Þjóðviljinn - 23.09.1981, Blaðsíða 7

Miövikudagur 23. september 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
l.bindi Sögu
Húsavikur
komið út
Nýlega er komin út Saga Húsa-
vikur, I. bindi. Aöalhöfundur
verksins, Karl Kristjánsson fyrr-
um alþingismaöur lést 1978, áöur
en handrit hans væri fullbiiiö til
prentunar, en Kristján Karlsson
og Ingimundur Jónsson hafa séö
um útgáfu þessa bindis.
Fyrsti kafli bókarinnar er mikil
ritgerð eftir Sæmund Rögnvalds-
son og heitir Húsavik fyrri tima,
með undirfyrirsögninni: Verslun,
brennisteinsnám og kirkja. Er
hér fjallað rækilega um efni sem
litið hafa verið rannsökuð fyrr.
Húsatal nefnist langurþáttur, þar
sem lýst er hverju húsi i kaup-
staðnum og viða vikið að sögu
eldri húsa. Þá eru þættir um
prestsetrið og gamlar hjáleigur
þess og um jarðir sem lagðar
hafa verið til kaupstaðarins og
sagt frá fólki sem þar bjó.
Yfirleitter mikil persónusaga i
bókinni, svo sem þættir af
sveitarstjórnar og bæjarstjórnar-
mönnum, læknum, prestum,
sýslumönnum og bæjarstjórum.
AUlangir þættir eru um Kaup-
félag Þingeyinga og um Funda-
félag HUsvikinga, merkilegt
félag, sem átti á sinum tíma
drjúgan hlut að framfaramálum
kauptúnsins. Ýmsir fleiri kaflar
eru i bókinni. Hún er prýdd mikl-
um fjölda mynda af fólki, mann-
virkjum og staðháttum.
Húsavikurkaupstaður gefur
bókina út. Hún er prentuð i prent-
verki Guðjóns ó. Almenna bóka-
félagið annast dreifingu.
Húsmæðra-
skólunum
breytt?
A aðalfundi Sambands veit-
inga- og gistihiisa sem haldinn
va\r um slöustu helgi var m.a. rætl
um þanti skort sem er á starfs-
fólki meö verkmenntun til ýmissa
starfa á veitinga- og gistihiísum.
Voru samþykkt á fundinum til-
mælitS menntamálayfirvaida að
kennslan i hiismæðraskólunum,
verði Iöguö aö þörfum veitinga-
og gistihiisa.
I fréttatilkynningu frá Sam-
bandi veitinga- og gislinúsa er
bent á að Hótel- og veitingaskóli
Islands býður aðeins nám i mat-
reiðslu og framreiðslu: öðrum
sviðum veitingarekstrar og öllum
þeim störfum sem gistihúsa-
rekstri fylgja, sé i engu sinnt i
skólum landsins. Dræm aðsókn
að húsmæðraskólum landsins
sýni að þeir þurfi róttækrar
endurskoðunar við og þvi er lagt
tilað þeirverði lagaðir að þörfum
veitinga- og gistihúsarekstrarins.
Með því næðist þrennt, segir i
ályktun sambandsins: nýting á
aðstöðu og kennslukröftum sem
fyrir hendi eru, nýjir möguleikar
fyrir ungt fólk til að afla sér sér-
hæfingar til starfa i vaxandi at-
vinnugrein og framboð af starfs-
fólki til þess aö fullnægja þörfum
greinarinnar.
A aöalfundinum, sem haldinn
var inýja hótelinu i Stykkishólmi
var stjórn sambandsins endur-
kjörinn, en formaöur hennar er
Aslaug Alfreðsdóttir, Hótel Heklu
i Reykjavi'k. Birgir Þorgilsson,
markaðsstjóri Ferðamálaráðs,
var gestur fundarins og fjallaði
hann m.a. um móttöku ertendra
fa-ðamanna, verðlagsmál feröa-
þjónustunnar og það átak sem
nauðsynlegt er aö gera i
markaðsmálum.
Viðtal við próf.
Matti Otala,
forstjóra finnsku
tæknimiðstöðv-
arinnar í Oulu á
N-Finnlandi:
Prof. Matti Otala, einn þeirra
sérfræöinga, sem gistu ráöstefnu
O.E.C.D. á islandi dagana
10.—11. september. S ►
Fyrir skömmu var haldin ráö-
stefna á Hótel Loftleiðum á veg-
um Efnahags- og framfarastofn-
unar Evrópu um þróun visinda og
tækni á islandi. Af einhverj-
um ástæöum komst þetta stór-
merka þing ekki inn i brennidepil
fjölmiölanna þó aö viðfangsefni
þess væru mál sem eflaust eiga
eftir aö skipta sköpun I Islensku
samfélagi á komandi áratugum.
Einn þeirra 20 útlensku sér-
fræöinga er ráðstefnuna sóttu var
próf. Matti Otala frá borginni
Oulu á Noröur-Finnlandi. Próf.
Otala hefur lengi veriö meöal
þeirra fremstu i flokki finnskra
ísland má ekki
heitast úr lestinni
visindamanna, er á undanförnum
tuttugu árum hefur tekist aö
skipuleggja og byggja upp rann-
sóknastarf i rafeinda- og tölvu-
tækni er lagt hefur grunninn aö
umtalsverðum iönaði á Noröur-
Finnlandi er veitir fjölda manns
vinnu.
1 ræðu sinni á ráöstefnunni
rakti Matti Otala helstu atriöi
þess stórmerka árangurs er náðst
hefur á Norður-Finnlandi og
hvernig samspili háskólakennslu,
rannsóknarstarfs og iðnaðarupp-
byggingar var háttað I þeirri
sögu. Margt var þaö i máli Otala,
sem vakti athygli og áhuga Is-
lensku ráðstefnugestanna.
Blaðamanni Þjóöviljans bauðst
tækifæri til þess aö ræöa litillega
viö Matti Otala rétt áöur en hann
snéri til sins heima. Otala var
fyrst spurður að þvi hvernig raf-
eindaiðnað hann héldi aö byggja
mætti upp og þróa á Islandi.
Það er rétt að undirstrika það
strax i upphafi, að rafeindaiðn-
aðurinn er eðli sinu samkvæmt
þjónustuiðnaöur og hlýtur þvi aö
byggjast á þeim iðnaöi sem er
fyrir hendi á hverjum stað. Hér á
Islandi eru fiskveiöar hin hefö-
bundna atvinnugrein svo þaö
viröist liggja ljóst fyrir aö nær-
tækast væri aö huga fyrst að þvi
aö þróa sjálfvirkni og rafeinda-
tækni um borö i fiskiskipunum og
i fiskvinnslustöövunum. Mögu-
I leikarnir til aukinnar sjálfvirkni
, eru hartnær ótakmarkaðir og
Imeð aukinni sjálfvirkni, þróaöri
rafeindatækni á þessum sviöum
má með hægara móti finna aflann
, þ.e.a.s. þær ákveönu fisktegundir
Isem menn vilja veiöa hverju
sinni, aukin sjálfvirkni gerir
mögulega betri meöferö á afl-
• anum bæöi viö veiöar og verkun
og eykur þvi aflaverömætið og
siöast en ekki sist þá getur aukin
sjálfvirkni leyst þá er vinna viö
• sjávarútveginn undan erfiöum og
ógeðfelldum störfum.
En tslendingar gætu aldrei látið
sér nægja framleiðslu rafeinda-
■ og tæknibúnaðar sem takmark-
aöist viö innlendan markaö. Sá
stórhugur þarf að vera fyrir hendi
er miðar að samkeppni á heims-
■ markaöi, framleiöa tæki til út-
Iflutnings er komiö gætu aö notum
i erlendum fiskiskipum og i er-
lendum fiskvinnslustöövum.
■
IBlm: En hvernig getur smá-
þjóö eins og tslendingar oröiö
samkeppnishæf við erlend stór-
■ veldi er þegar hafa náö að einoka
I aö miklu leyti framleiöslu á sviöi
rafeinda- og tölvutækni og þá
markaði er henni fylgja?
— Þjóðir eins og Bandarikin og
Japan hafa aðeins eitt fram ýfir
þjóöir eins og Finnland og Island,
þær eiga sér stærri heimamark-
aði. Þaö er tiltölulega auövelt aö
hrinda af stað rannsóknum og
iönaöi á sviöi rafeindatækni, og
hvaöa frumkvæöi ættu Japanir
eða þá Bandarikin að hafa fram
yfir Island i sjávarútvegi. Þar
búið þiö aö miklum reynslusjóö.
Blm. Viö búum sannarlega yfir
reynslunni, en er nauðsynleg
þekking til i landinu til þess aö
hefja mjög sérhæföa framleiöslu
rafeindatækja?
— Hér á nýafstaðinni ráðstefnu
O.E.C.D. i Reykjavik var mikiö
rætt um leiöir til þess aö veita
nauösynlegri þekkingu inn i
landið, en henni er enn ábótavant.
Þaö mun taka þó nokkurn tima,
en hjá þvi veröur ekki komist, ef
þróa á stöðugt efnahagslif á ls-
landi. Sjálfur er ég sannfærður
um, að á tiltölulega skömmum
tima er hægt að koma á fót lif-
vænlegum rafeindaiönaði á þessu
landi ef að viljinn er fyrir hendi.
Blm. t stuttu máli, álitur þú að
tslendingar ættu að uppskera af
eigin reynslu i stað þess að láta
aðra um aö færa sér hana i nyt?
— Það er kjarni málsins. Ég
veit ekki betur en aö islenskir
skipstjórnarmenn hafi veriö
fengnir af erlendum aöilum til
þess aö sigla um vitt og breitt á
islenskum miöum til þess aö
kanna gæöi nýrra tækja viö fisk-
veiðarnar. tslendingar ættu
sjálfir aö færa sér reynslu sina i
nyt. Þiö tslendingar ættuö sjálfir
að framleiöa og selja þær tækni-
nýjungar sem spretta upp úr
ykkar eigin sérgrein, fiskveiö-
unum.
Blm. Ef þú dregur ályktanir af
þeirri reynslu sem þiö hafiö
fengiö á undanförnum tuttugu
árum á Finnlandi viö skipulagn-
ingu rannsókna og iðnaðar á sviöi
rafeinda- og tölvutækni, hver
telur þú aö hlutur rikisins æ.tti aö
vera I þvi starfi?
— Ef viö litum á málin eins og
þau eru i dag á tslandi þá er hér
vart nokkur rafeindaiðnaður til.
Alla vega má hann kallast dverg-
vaxinn ef miöaö er viö Noröur-
löndin. Viö þvilikar aðstæöur
hlýtur rikisvaldiö aö hafa stóru
hlutverki aö gegna til þess aö
samræma og hvetja til aögeröa.
Hins vegar er þvi ekki aö leyna aö
rafeindaiönaöur er eins og hver
annar iönaður og þarf að geta
réttlætt sig með framleiðslu sinni,
staöið undir sér sjálfur og sú
framleiöslugrein grundvallast
einnig aö miklu leyti á markaðs-
hugmyndum og þvi ætti rikis-
valdið að vera varkárt i af-
skiptum sinum þegar skriöur er
kominn á málin.
En afskipti hins opinbera eru þó
afgerandi i upphafi og það eink-
um á tvennan máta. Annars
vegar af öllu er varðar mennta-
mál, en þau viröast vera hér á all-
háu stigi og hins vegar með efna-
hagsaögeröum og rikisstyrkjum.
Þaö krefst mikils fjármagns aö
hrinda af staö framleiðslu raf-
eindatækja I miklu magni i tölu-
vert langan tima áöur en þessi
framleiðsla fer að skila hagnaöi
af markaði og hefur fest sig i
sessi.
Blm. Nú hefur manni skilist, að
i japönskum bilaverksmiöjum
séu æ fleirri störf innt af hendi af
vélmennum. Hvaö heldur þú um
fiskveiðar og fiskvinnslu, hversu
langt getur sjálfvirknin þróast á
þeim sviðum?
— Allar likur benda til þess að
Japanir eigi eftir að innleiða full-
komna sjálfvirkni og jafn vel vél-
menni i sinar fiskveiðar, þannig
að ef aö þiö sitjiö auöum höndum
munu þeir kaffæra ykkur eöa
selja ykkur tækjabúnaö sem þiö
heföuð meö réttu átt að framleiöa
i eigin landi og jafn vel fyrir
heimsmarkaö.
Nú hefur orðiö vart viö hræöslu
margra, sem óttast að sjálfvirkn-
in leiöi til atvinnuleysis, aö hún
muni ræna þá lifibrauöinu. En
málunum er hreint ekki svo fariö.
Vaxandi sjálfvirkni breytir rétti-
lega eöli starfsins, vélvæöing og
jafn vel vélmenni leysa manninn
af hólmi bæði við erfiö störf og
þau er krefjast sifelldrar endur-
tekningar sömu hreyfinganna. og
þar sem ekkert rúm er fyrir sköp-
unargáfu mannsins.
t framtfðinni veröa til æ fleiri
störf fyrir þá sem stjórna vél-
unum og vélmennunum, fyrir þá
sem hanna þau og smiða. Enda
hefur reynslan þegar sýnt þaö og
sannaö hér á Vesturlöndum að
fleiri ný störf verða til eftir þvi
sem sjálfvirknin þróast heldur
þau er tapast eöa úreldast hennar
vegna.
Blm. Ef aö atvinnuleysiö er
ekki helsta hættan sem biöur
tæknisamfélags framtiðarinnar,
er þá ekki ástæða til þess aö óttast
firringu i ýmsum öðrum mynd-
um. Þróast samfélög okkar i anda
framtiöarsýnar Huxley eins og
hann lýsir henni i „Brave new
world?”
— Ef að firring rikir i verk-
smiöjum okkar tima, hvaö má þá
ekki segja um Chaplin-verk-
smiðjuna i kvikmyndinni
„Modern times”. Ég álit aö sú
tækniþróun er nú á sér staö miöi
fremur að þvi að leiða manninn
aftur út úr firringu færibanda-
vinnunnar og veita honum tæki-
færi til þess að fást i æ rikara
mæli viö skapandi störf.
Mesta hættan sem ég eygi á
þeirri þróunarbraut sem viö nú
erum stödd á er sú, að þjóðir eins
og til dæmis tslendingar fylgi
ekki straumnum, láti öörum
þjóöum þaö eftir aö þróa og inn-
leiöa tækniframfarir I hefö-
bundna atvinnuvegi ykkar s.s.
fiskveiöarnar. Hættan felst I þvi
aö hafa ekki tæknikunnáttu eöa
annað bolmagn til þess aö nýta
sjálfir auðlindir náttúrunnar og
reynsluna af starfinu.
— Margir álita, að hin öra
þróun nútimans i ýmsum grein-
um rafeinda- og tölvutækni sé sist
til þess fallin að mjókka biliö milli
rikra og fátækra þjóða. Mörgum
virðist iafn vel sem þessi þróun sé
helst til þess fallin aö auka á hiö
ógnvænlega misrétti sem fyrir er.
Hver er skoðun þin á þvi máli?
— Já, þaö er ljóst, aö biliö
breikkar milli rikra og fátækra
þjóöa heims. Astæöurnar fyrir
þvi eru margar og þróun raf-
eindatækninnar á Vesturlöndum
gæti veriö ein af þeim, þvi þaö
hefur sýnt, sig aö töluverö vel-
megun er nauðsynleg forsenda
þess, að þjóðirnar fái tekið þátt I
tæknikapphlaupinu og verið sam-
keppnisfærar. Þvi er þaö, að
tækniþróuninni fleygir fram
meöal rikra þjóöa meðan hún
stendur svo til I staö meöal fátæk-
ustu þjóðanna. og þvi breikkar
biliö hlutfallslega. Svo viröist
sem engin tiltæk ráö hafi enn
fundist til þess að stemma stigu
viö þessari þróun.
Hitt er ljóst, aö tsland er menn-
ingarlega og efnahagslega i slag-
togi með Evrópu og Ameriku og
meö þaö samhengi aö leiðarljósi
ber ykkur að leggja drög aö fram-
tiöinni 1 þessu landi. 1 þessum
heimshluta er tækniþróunin ör og
ekkert er þvi til fyrirstööu aö ts-
land geti orðið einn af helstu
framleiöendum þess rafeinda- og
tæknibúnaöar er aö sjávarútvegi
lýtur.