Þjóðviljinn - 17.04.1982, Blaðsíða 11

Helgin 17.-18. apríl 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Danska skáldkonan
Marianne Larsen dvaldist
hér á landi í byrjun apríl og
kom m.a. fram á Ijóða-
kvöldum með skáldbræðr-
um sinum frá ,,Digt-
erscenen" eða Ljóðaleik-
húsinu. Marianne er eitt
af afkastamestu Ijóð-
skáldum Dana. Hún hefur
gefið út 18 bækur á s.l. 11
árum, þar af 16 Ijóðasöfn
og 2 smásagnasöfn. Við
hittum Marianne að máli á
heimili Kristínar Bjarna-
dóttur leikkonu í Reykja-
vík.
— Bókmenntirnar hafa hingað
til verið taldar hafa almennt
mannlega skirskotun, sagði
Marianne, en hins vegar hefur að
miklu leyti vantað kvenlega
reynslu i þennan bókmennta-
heim. >ess vegna tölum við nú
um kvennabókmenntir, og eigum
þá við þær bókmenntir sem ganga
sérstaklega út frá kvenlegri
reynslu. Ljóð min mundu þvi falla
undir það sem við köllum kvenna-
bókmenntir i dag.
Ég hef lika orðið vör við að ljóð
min eru meira lesin af konum en
körlum og kvennahreyfingin hef-
ur notaö ljóð min i sinni baráttu
gegn kúgun kvenna.
— Ef hægt er með þessu móti að
tala um „kvennabókmcnntir”, er
þá ekki með sama móti hægt að
taia um „karlabókmenntir” —
hvar höfum við þær?
— Hugtakið „karlabókmennt-
ir” hefur ekki verið notað i þessu
sambandi, en við tölum um
kvennabókmenntir sem byggja á
reynslu kvenna á sama hátt og
talað er um „arbejderlitteratur”
— „verkalýðsbókmenntir” — sem
byggja á reynslu verkalýðs-
stéttarinnar. Hins vegar hefur
komið upp i Danmörku hreyfing
sem kallar sig „mandebevægels-
en” eða karlahreyfingin og þeir
hafa sin á milli fjallað um þá til-
finningalegu bælingu, sem karlar
verða fyrir i karlasamfélaginu.
Þeir hafa lika skrifað bækur um
sérstöðu sina og sérstök vanda-
mál sin sem karlmenn — það
mætti e.t.v. á sama hátt kalla
þessar bókmenntir karlabók-
menntir.
— Er mikill áhugi á ljóðlist i
Danmörku?
— Mér finnst áhugi á ljóðlist
hafa fariö vaxandi. Ljóöið hefur
knappt form og samþjappað og
þaö hæfir þvi vel þeim hröðu tim-
um sem við lifum á. Ljóðiö nær
með mun skjótari hætti til fólks-
ins en skáldsagan og það hefur
færst I vöxt að fólk leggi fyrir sig
ljóðagerð i tómstundum til þess
að tjá tilfinningar sinar og
hugsanir. Ljóðið krefst ekki eins
mikils tima og skáldsagan og það
hefur ekki sist færst i vöxt aö kon-
ur noti ljóðformið til þess að tjá
sig. Kvennahreyfingin hefur
meðal annars átt þátt I að örva
þessa þróun.
— Hefur það fariö i vöxt i Dan-
mörku, aö skáid flytji ijóð sin á
opnum ljóðakvöldum?
— Já þvi er ekki að neita, og
Digterscenen, sem er eins konar
ljóðakabarett, hefur starfaö siðan
1976. Þetta er hópur skálda, sem
annaö veifið kemur saman og les
úr verkum sinum. Slik ljóöakvöld
njóta nú vaxandi vinsælda og
fleiri slikir hópar hafa sprottið
upp i kjölfarið.
— Þú segir að ljóð þin falli undir
það sem kalla mætti kvennabók-
menntir, en hvert er meginvið-
fangsefni þitt i Ijóðasmíöinni?
— Ljóð min fjalla m.a. um þá
mekanisma eða það kerfi sem
kúgar fólk á margan hátt i okkar
þjóðfélagi, bæði tilfinningalega
og efnahagslega. Þau fjalla jafn-
framt um þá krafta sem maður-
inn býr yfir tii þess að frelsa sig
undan höftum og kúgun. Ljóðið
hefur möguleika til þess aö af-
hjúpa óréttlætið og hið
ómanneskjulega I umhverfi okk-
ar á áþreifanlegri og persónulegri
hátt en t.d. blaðagreinar og al-
menn þjóðfélagsgagnrýni.
Rætt
við
dönsku
skáld-
konuna
Marianne
Larsen
sem
miðill
fyrir
rödd
hinna
undir-
okuðu
Þannig getur ljóðið orðið vopn i
baráttunni og miðill fyrir rödd
hinna undirokuðu.
Það rikir viss einokun á tján-
ingunni einnig i okkar þjóöfélagi
og t.d. fjölmiðlarnir gera fyrir-
fram vissar kröfur til fólks um
framsetningu og framsetningar-
máta þannig að viss tjáning nær
aldrei að koma fram i hinni al-
mennu umræðu i þjóðfélaginu.
Þarna getur ljóðið komið að not-
um og bætt úr brýnni þörf.
— Er gróska i danskri Ijóðiist
um þessar mundir?
— Já, það er margt að gerast i
danskri ljóðlist um þessar mundir
og þar kennir margra grasa. Eitt
af þvi eftirtektarverða er m.a.
kvennaljóðlistin — konur hafa
haft sig mun meira i frammi i
ljóðlistinni en áður. Þá hefur það
kreppuástand sem nú rikir i Dan-
mörku og sú örvænting sem viða
rikir meðal ungs fólks vegna at-
vinnuleysisins gert ljóðlistina
pólitiskari. Sú þróun hefur verið
áberandi á siöasta áratug, að
ljóðin hafa verið opnari og að-
gengilegri og haft viðari skírskot-
un útávið. Upp á síðkastiö hefur
einnig oröið vart gagnsefjunar
gegn þessari þróun: fram hafa
komið ung ljóðskáld sem yrkja
torræð og innhverf ljóð, og þess-
um ungu mönnum hefur mikið
veriö hampað i fjölmiölum og af
bókmenntafræðingunum, sem-
segja að ljóðiö eigi nú aftur að
verða erfitt og torskilið I anda
Eliots og gömlu „modernist-
anna”. Bókmenntafræðingarnir
kalla þetta nýbylgju i ljóölistinni.
— Hefur þú lesið eitthvað af Is-
lenskum bókmenntum?
— Nei, ekki mikið. Það er sjald-
an sem maður rekst á þýdd is-
lensk verk. Þó hef ég lesið Hall-
dór Laxness og svo ljóð eftir þá
Einar Má Guðmundsson og
Snorra Hjartarson.
— Er einhver sérstakur dansk-
ur rithöfundur sem hefur haft
meiri áhrif á þig en annar? Hefur
t.d. Karen Blixen haft sérstök
áhrif á þig sem kvcnrithöfund eða
danskar kvennabókmenntir sem
slikar?
— Ég get ekki nefnt neinn sér-
stakan rithöfund i þessu sam-
bandi, en Karen Blixen hefur
vitaskuld haft mikla þýðingu
fyrir danskar kvennabókmenntir.
Hins vegar er ég ekki sömu
skoöunar og viða kemur fram hjá
henni varðandi stöðu og eðli karla
annars vegar og kvenna hins veg-
ar. Hún setti þessar hugmyndir
sinar skýrast fram i ræöu, sem
hún hélt á kvenréttindaþingi og
kallaði „En báltale”. En af
dönskum skáldkonum er það
einna helst Susanne Bögger, sem
fylgir Karen Blixen að málum I
þeim efnum.
Min kvæði eru fyrst og fremst
sprottin af minni eigin reynslu og
þvi umhverfi sem ég hef lifað i.
Þess má að lokum geta að
Marianne Larsen er fædd 1951 og
ólst upp i sveit á Sjálandi en hefur
verið búsett I Kaupmannahöfn að
mestu s.l. áratug, þar sem hún
hefur m.a. stundað háskólanám
og ýmis önnur störf. óig
Tvö Ijóð eftir Marianne Larsen
í þýðingu Kristínar Bjarnadóttur
ein...
viö getum ekki náð hvort öðru úr blóðinu
þung...
af alskyns ótta
villigæsirnar hef ja sig
til flugsá haustin
þögul..
þegar sérstakur þytur
er í f jólubláum gróðri kvöldsins
er líka þytur i hverju orði
sem minnir á þrá
villuráfandi....
það eru til vegarbrúnir
með slikan ilm af grasi
að a 11ir sem komast að þeim
fyllast alúð
bráðum....
er hún sofnuð
hún snýr sér til veggjar
ekki hef ur hún f yrr f est blund
en hún semur nýjar
og rif jar upp gamlar særingarþulur einsemdar
hvaðannað....
við getum ekki náð hvort öðru úr blóðinu.
Bernskuminningar
Ég er lögst í mölina. Hún er döggvot.
Þau fóru án þess að segja nokkuð.
Ég áset méraðskilja, hvers vegna mér sárnar.
Ég áset mér að vera f rekar reið en hrædd,
við myrkrið og einmanaleikann.
Ég vil leika mig dauða. Þaðer erf itt. í fyrsta sinn.
Ég er búin að dempa röddina. Loka munninum.
Orðaskiptin eiga sér stað í sama hl jóða
umhverf inu og melting, blóðrás
og andardráttur. Án af láts.
Það er ekki til önnur kenning um það
sem ég segi, en sú er lesa má, þar
sem f uglar hafa f logið, fólk dansað,
árstíðir komið og f arið og stjörnur drukkið I jós
úr augum skordýranna.