Þjóðviljinn - 12.05.1982, Page 5

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 12. mai 1982
Miðvikudagur 12. mai 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
,/Viö höfum átt því láni
að fagna i Neskaupstað,
að hér hefur verið næg at-
vinna um langt árabil, og
það er ekki síst því að
þakka, að Síldarvinnslan
hf., stærsta atvinnufyrir-
tækið á staðnum og sem
er í félagslegri eigu, hef-
ur verið í fararbroddi á
landinu öllu í atvinnulegu
tilliti, brautryðjandi í út-
gerð stórra nótabáta og
siðar skuttogara og ekki
síður í uppbyggingu
margskonar mismunandi
sjávarafurðavinnslu á
eigin vegum".
Undirstaða
atvinnulíisins
Þannig fórust Þórði Þórðar-
syni, skrifstofumanni Sildar-
vinnslunnar og bæjarfulltrúa i
Neskaupstað orð, þegar Þjóð-
viljinn falaðist eftir fróðleiks-
kornum um atvinnumál i Nes-
kaupstað. Þórður hefur verið
bæjarfulltrúi fyrir Alþýðu-
bandaiagið frá 1978, og skipar
nú 5. sætið eða baráttusætið, á
lista flokksins til bæjarstjórnar-
kosninganna i vor.
— Hvað eru margir togarar og
bátar gcrðir út frá Neskaup-
stað?
„Hér eru gerðir út þrir skut-
togarar, jafnmörg nótaskip og á
milli 40 - 50 smærri bátar, þ.e.
trillur og dekkaðir bátar. Þessir
bátar og togarar eru auðvitað
það, sem myndar grunninn að
okkar atvinnulifi, og það má til
gamans nefna aflatölur, að visu
frá þvi i fyrra, en þá veiddu tog-
ararnir samtals yfir 10.000 tonn,
nótaskipin rúmlega 42.000 tonn
og smærri bátarnir tæplega 1500
tonn. Þetta er alls ekki iitiö”.
— Hvað starfa margir sjó-
menn á þessum togurum og bát-
um?
,,A togurunum starfa um 60
sjómenn og álika fjöldi er á
smærri bátunum. Að visu róa
flestir smærri bátarnir aðeins
yfir sumartimann, en þó nokkr-
ir stunda veiöar árið um kring
eða svo gott sem, og margir sjó-
menn á þeim hafa allar tekjur
sinar af þeim veiðum.
Blikur á loftf
A nótaskipunum störfuðu um
50 manns, en nú eru blikur þar á
lofti. Þaö er ljóst, aö loðnuveið-
ar dragast stórlega saman á
næstunni og þvi hefur verið
gripið til þess ráðs að breyta
einu nótaskipanna i skuttogara.
Hvernig brugöist verður við
gagnvart hinum skipunum er
ekki ákveðiö — en það er ljóst,
að þeir sjómenn, sem eru á
nótaskipunum verða fyrir veru-
legu tekjutapi vegna stöðvunar
loðnuveiðanna. Sama má segja
um þá sem vinna i loðnuverk-
smiðjunum og við þjónustuiðn-
aðinn i kringum loönuna að
ógleymdu bæjarfélaginu sjálfu.
Auðvitað vill maður ekki trúa
þvi að ástand loönustofnsins sé
eins slæmt og sagt er — en við
höfum samt brugðist strax við
breyttum aðstæðum með þvi að
láta breyta Beiti i skuttogara,
sem mun salta aflann um borð
en siðan fullunninn i landi.”
— Er afli bátanna og togar-
anna unninn hér i Neskaupstað
eingöngu, eða fara þeir annað tii
að landa lika?
„Mér er óhætt aö segja, að
langstærstur hluti þessa afla i
fyrra hafi verið unninn i verk-
unarstöðvum Sildarvinnslunn-
ar. Þær eru reyndar margar:
frystihús, saltfisk- og skreiðar-
verkunarstöð og svo loðnu-
bræðsla, og þær eru allar vel
búnar tækjum til aö vinna afl-
ann á besta hátt”.
Félagseign
— Vinna margir á þcssum
vinnustöðum?
„Já. Það eru samtals um 300
manns, sem starfa í verkunar-
stöðvunum að jafnaöi. Það er
stundum meira, i annan tima
minna, eins og gengur og gerist
i fiskvinnslu; auk þess vinna hjá
Sildarvinnslunni þeir, sem
starfa við bátastöðina, véla-
verkstæðið og dráttarbrautina,
ætli það láti ekki nærri lagi, að
Síldarvinnslan greiði i laun ná-
lægt einni miljón króna á viku”.
— Hvaða kostir eru fylgjandi
þvi að hráefnisöflun og úr-
vinnsla er rekin af einu og sama
fyrirtækinu?
„Kostirnir eru auðvitað aug-
ljdsir, þegar þess er gætt, að
Sildarvinnslan er i félagslegri
eigu. Ef verður tap á einum
þætti starfseminnar, þá getur
hagnaður á öðrum þætti orðið til
aö bæta tjónið. t svona rekstri
styður hver þáttur við annan,
þannig aö timabundin skakka-
föll, t.d. eins og þegar loönan
hverfur eins og nú, hafa ekki
jafn skaðvænleg áhrif og ella
hefði getað orðið.
Öryggi fyrir
byggðarlagið
Og það er annar kostur við
það að Sildarvinnslan skuii vera
i félagslegri eigu: hér er ekki til
staðar sú röskun, sem fylgir yf-
irleitt kynslóðaskiptum I stórum
fyrirtækjum, og það er engin
hætta á þvi að hluthafar selji
eigur félagsins i gróðaskyni eða
leggi niður reksturinn hér. I
þessu er fólgiö mikið öryggi fyr-
ir byggöarlagið, ekki sist þegar
það er haft i huga, að Sildar-
vinnslan hf. er þriöja stærsta
gjaldeyrisskapandi fyrirtæki á
landinu. Aðeins Alverið og
Málmblendiverksmiðjan á
Grundartanga afla meiri gjald-
eyris”.
— En verður það ekki dálítið
einhæft og jafnvel skaðlegt þeg-
ar til lengdar lætur að treysta I
aöalatriðum á aðeins einn at-
vinnuveg?
„Eins og nú er, er atvinna
meira en næg. Þaö er frekar að
vanti fólk en hitt, og mörg verk-
efni þarf aö fá unnin utan
byggðarlagsins. Þaö er auðvit-
að gleðilegra þegar þannig er,
heldur en ef væri atvinnuleysi.
Auka þarf
atvinnutækifæri
En það væri vissulega æski-
legt, ef tækist að auka fjöl-
breytnina i atvinnulifinu. Hér
hefur m.a. verið unniö aö stækk-
un sjúkrahússins, og það má
ætia, að sú stækkun hafi i för
með sér aukningu atvinnutæki-
færa, en það má vissulega gera
margt betur i þessum efnum.
Það er mikilvægt, ekki sist til
þess að fólk gæti betur valiö
störf viö sitt hæfi”.
— Hvernig ætlar Alþýðu-
bandalagið að standa að upp-
byggingu atvinnutækjanna i
Neskaupstað?
„Alþýðubandalagið vill auö-
vitað helst stuðla að félags-
rekstri um hin ýmsu atvinnu-
tæki, og þá jafnvel meö þátttöku
bæjarfélagsins. Og það þarf
ekki siður að efla einkaframtak-
iö jafnframt hinu félagslega.
Þar er einmitt kjörinn vett-
vangur ýmiss konar smærri iðn-
aðar og evo þjónustu.
En höfuöverkefnið á komandi
kjörtimabili veröur að minu
áliti það, að stuðla að fjölgun
fjölbreyttari atvinnutækifæra
með markvissu átaki”.
— jsj-
„Það hefur alltaf verið fyrsta
boðorð meirihluta Alþýðu-
bandalagsins, að full atvinna sé
i bænum. Slikt verður ekki
tryggt nema með nánu sam-
starfi bæjarstjórnar og þeirra,
sem forystu hafa i atvinnulifinu
og hér i Neskaupstað hafa for-
ráðamenn atvinnulifsins og
bæjarstjórnarmeirihlutinn unn-
ið náið saman aö þvi að efla at-
vinnulifið og byggja þaö upp á
félagslegum grundvelli.
Meðan einka-
framtakið græðir
Þetta þýöir ekki aö við van-
metum gildi einkarekstursins.
Félagslegt framtak og einka-
framtak geta starfaö saman
Kristinn V. Jóhannsson, efsti maöur á lista AB:
„Starf bæjarfulltrúa
einskorðast ekki við
bæjarstjóm og flokk”
Kristinn V. Jóhannsson
hefur setið i bæjarstjórn
Neskaupstaðar í sextán
ár, og á þar með lengstan
starfsaldur þar af Al-
þýðubandalagsfólki nú.
Hann hefur auk þess
gegnt starfi forseta bæj-
arstjórnar um átta ára
skeið, og auðvitað hafa
þessi störf í þágu bæjar-
ins verið unnin til hliðar
við aðra vinnu, kennslu
við gagnfræðaskólann í
fyrstu, en eftir tíu ára
kennslustörf gerist Krist-
inn skólastjóri Iðnskóla
Austurlands einnig um tíu
ára skeið. Nú er hann ný-
tekinn við starfi fram-
kvæmdastjóra Sam-
vinnufélags útgerðar-
manna i Neskaupstað og
Olíusamlags útvegs-
manna — og hann kveðst
ætla að gegna þvi starfi
lika í tíu ár — „ég miða
ekki við fimm heldur tíu
ára áætlanir", segir hann
og brosir, þegar við setj-
umst niður til að ræða að-
allega um bæjarmálin og
starf Alþýðubandalags-
insaðþeim.
Forseti bæjarstjórnar
„Það er i minum verkahring
sem forseta bæjarstjórnar að
aðstoða bæjarstjóra við að und-
irbúa fundi hennar og svo auö-
vitað að stjórna þeim. Það fylg-
ir starfinu einnig aö koma að
einhverju leyti fram opinber-
lega fyrir hönd bæjarins” — og
nú brosir Kristinn breitt — „það
er nú til allrar hamingju ekki i
neinum ógurlegum mæli. Það er
aðallega þegar gestir koma
hingað á vegum bæjarins, inn-
lendir eða erlendir. En mest
þreytandi þykir mér þó allur
þeytingurinn, sem getur fylgt
þessu starfi, fundir hér og ráð-
stefnur þar — en það veröur
auðvitaö einhver að gera þetta,
og maður reynir þá að gera eins
vel og hægt er”.
— Þvl er oft haldið fram,
Kristinn, að óhollt sé sama
flokki að stjórna of lengi einn og
sagt, að mönnum þess flokks
hætti til að skoða störf sin
ógagnrýnum augum.
„Ég hef oft vel þessu fyrir
mér, enda hafa andstæðingar
okkar hér oft hamrað á þessu.
Sagt að við værum búin að halda
of lengi um stjórnartaumana.
Falskenning_________________
Þetta er falskenning. Lang-
vinnur meirihluti hefur stóra
kosti. Hann tryggir stefnufestu I
stað hringls og samheldni i
stað árekstra. Með hæfilega ör-
um mannaskiptum i sveitar-
stjórn er auðvelt aö fyrirbyggja
stöönun eða „stjórnunar-
þreytu” og þeirri reglu fylgjum
viö. Við þessar kosningar er
nýtt fólk i tveimur af fimm efstu
sætunum: Elma Guömunds-
dóttir i öðru sæti og Smári
Geirsson i þvi fjórða — svo má
aftur deila um, hvort ég sé ekki
búinn aö sitja alveg nógu lengi.
Metiðaf verkum______________
Kjósendur hljóta að meta
meirihlutann af verkum hans,
en ekki þvi hve lengi hann hefur
setið og þvi mati kviðum viö
ekki.”
— Nú er ekki nóg með, að Al-
þýðubandalagsmenn hér I Nes-
kaupstað hafi meirihluta I bæj-
arstjórn — þeir hafa lika átt
mikinn þátt I uppbyggingu at-
vinnuveganna og stjórna hér
stærstu fyrirtækjunum. Hvernig
fer þetta saman?
með góðum árangri — en aðeins
meðan einkaframtakið græðir á
þvi. Við þekkjum þetta frá fyrri
tið, og vegna þeirrar reynslu er
okkurljóst, aö til að tryggja vel-
megun bæjarfélagsins og al-
mennings, veröur aö efla fé-
lagslegan rekstur.”
Tengsl bæjaryfirvalda og
atvinnulífs_________________
— En getur staður á borð við
Neskaupstaö haldið uppi þeim
félagslega rekstri, sem þú ert að
tala um?
„Já, við höfum næg verkefni
framundan til að glima við, og
ég get nefnt t.d. gatnagerð,
hafnargerð, íþróttamál og
skólamál þvi til staöfesting-
ar. Við Alþýðubandalgasmenn
gerum okkur Ijóst að full at-
vinna er forsenda framkvæmda
og framfara, og þvi munum við
héreftir sem hingað til leggja
höfuðáherslu á aö treysta
grundvöllinn — atvinnulifið.
Það er um þetta, sem kosn-
ingarnar hér snúast: um það,
hvort Alþýöubandalagiö eigi aö
halda meirihluta sinum, en það
tryggir þau tengsl bæjaryfir-
valda og atvinnulifs, sem nauð-
synleg eru — eöa hvort andstæö-
ingar okkar eiga aö fá hér
meirihlutavald með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum”.
Kristinn V. Jóhannsson,
forseti bæjarstjórnar I
Neskaupstaö: Viö leggjum
áherslu á náið samstarf með
bæjarstjórn og þeim sem
til forystu hafa valist
I atvinnulifinu.
Lilja Aöalsteinsdóttir, hjúkrunarfr. um heilsugæslu í Neskaupstað:
Stefna bæjaryfirvalda er að
fara að vilja gamla fólksins
„Heilsugæslumálum hér í Nes-
kaupstað er ágætlega fyrir
komið nú, einkum eftir að við-
bótin var byggð við sjúkrahúsið
og heilsugæslustöðin tekin í
notkun, en hún veitir mestalla þá
þjónustu, sem svonefndar
tveggja lækna stöðvar veita,
nema hvað heimahjúkrun hefur
ekki verið komið á laggirnar enn-
þá", sagði Lilja Aðalsteinsdóttir,
hjúkrunarfræðingur, i samtali við
Þjóðviljann á dögunum. Hún var
spurð um, hvort þjónusta sjúkra-
hússins þætti góð.
Betri þjónusta
„Það er liklega óhætt að segja, að
sjúkrahúsið hér veiti fólki mun betri þjón-
ustu en það á kost á t.d. i Reykjavik. Hér
þekkist það ekki, svo nefnt sé alþekkt
dæmi, að fólk sé látið biða vikum og mán-
uðum saman eftir leguplássi, heldur er
reynt að veita fólki þá þjónustu, sem það
þarfnast, þegar i stað”.
— Eru leguplássin þá það mörg, að biö-
listum hefur verið útrýmt?
„Nei, það eru auðvitað alltaf biðlistar.
En það er reynt að meta, hversu bráð þau
tilfelli eru, sem koma upp hverju sinni og
þau tekin fyrir samkvæmt þvi mati.
Eftir sauðburðinn
Biðlistarnir eru má segja fyrst og
fremst fyrir fólkið úr sveitinni, sem vill
gjarnan haga sjúkrahússvistinni eftir
sinum störfum og koma t.d. eftir sauð-
burðinn eða heyskapinn. Það er reynt að
taka tillit til þessara óska og kalla inn
sjúklinga eftir þvi”.
— Hvað starfa margir við sjúkrahúsiö
og heilsugæslustöðina?
„Ég hef nú ekki töiur á hraðbergi um
það. En það eru um tiu hjúkrunarfræð-
ingar, sem vinna hér, þó misjafnlega
mikiö, álika margir sjúkraliðar, tveir
læknar og svo ófaglært starfsfólk i ýmsum
störfum. Það er reyndar helst að skórinn
kreppi, þegar fjöldi læknanna er annars
vegar, þvi samkvæmt lögum ættu að
starfa hér tveir heilsugæslulæknar, einn-
skurölæknir og lyflæknir sem við höfum
þvi miöur ekki.
Lilja Aöalsteinsdóttir, hjúkrunarfræðing-
ur: Hér hefur verið hlúð vel aö gamla
fólkinu.
En Neskaupstaður er hins vegar ekki
nógu stór til aö standa undir fjórum lækn-
um, en það er engu að siður mjög brýnt að
fá hingað lyflækni og heilsugæslulækni
eða aö minnsta kosti sérstakan heilsu-
gæsluhjúkrunarfræðing, svo stöðin geti
sinnt þeim verkefnum, sem henni ber”.
— Ilver eru verkefni heilsugæsiu-
stöðvarinnar?
„Stöðin starfar sem göngudeild á
morgnana, og þar getur fólk fengið eftir-
meðferð, eins og t.d. skipti á sáraum-
búðum, sprautur og myndatökur. Þeim
þætti mála er ágætlega sinnt, enda starfar
heilsugæslustöðin hér i nánum tengslum
við sjúkrahúsiö, eins og kveðið er á um i
lögum.
Heimahjúkrun
Hins vegar er það afskaplega brýnt, að
heilsugæslustööin hér fari að veita heima-
hjúkrunarþjónustu. Þaö er stefna bæjar-
yfirvalda hér aö fara aö vilja gamla fóiks-
ins i þvi að það vill dvelja inni á sinum
heimilum ef þess er kostur, en það krefst
þess auðvitað, að hægt sé að veita þvi
ákveðna þjónustu á sviði heilsugæslu,
þjónustu, sem sækir fólk heim. Slik þjón-
usta er auövitað margs konar, en t.d.
reglubundið eftirlit með heilsu aldraðra
kemur þar inn i, auk annarrar daglegrar
þjónustu, sem veitt er á elliheimilum.
Það myndi lika verða eitt af verkefnum
heilsugæslustöövarinnar að sinna reglu-
bundnu eftirliti með heilsu allra bæjarbúa
og þá ekki sist barnanna, en það hefur þvi
miður verið erfitt að hrinda þvi af stað”.
— Er þá ekkert eftirlit með heilsu
barna?
„Jú, auðvitaö. Mæðurnar — það eru nú
yfirleitt þær — geta hvenær sem er komið
á sjúkrahúsiö meö börn sin til skoðunar.
Þaö vantar ekki, og þeim er vitaskuld
sinnt eins vel og tök eru á. En það, sem ég
er að ræða um, er reglubundið eftirlit á
vegum heilsugæslustöðvarinnar og að
hennar frumkvæði i einu og öllu. Slikt
eftirlit kemst ekki á, fyrr en hingað hefur
I verið fenginn heilsugæsluhjúkrunarfræö-
ingur, eins og ég nefndi áðan. Og mér
finnst það bæöi eðlilegt og árangursrikara
að hafa ljósmóður, sem sækir mæður
heim, stundar eftirlit með börnum þeirra
og leysir úr þeim vandamálum, sem oft
koma upp þegar hvitvoðungar eru ann-
ars vegar”.
Óviðeigandi
að horia í kostnaðinn
— En kostar ekki öll þessi heilsugæsla
óhcyrilega mikið?
„Það fer nú eftir þvi hvernig á þaö er
litið. Þessar úrbætur, sem ég hef verið að
ræða um, kosta bæjarfélagið hér ekki svo
mikiö, þvi rikið tekur mikinn þátt i rekstri
sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva.
A hinn bóginn má lika spyrja sem svo,
hvort ekki sé óviðeigandi að horfa i pen-
ingana, þegar heilsa fólks og velferð er
annars vegar. Ég held megi tvimælalaust
svara þeirri spurningu játandi. Það er
ekki sist þess vegna, sem hér hefur verið
hlúð afar vel aö gamla fólkinu, þótt vafa-
laust megi enn bæta þá þjónustu, sem þvi
er veitt — og hér verður reyndar vigö á
laugardaginn einhver alfullkomnasta
endurhæfingarstöð, sem til er á landinu
utan Reykjavikur. Hún veröur i kjallara
nýju sjúkrahúsbyggingarinnar, og
verður reyndar ekki eingöngu öldruðum
til hagsbóta, heldur einnig öryrkjum. iá,
og öllum sem þurfa þessarar þjónusln
viö.”
— jsj
Rabbaö viö Sigrúnu Þormóösdóttur, bæjarfulltrúa AB í Neskaupstað
,Opið starf
og samvinna
við bæjarbúa’
Sigrún Þormóðsdóttir
er fyrsta og eina konan,
sem hefur gegnt störfum
varaforseta bæjarstjórn-
ar i Neskaupstað, en hún
er jafnframt önnur kon-
an, sem átt hefur sæti í
bæjarstjórn sem aðalfull-
trúi. Á síðara kjörtímabili
sinu, 1978 — '82, tók hún
einnig sæti i bygginga-
nefnd Neskaupstaðar —
en slikar nefndir hafa al-
mennt ekki verið taldar á
„sviði kvenna", svo notað
sé alþekkt orðalag og
ójafnréttislegt.
Dugmikill hópur kvenna
En einmitt vegna þess að Sig-
rún hefur unnið þessi störf og
þvi likleg til að hafa sitt að segja
um ekki aöeins jafnréttismál
heldur og störf kvenna i stjórn-
málaflokkum og sveitarstjórn-
um, settist blm. Þjóðviljans nið-
ur með henni nokkra stund i
kosningaskrifstofu Alþýðu-
bandalagsins I Neskaupstað.
„Það hefur þvi miður verið
fremur litið um það, aö konur
hafi haslað sér völl innan okkar
félags, þar til nú, að upp er ris-
inn dugmikill hópur kvenna,
sem ætlar sér að starfa innan
þess og hafa sin áhrif á þeim
vettvangi.
Aðrar forsendur
Þessi hópur gerir það að verk-
um, aö þær konur, sem héðan i
frá munu veljast til setu i bæjar-
stjórn, a.m.k. fyrir Alþýöu-
bandalagið, munu starfa á allt
öörum forsendum en áður.”
— Þýðir þetta þá, að konum
muni fjölga i bæjarstjórn?
„Eins og er, þá er aðeins ein
kona i öruggu sæti á lista Al-
þýðubandalagsins i þessum
kosningum. En i bæði 6. og 7.
sæti eru konur, sem munu verða
meira og minna virkar sem
bæjarfulltrúar, þannig að vissu-
lega eykst hlutur kvenna i bæj-
arstjórn.”
— Finnst þér þú verða vör við
það, sem fulltrúi i bæjarstjórn
og félagi i stjórnmálaflokki, að
það vanti konur til þátttöku I
stjórnun bæjarfélagsins?
„Já, mér finnst nú, að konur
þyrftu aö verða virkari innan
flokksins. Það veitir aldrei af
fólki til starfa, eins og gefur aö
skilja. En þegar litiö er til
stjórnunar á bæjarfélaginu og
stofnunum þess i heild, þá kem-
ur i ljós, að konur eru þar i
meirihluta: konur eru við
stjórnvölinn i Egilsbúö, Fram-
haldsskólanum, iþróttamann-
virkjunum, viö dagheimiliö, og
annar læknanna viö sjúkrahúsiö
er kona. Þetta er alls ekki svo
slæmt.
Framhald á bls 8.
Sigrún gaf sér með naumindum
tima til að sitja fyrir á mynd að
loknu spjallinu. Ljósm.: — jsj.