létt honum
siðustu stundirnar, bæði fyrir og
eftir að hann veiktist, en það var
fyrir 2 árum. Um þriggja
mánaða skeið dvaldi hann á
Borgarspitalanum og lengst af
sárþjáður. Hann le'st 24. mars og
var þvi 86 ára og einum mánuði
betur.
Georg var sérstæður persónu-
leiki og hafði flesta þá hæfileika,
sem að ég álit að tengdafaðir
minn, Björn bróöir hans, hafi haft,
og sem slikan þótti mér vænt um
hann.
Nú þegar leiðir skilur vil ég
þakka honum fyrir allar ánægju-
legu stundirnar sem við áttum
saman.
Við hjónin vottum öllum ástvin-
um hans innilega samúð.
Blessuð sé minning hans.
Hulda Pétursdóttir
Ctkoti
® ÚTBOЮ
Tilboð óskast i götuljósaperur fyrir Rafmagnsveitu
Reykjavikur.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri Frikirkjuvegi 3
Reykjavik.
Tiiboöin verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 5. mai n.k.
kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN reykjavikurborgar
Fnkirkjuvegi 3 — Sími 2SB00
, 1981. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Ljóða- og
píanótón-
leikar Láru
• •
og Onnu
Júlíönu
1 kvöld kl. 20.30 halda þær Anna
Júliana Sveinsdóttir mezzo-
sópran og Lára Rafnsdóttir
pianóleikari tónleika að Kjar-
valsstöðum. A efnisskránni verða
sönglög eftir C.W.Gluck, E.Grieg
og E.Granados og pianóverk eftir
E.Grieg og I.Albeniz.
Anna Júliana Sveinsdóttir
stundaði söngnám i Þýskalandi,
lauk prófi i einsöngskennslu frá
Tónlistarháskólanum i Köln 1976
og brottfararprófi frá Tónlistar-
háskólanum i Aachen sumarið
1980, og kennir nú við Söng-
skólann i Reykjavik.
Lára Rafnsdóttirog Anna Júliana
Sveinsdóttir.
Lára Rafnsdóttir stundaöi tón-
listamám á tsafirði og lauk ein-
leikaraprófi frá tónlistarskól-
anum i Reykjavik 1968. Fram-
haldsnám stundaði hún við Guild-
hall School of Music and Drama i
London og lauk þaðan einleikara-
og kennaraprófi 1972. Veturinn
1976—77 dvaldi hún i Köln við tón-
listarnám og siðustu 2—3 árin
hefur hún notið tilsagnar Arna
Kristjánssonar pianóleikara.
Lára starfar nú sem kennari við
Söngskólann i Reykjavik.
Solo Sunny
Félagið tsiand-DDR gengst
fvrir kvikmyndasýningu i MtR-
salnum, Lindargötu 48, i kvöld
kiukkan 21.00. Sýnd verður
austur-þýska kvikmvndin Solo
Sunny, sem sýnd var á kvik-
myndahátið Listahátiðar I febrú-
ar s.l. við mjög góðar undirtektir.
SoloSunnyfjallar um lif dægur-
lagasöngkonu i Berlin. Leik-
stjórinn, Konrad Wolf, er einn
þekktasti kvikmyndastjóri Þýska
alþýðulýðveldisins, og leikkonan
Renate Krössner fékk silfur-
björninn á kvikmyndahátiðinni i
Vestur-Berlin 1980 fyrir leik sinn i
myndinni. Sýningartimi er 102
minútur, og myndin er sýnd með
enskum skýringartexta.
öllum félagsmönnum og
igestum þeirra er heimill aðgang-
ur að sýningunni meðan húsrúm
leyfir. — ih
Frönsku forseta-
kosnmgamar
Friðrik Páll Jónsson frétta-
maður heldur fyrirlestur um
frönsku forsetakosningarnar á
vegum Alliance Francaise I
franska bókasafninu, Laufásvegi
12, I kvöld kl. 20.30.
Forsetakosningar verða i
Frakklandi dagana 26. april og 10.
mai. Samkvæmt siðustu skoðana-
könnunum eru aðalkeppinaut-
arnir Valéry Giscard d’Estaing
og Francois Mitterand með
svipað fylgi, en þeir skildu nær
jafnir i forsetakosningunum 1974.
I kosningum undanfarin ár hefur
franska þjóðin skipst i tvær nær
jafnstórar fylkingar, vinstri fylk-
ingu og hægri fylkingu, og hefur
vinstri fylkingin unnið á en þó
hvorki náð meirihluta á þingi né
komið frambjóðanda sinum á for-
setastól.
Fyrirlesturinn er á islensku og
öllum opinn, en að honum loknum
fara fram almennar umræður.