Þjóðviljinn - 23.05.1981, Side 5

Helgin 23. — 24. mai 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
bal og fylgifiskum hans. Þar bar
æ meira á þeirri stefnu þeirra aö
einangra ákveöna forustumenn
Sdsialistaflokksins og gera þá
áhrifalausa, og andstaöa þeirra
gegn sósialisma, svo hugmynda-
lega sem i starfi, varö æ meir
áberandi. íhaldsblööin sköruöu
dyggilega i glæöurnar. 21. júni
1962 birti Morgunblaöiö frétt af
viötali, sem Hannibalhaföi átt viö
danska blaðiö Fyns Tidende, þar
sem þessi ummæli voru höfö eftir
Hannibal: ,,Ég bjargaði íslandi
frá kommúnisma”. Beinir
árekstrar voru ekki við Mál-
fundafélagið um afstöðu til
dægurmála. En þvi harðari uröu
deilurnar innan flokksins um af-
stöðuna tilþessara nýju samtaka.
A flokksþingum var rifist
kröftuglega, en ályktanir um
stefnu flokksins, næstu verkefni
og afstöðu til dagskrármála voru
þó að jafnaði samþykktar
einróma. í Sósialistafélagi
Reykjavikur var þó rifist allra
harðast og ekki sist i viðskiptum
við flokksstjórnina, fyrst æ ofani
æ i sambandi við uppstillingu
fyrir alþingis- og borgarst jórnar-
kosningar og siðan um skipulag
Alþýðubandalagsins. Það átaldi
flokkinn fyrir undanlátssemi við
yfirgang Málfundamanna i
viðskiptum við Sósialista-
flokkinn, sem bar uppi megnið af
starfi samtakanna og hafði marg-
falt meira fylgi við að styðjast.
Þrettánda
flokksþingið
13. þing Sósfalistaflokksins,
sem háð var i lok nóvembermán-
aöar 1962, var skýrt dæmi um
ástandið i flokknum um þessar
mundir. Aðalmál þess var álykt-
un um eðli flokksins, starfsháttu
og stefnumið. A vegum
miðstjórnar hafS verið samið og
fiölritað mikið plagg, sem hlaut
nafnið: Leið Islands til só-
sialismans. Abyrgustu forustu-
mönnum flokksins var það ljóst,
hvilik nauðsyn bar til, að flokkur-
inn gerði sér grein fyrir verkefni
sinu sem forustusveitar ai-
þýðúnnari um markmið og leiðir i
þróun samfélagsmála. Framsögu
i málinu hafði Brynjólfur
Bjarnason. Hann hafði haft
forustu um að semja ályktunina
og var óumdeilanlegur foringi
flokksins frá upphafi á fræðilegu
sviði. Hann var sá leiðtogi flokks-
ins, sem kappkostaöi að gera hon-
um ljóst, hvernig þróun mála
væri háttað á hverjum tima og
hvert hlutverk flokksins væri við
þær aðstæður sem riktu hverju
sinni. Málið var allmikið rætt, og
gætti litt grundvallarágreinings i
umræðum. 1 þinglokin er siðan
gengið tilkosninga i stjórn flokks-
ins og aðrar trúnaöarstöður hans
fyrir næsta kjörtimabil. Þær
hefjast með þvi að uppstillingar-
nefnd leggur einhuga til, að þeir
Einar Olgeirsson, formaður, og
LUðvik Jósepsson, varaformaður,
verði endurkjörnir til þeirra
starfa, en þeir stóðu um þessar
mundir hvor sin megin i broddi
andstæðu fylkinganna i flokkn-
um, og þeir voru kosnir sameigin-
lega með almennu lófataki. En
þegarkemur tilkosninga annarra
miðstjórnarmanna, þá fellur út
úr henni kjarni skeleggustu for-
ustumanna flokksins i allri sögu
hans og fyrirrennara hans,
Kommúnistaflokks íslands, og
þar á meðal Brynjólfur
Bjarnason. Að þvi loknu kveður
sér hljóðs einn miðstjórnar-
manna flokksins og þingmaður og
leggur fram tillögu um að heimila
nýkosinni flokksstjórn að leggja
flokkinn niður og ganga til nýrrar
flokksstofnunar. Það sló um
stund þögn á þingheim, þar sem
áður hafði rikt hörkurifrildi að
kosningaúrslitum fengnum. En
sú tillaga kom aldrei til atkvæða,
tillögumaður tók hana aftur fyrir
tilmæli þeirra, sem hann hafði
reiknað með sem öruggum
stuðningsmönnum.
En þessari miklu stjórnarbylt-
ingu fylgdu engar umtalsverðar
breytingar á starfi flokksins.
Hann hafði enn sömu forustuna i
baráttumálum verkalýðsins i
samvinnu við Hannibal. Hann lét
aldrei deigan siga i kröfu um
brottför bandariska hersins, og
málgagn hans leitaðist við að
halda fram sósiölskum sjónar-
miðum. En deilurnar innan
flokksins færðusti aukana, og var
Sósialistafélag Reykjavikur
höfuðvettvangur þeirra.
Otifundur á Lækjartorgi, liklega vegna landhelgisstriösins I kjölfar þess að fært var út í 12 mflur 1958.
Lúðvik Jóepsson I ræðustól en Hannibal Valdimarsson að baki
Erfiðasta
innanflokksmálið
Næstu árin eru skipulagsmál
Alþýðubandalagsins erfiðasta
innanflokksmálið. Með stjórnar-
kosningum á flokksþinginu 1962
gatlitið svo út, að stefnt myndi að
þvi að leggja flokkinn niður og
gera Alþýðubandalagið að flokki i
hans stað. En ekkert gerðist i þá
átt undir forustu hinnar nýju
stjórnar. A flokksþingi tveim
árum siðar var Brynjólfur og
fleiri gömlu forustumanna, sem
sparkað var fyrir tveim árum
kjörnir i miðstjórnina á ný. Þjóð-
viljinn segir 25. nóvember, að á
þinginu hafi rikt einhugur ,,um
skipulagsmálin, starfsemi
Sósialistaflokksins annars vegar
og Alþýðubandalagsins hins
vegar”. En i reynd var mjög
fjarri þvi', að einhugur rikti um
þau mál innan flokksins. En undir
niðri virtist rikjandi áhugi fyrir
þvi, að andstæður fylkingar segðu
sig ekki úr lögum hvor við aðra.
Þróunin stefndi i þá átt, aö skipu-
lag Alþýðubandalagsins styrktist
á sama tima og meiri og meiri
upplausnar kenndi i röðum
flokksins, jafnvel svo að forustu-
menn i ýmsum greinum flokks-
starfsins skirrðust ekki við að
smá samþykktir hans. 1 félögun-
um utan Reykjavikur fór flokks-
starfið minnkandi með ári
hverju, en starf flokksfélaganna
færðist æ meir yfir til Alþýðu-
bandalagsfélaganna. Á Akureyri
var Sósialistafélagið i hreinni
andstööu við flokkinn undir for-
ustu Björns Jónssonar, og i Vest-
mannaeyjum rikti algert starfs-
leysi undir handleiöslu Karls
Guðjónssonar.
Alþýðubandalagsfélag
Reykjavíkur stofnað
Árið 1966 var ár kosninga til
sveitastjórna, og þá kom enn til
það vandamál i Reykjavik, hver
hafa skildi úrslitsákvæðið um það
hvernig framboðslisti Alþýðu-
bandalagsins yrði skipaður. Þá
var i það ráðist að stofna Alþýðu-
bandalagsfélag i Reykjavik, en
gegn vilja mikils hluta flokks-
manna. Stofnfundur þessi var
haldinn 30. mars, og mættu þar
um 700 manns. 19. mai samþykkti
fjölmennur fundur i þessu
nýstofnaða félagi einróma tillögu
uppstillingarnefndar um fram-
boðslista, og hlaut hann nú 1500
atkvæðum fleira en listi Alþýðu-
bandalagsins fyrir 4 árum. Um
sumarið var svo undirbúið starf
næsta vetrar, enda lá nú mikið
við, þar sem kjósa átti til alþingis
næsta vor. Landsfundur Alþýðu-
bandalagsins var ákveðinn seint i
október, og skyldi þar gengið frá
lögum fyrir bandalagið og stefnu-
yfirlýsingu og þvi kosin ný stjórn.
Var nú gengið að þvi með oddi og
eggju að stofna Alþýðubanda-
lagsfélög viðsvegar um land, þar
sem það hafði farist fyrir til
þessa.
Landsfundurinn var settur 28.
október. Þá voru Alþýðubanda-
lagsfélögin oröin 38 að tölu og
félagsmenn alls um 2000. Lagt
var fram frumvarp til laga fyrir
Bandalagið og frá þvi gengið.
Hannibal var kjörin formaður
þess og LUðvik varaformaður.
Félagi gat orðið hver sá islenskur
rikisborgari, sem samþykkti lög
Alþýðubandalagsins og aðhylltist
markmið þess, „enda þótt hann
sé jafnframt meðlimur annarr.a
stjórnmálasamtaka, sem styðja
Alþýöubandalagið”, sagði i lög-
um þess. Fundurinn kaus
fjölmenna framkvæmdastjórn,
og var Guðmundur Hjartarson
kjörinn formaður hennar.
Þingið 1966.
A þingi Sósfalistaflokksins, sem
háð var fyrstu daga nóvember
1966, uröu hörð átök um tilveru
flokksins. Harðlinumennirnir,
sem vantreystu þvi, að Alþýðu-
bandalagið yröi þeim vanda
vaxið aö hafa forustu i sókn til
sósialisma, réðu að mestu full-
trúavali i SósialistafélagiReykja
vikur. Fyrir aibeina þeirra stóð
allt við hið sama og áður um
flokksstarf og samfylkingarbar-
áttu innan vébanda Alþýðu-
bandalagsins. Fulltrúar utan af
landi voru aftur á móti hallir að
þeirri stefnu að gera Alþýöu-
bandalagið að stjórnmálaflokki,
enda fór stjórnmálastarfið úti á
landsbyggðinni einkum fram
undir merkjum þess. í lok þessa
þings var miðstjórn að mestu
endurkosin, forustumenn hinna
andstæðu sjónarmiða voru endur-
kosnir i' sæti formanns og vara-
formanns.
Dregur til stórtiðinda.
Svo rennur upp árið 1967. Þá
átti að kjósa til alþingis. Alþýðu-
bandalagiö leggur fram lista sina
vfðsvegar um land án umtals-
verðra árekstra. Viðast hvar voru
efstu sætin skipuð sömu mönn-
um og áður: Björn Jónsson i
Norðurlandskjördæmi eystra.
LUðvik á Austurlandi, Karl Guð-
Frá 12. þingiSósialistaflokksins iupphafi Viöreisnar. Einar Olgeirsson I ræðustói
jónsson á Suöurlandi, Gils á
Reykjanesi, Hannibal á Vest-
fjörðum, svo að nokkrir séu
nefndir. En nú ber til hinna stærri
tiðinda i röðum Alþýðubanda-
lagsins, að Einar Olgeirsson, sem
um 30 ára skeið hafði skipað efsta
sæti á lista i Reykjavik, dregur
sig i' hlé. Eftir nokkurt þóf náðist
samkomulag um það, að i sæti
hans kæmi Magnús Kjartansson.
Siðan gekk þrautarlaust að koma
' sér saman um formann Dags-
brúnar i annað sætið. En þegar að
þriöja sætinu kom, þá var lokið
öllum samkomulagsmöguleikum.
Þá er boðað til fundar i hinu unga
Alþýðubandalagsfélagi i Reykja-
vikog kosiðmilli tveggja manna,
sem stungið hafði verið upp á.
Annar þeirra hlaut mikinn meiri-
hluta atkvæða, var siðan settur i
3. sæti á listanum, framboðslist-
inn siðan borinn undir atkvæði og
samþykktur á þann hátt, og lög og
reglur ákváðu.
Svona lýðræðislega hafði Al-
þýðubandalagið aldrei fyrr
gengið frá framboðslista sinum i
Reykjavik. En brátt kom i ljós að
maðkar skriðu i mysunni. Allstór
hópur Alþýðubandalagsmanna,
með Hannibal i broddi fylkingar,
sýndu sig brátt i þvi að risa gegn
úrskurði lýðræðislegrar atkvæða-
greiðslu. Og áður en framboðs-
frestur er runninn út, hefur
Hannibal fengið nafn sitt tekið út
af framboðslista á Vestfjörðum,
en trónar efstur á nýjum lista i
Reykjavik, sem lagður var fram
á nafni Alþýðubandalagsins.
Hann náði kosningu með umtals-
verðum glæsibrag, og hlaut Al-
þýðubandalagið þar með sinn ti-
unda þingmann. Við alþingis-
kosningarnar fyrir fjórum árum
hafði listi Alþýðubandalagsins i
Reykjavik hlotið 6678 atkvæði, en
nú féllu 8943 atkvæði i Reykjavik
þvi i skaut af báðum listunum.
Hannibal tekur saman
föggur sinar
Starf Hannibals i þingflokki Al-
þýðubandalagsins hófst með eðli-
legum hætti, þegar alþingi settist
á rökstóla með haustdögum.
Spenna var nokkur um kosningu
formanns þingflokksins. Kosið
var milli þeirra Lúðviks og
Hannibals, og bar Lúðvik sigur úr
býtum með meiri yfirburðum en
búist hafði verið viö. Hannibal
var kosinn í þingnefndir eins og
ekkert hefði i skorist og um sinn
kvað ekki að alvarlegum árekstr-
um hans við flokkinn. En það
kvað litið að forustu hans sem
forseta ASl i vörn gegn áhlaupi
þvi, sem landsyfirvöld gerðu á
lifsafkomu almennings, svo sem
getið var i siðasta þætti. Svo sem
þar var frá skýrt, höföu verka-
lýðssamtökin boðað verkfall 1.
desember, en frestað þvi vegna
loforða yfirvalda um að endur-
skoða afstöðu sina til áður ákveð-
inna fyrirætlana. Nú vildi svo til,
aö miðstjórn Alþýðubandalagsins
hafði ákveðið ársfund sinn 2.
desember, og hófst hann á ákveð-
inni stundu. En þar gerast hinir
óvæntustu atburðir þegar við
upphaf hans. Formaður mið-
stjórnar, Hannibal Valdimars-
son, hóf fundinn meö langri og
kröftugri ræðu. En sú ræða
fjallaöi ekki um yfirvofandi
áhlaup rikisvaldsins á launa-
stéttir landsins. Reiðilestrinum
var beint að hópi manna innan Al-
þýðubandalagsins, og að lestrin-
um loknum tók ræðumaður
saman föggur sinar, rigsaði til
dyra og sást ekki framar á fund-
inum.
En fundarmönnum féllust ekki
hendur. Alþýðubandalagið haföi
ekki aðeins formann, það hafði
einnig varaformann, sem taka
skyldi við, ef aðalmaður for-
fallaðist, og fundi var haldið
áfram einsog ekkert hefði i skor-
ist. Megindagskrárefnið voru
skipulagsmál Alþýðubandalags-
ins. Og nú var þannig skilist við
það mál, að fundurinn samþykkti
einróma viljayfirlýsingu þess
efnis, að Alþýðubandalagið verði
formlega gert að sósiölskum
stjórnmálafiokki.
„Hvað hugsar Hannibal?” spyr
Lúðvik Jósepsson i Þjóðviljanum
nokkrum dögum siðar. „Hleypur
af miðstjórnarfundi, þegar sam-
þykkt er að gera Alþýöubanda-
lagið að stjórnmálaflokki. Rýfur
samstöðu við samherja, þegar
rikisvaldið boðar stórfelldar
árásir á vinnandi fólk”. Þau mál
skýrast nánar i framhaldi sög-
unnar.