Þjóðviljinn - 28.08.1982, Qupperneq 9

8 Síða þjóðviljinn — Aukablað— Helgin 28.-29. Ágúst 1982
Kaupstefnan —
Til góðs eða ills
Spjallað við Guðmund Einarsson framkvæmdastjóra
Kaupstefnunnar og Halldór Guðmundsson blaðafulltrúa
Þetta blað er gefið út í tengslum við heimilissýninguna
Heimilið og fjölskyldan '82 — og þátttöku Þjóðviljans í
henni.
Það þótti þvi ekki úr vegi að forvitnast dálitið um „stóra
bróðurinn" á bak við uppátækið allt— fyrirtæki, sem lætur
lítiö yfir sér milli vörusýninga# en birtist þá allt í einu, hef-
ur lagt undir sig Laugardalshöllina og efnir þar til vörusýn-
inga með þátttöku ótal fyrirtækja, og það býður nú upp á tí-
voli i tengslum við vörusýninguna.
Sjálfsagtog skemmtilegt, segja margir — yfirgengilegt
auglýsingabragð, segja aðrir. Hvort heldur er látum við
liggja milli hluta i bili, en fáum þá Guðmund Einarsson,
framkvæmdastjóra Kaupstefnunnar hf. og Halldór Guð-
mundsson, blaðafulltrúa sýningarinnar til að sitja fyrir
svörum.
— Það væri kannski ekki úr vegi að fá
einhverjar upplýsingar um það f upphafi
þessa spjalls, hvað Kaupstefnan hf. er?
Guðmundur: Kaupstefnan hf. hóf
starfsemi sína árið 1955 og hafði þá
strax að markmiði að koma til móts við
þá þörf, sem talin var vera, á að halda
vörusýningar á Islandi, eins og tiðkaðist
erlendis. Kaupstefnan hf. er því n.k.
brautryðjandi á þessu sviði, þótt starfið
væri kannski frekar smátt í sniðum.
En árið 1969 hefst hins vegar mark-
visst, reglubundið starf að uppbyggingu
kaupstefna, og á þeim árum, sem síðan
hafa liðið, hafa verið haldnar einar átta
stórar sýningar — fimm heimilissýn-
ingar og þrjár alþjóðlegar vörusýning-1
ar.“
— „Að koma til móts við þörf“, seg-
irðu. Geturðu skýrgreint þá þörf eitt-
hvað nánar?
Guðmundur: Já, markmiðið er í sjálfu
sér það, að koma til móts við neytand-
ann með því að kynna honum nýjungar,
að auka verðskyn hans og auðvitað líka
að hvetja fyrirtæki til framleiðslu á nýj-
ungum — og svo tel ég, að það sé ekki
síður markmið að lífga upp á borgar-
braginn með kaupstefnum af þessu tagi,
og uppákomum, sem þeim tengjast.
1 áranna rás hefur þetta orðið sérein-
kenni á íslensku sýningunum, og það er
að mínu viti mjög jákvætt. Það hefur
líka sýnt sig á þessu tímabili, að al-
menningur kann mjög vel að meta sýn-
ingar Kaupstefnunnar hf., og allt að
þriðjungur þjóðarinnar hefur sótt sýn-
ingar fyrirtækisins.
Halldór: Það má bæta því við til
fróðleiks, að stofnandi Kaupstefnunnar
hf. og aðaleigandi hennar til margra
ára, var Haukur Bjömsson, einn af for-
ystumönnum sósíalískrar hreyfingar á
íslandi.
Hins vegar hefur starfsemi Kaup-
stefnunnar breyst á undanfömum
árum, eins og Guðmundur benti á. f
upphafi voru sýningar fyrirtækisins
flestar komnar frá austantjaldslönd-
unum. Hér var eitt sinn Austur-þýsk
sýning, og einnig sovésk sýning og;
tékknesk. Það voru alfarið erlendar
sýningar, sem voru þá fengnar hingað
til lands.
Hins vegar verður sú breyting á, að
1969 koma til liðs við Kaupstefnuna
þeir Ragnar Kjartansson, nú forstjóri
Hafskips, og Gísli B. Bjömsson, eigandi
samnefndrar auglýsingastofu. Þeir
starfa síðan í nokkur ár og byggja upp
það starf Kaupstefnunnar, sem þekkist
nú í dag. Þeir gengu svo úr Kaupstefn-
unni hf. í kringum ’80 og núverandi
eigendur, sem sameinast hafa um þessa
sýningu, er auk okkar Guðmundar þcir
Pétur Sveinbjamarson, Páll Bragi
Kristjónsson, Þorvaldur Mawby og
Bjami Ólafsson, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Kaupstefnunnar hf.
— Ef við víkjum að vinsældum sýn-
inganna — hver var aðsókn að t.d.
heimilissýningunni ’80 og hver hefur að-
sóknin verið það scm af er þessari
héma?
Halldór: Gestafjöldi á sýningum
Kaupstefnunnar hf. hefur frá árinu
1970 verið frá 47.000 og upp í um
80.000, sem var á sýningunni ’77, en
hefur orðið litlu minna eftir það.
Guðmundur: Nú, fyrstu þrjá daga
sýningarinnar nú mættu 18.167 gestir, I
sem er ákaflega svipaður fjöldi og kom I
fyrstu þrjá daga sýningarinnar ’80,
þannig að það virðist sem þessi sýning
muni hljóta svipaða aðsókn.
— Getið þið sagt okkur eitthvað um
fjárhagshliðina á svona vörusýninga-
haldi? Hver var til dæmis kostnaðurinn
og innkoman á sýningunni árið 1980?
Halldór: Eg hef nú ekki haldbærar
þessar tölur. En það er þó rétt að taka
fram, að aðsóknartölumar segja ekki
alla söguna um innkomuna. Við verð-
um t.d. að skoða samsetningu gesta-
fjöldans. Hlutur bama hefur aukist,
eftir að tívoliið kom til, og er hann nú
liklega nálægt því að vera 35—40%. Það
má heldur ekki gleyma boðsgestunum,
sem eru nálægt því að vera 1.000, og svo
er líka allur sá fjöldi bama, sem er undir
sex ára aldri og greiðir þar með engan
'aðgangseyri. Það flækir dæmið svo enn
frekar, að við bjóðum núna upp á sér-
stakan aðgangseyri fyrir ellilífeyrisþega
og svo hópafslætti. Fyrir svo utan þá,
sem tengjast á einn eða annan hátt
fyrirtækjunum, sem hér sýna.
En hinar tölumar höfum við ekki, en
getum þó fullyrt að reikningshaldið sé í
'góðu lagi.
Guðmundur: f stuttu máli má segja,
að endar hafi náð saman í góðærum,
sem hafa einnig náð því að greiða niður
óverulegt tap, sem hefur orðið á nokkr-
um sýninganna.
Á heildina litið lítur dæmið því
þannig út, aðstarfsemin gefuraf sérþær
tekjur, sem réttlæta að tekin sé sú
áhætta, sem felst í því að standa fyrir
þessum sýningum og öllu því, sem í
kringum þær er.
Hinu er ekki að neita, að veltan er
geysilega mikil í kringum eina svona
sýningu. En þaðerafturá móti ekki eins
auðvelt að nefna einhverja ákveðna tölu
í því sambandi. Hvaða þætti á að taka í
slíkt dæmi? Allra fyrirtækjanna, sem
hér sýna? Eða eingöngu Kaupstefn-
unnar hf.?
Það hefur gríðarlegur fjöldi manns
komið nálægt því, sem hér er að sjá og
skoða, og ef við ættum að taka inn í þá
tölu yfir veltu, sem þið eruð að biðja
um, t.d. bara laun til þessa starfsfólks,
þá er það ljóst, að dæmið snýst um tugi
miljóna nýkróna — og þá er ég að tala
um hverja einustu krónu, sem hefur á
einn eða annan hátt farið gegnum ein-
hvem þátt þeirrar starfsemi, sem fram
fer hér á þessari sýningu.
En hvað Kaupstefnuna hf. sem slíka
varðar, þá er það fyrst og fremst von
okkar að endar nái saman. En hvort það
hefur gerst, verður auðvitað ekki ljóst
fyrr en að lokinni sýningunni.
— En einhverjar hugmyndir hljótið
þið að hafa gert ykkur um afkomuna.
Annars hefðuð þið varla lagt I t.d. allan
þennan kostnað við að fá tfvoliið hingað.
Guðmundur: Auðvitað standa vonir
okkar til þess að þetta standi allt undir
sér og endar nái saman. Þess vegna
höfum við talið nauðsynlegt að hafa
það að leiðarljósi að auka við skemmti-
hlutann af sýningarhaldinu.
Halldón Það þarf sifellt meira og
meira til að halda stöðugu streymi gesta.
Ef ekki væri neitt til að laða fólk að, eins
og t.d. tívolí, sirkuslistamenn og fleira
slíkt, þá væri sá fjöldi. gesta, sem kæmi
eingöngu til að sjá vörusýninguna sem
slíka, orðinn töluvert mikið minni en nú
er. Hann væri kominn niður í eitthvert
eðlilegt mark. Það verður því sífellt að
leggja i meiri og meiri hliðarkostnað til
að halda gestafjöldanum uppi.
— Þegar þú segir „eðlilegt mark“ —
áttu þá við þann fjölda gesta, sem myndi
eingöngu sækja vörusýninguna og ekki
kæra sig neitt frekar um skemmtihliðina
á þessu?
Halldór: Já, ef ekkert væri haft með
vörusýningunni, værum við kannski að
tala um gestafjölda á bilinu 35—45.000
manns.
Guðmundur: En það er svo ekkert
launungarmál, að við höfum reynt að
stilla verði inn á sýninguna eins mikið í
hóf og nokkur kostur er. Það er
staðreynd.
Við erum t.a.m. ekkert að leika okkur
með aðgöngumiðaverðið í tilefni mynt-
breytingarinnar, það er alveg ljóst. Það
var lengi vel miðað við verð aðgöngu-
miða á landsleiki, en erum núna komnir
vel niður fyrir það, ekki síst með að-
gönguverði fyrir ellilífeyrisþega og
bama yfir sex ára aldri.
Og það þarf ekki að líta á landsleik-
ina. Verð aðgöngumiða á t.d. úti-
skemmtanir á nýafstaðinni verslunar-
mannahelgi voru á bilinu 250—500
krónur, og þannig má lengi telja.
En fyrir þær 80 krónur, sem er al-
mennt aðgöngumiðaverð, þá fær fólk
ekki aðeins aðgang að sýningunni. Það
fær líka að sjá þá úrvalslistamenn, sem
hér koma fram, það fær aðgang að
tívolísvæðinu, og borgar svo reyndar
aukalega fyrir að skemmta sér í tækj-
unum þar. En aðgangur að hverjum
einum listamanni, sem hér kemur fram,
held ég að væri a.m.k. 80 króna virði.
Við teljum okkur því bjóða eitthvert
ódýrasta verð fyrir dægrastyttingu, sem
völ er á um þessar mundir.
Halldór: Þetta er ekki í fyrsta skipti,
sem fjölmiðlar spyrja út í þetta. Gagn-
rýnin felst þá fyrst og fremst í því, að
það sé verið að selja inn á auglýsingu.
En eins og Guðmundur bendir á,
koma svo margir þættir inn til hliðar, að
það réttlætir að okkar mati það að-
göngumiðaverð, sem hér er.
Guðmundur. Við erum einmitt oft
spurðir um það, hvort ekki sé ósann-
gjamt að selja fólki aðgang inn á aug-
lýsingu. En ég vil þá bara benda les-
endum t.d. Þjóðviljans á það, að þeir
greiða áskriftargjald að blaði, sem hefur
m.a. að geyma auglýsingar.
— En ef það er nú orðið þannig, að
fólk sækir vörusýningar til þess að fara i
tfvolí og horfa á listarnenn — er þá ekki
grundvöllur vörusýninganna sem slfkra
brostinn. Eruð þið að gera nokkuð ann-
að en bara að auka veltuna f kringum
fyrirtækið?
Guðmundur: Nei, þama er ég ósam-
mála. Við skulum gá að því, að þegar
vörusýningamar bytja í þessari mynd
hér á landi, þá er um að ræða nýjung.
Það er þvi varla nema von, að þær hafi
verið vel sóttar. Það er fráleitt, að vöru-
sýningar séu að ganga sér til húðar hér-
lendis, þótt að upp rísi tívolí i tengslum
við þær og fólk geti séð á þeim m.a.
listamenn.
— En hið aukna hlutfall bama hlýtur
að benda til þess. Nú eru böm ekki þeir
áhorfendur, sem vörasýningin út af fyrir
sig höfðar til. En þið segið að allt að
30—40% gestanna séu böm.
Guðmundur: Ég get ekki fmyndað
mér annað en að kaupstefna í hvaða
landi sem er mætti vera fullsæmd af því
Þjóðviijinn — Aukablað—Helgin 28.-29. Ágúst 1982 Siða9
Guðmundur Einarsson framkvæmdastjóri Kaupstefnunnar h/f og Halldór Guðmundsson blaðafulltrúi fyrirtækisins fyrir framan tivoliið. Ljósm.: — gel.
að fá til sín þriðjung þjóðarinnar og
rúmlega það.
Halldór: Já, og þótt að hlutfall bama
sé þetta hátt, þá þætti það samt gott,
mjög gott, miðað við það sem gengur og
gerist erlendis.
— Nú miðið þið aðgöngumiðaverð
við landsleiki og listviðburði hérlendis.
En hvemig liti dæmið út, ef við miðuðum
við eitthvað aðeins raunhæfara, eins og
t.d. erlendar vörasýningar?
. Guðmundur: Égget nú þvimiðurekki
miðað við annað en þá vörusýningu,
sem ég sótti síðast, sem var í Bella
Center i Kaupmannahöfn. Ég man að
ég greiddi mun hærra verð inn á hana
heldur en greitt er hér, og var þó aðeins
um vörusýningu að ræða.
Halldór: Það er rétt að það komi
fram, að við vitum ekki um neina þá
vörusýningu erlendis, sem ekki er selt
inn á, jafnvel þótt um séaðræða hreinar
fagsýningar, sem miða að því eingöngu
að kaupmenn versli við kaupmenn. Og
aðgangseyririnn eroft á tíðum geysihár.
— Er þá sýnendum hagur að þvi að
hafa tfvolfið og aðrar uppákomur hér?
Halldór: Alveg tvímælalaust, enda
benda orð þeirra til þess. Það má t.d.
nefna það, að þegar skemmtiatriðin
standa yfir, fá sýnendur ákveðið and-
tými áður en tömin byrjar aftur.
Sýnendum er í rauninni sama, á
hvaða forsendum sýningargestimir
koma, svo fremi aðeins, að gestafjöld-
inn sé mikill.
Guðmundur: En hér er líka reynt að
skapa þá stemmningu, sem undirtitill
sýningarinnar gefur til kynna: Sýn-
ing—Hátíð—Kátína. Hér ríkir afar
skemmtilegur vinnumórall, og fólkið,
sem vinnur í básunum hefur orð á því
að hér ríki líf og fjör, gleði og hamingja.
Ég held því að það gefi auga leið, að
tívolíið og allt annað, sem hér fer fram
auk sýningarinnar, stuðli að því að hér
ríki ánægjulegur andi.
— Er þá ekki nauðsynlegt að setja
sýnendum einhverjar kvaðir um að þeir
verði skemmtilegir líka?
Halldór: Við setjum þeim engarslíkar
kvaðir. En við höfum hins vegar hvatt
þá til þess að vera með nýjungar, eitt-
hvað, sem væri sérstakt, nýtt eða snið-
ugt.
Guðmundur: Mér finnst t.d. ákaflega
sniðugt, hvemig Þjóðviljinn tekur þátt í
sýningunni nú. { Þjóðviljabásnum
standa þingmenn flokksins og ráðherrar
og safna áskrifendum. Stjómendur
blaðsins gera sér grein fyrir því, að hér
er fólkið saman komið, og þingmenn
Alþýðubandalagsins og ráðherrar
standa augliti til auglitis við fólkið í
landinu og ræða málin við það.
— En finnst ykkur vera mikið um
nýjungar á þessari sýningu?
Halldór: Það verður að segjast eins og
er, að það er minna um slíkt en oft áður.
Að mínu viti á það sér þá skýringu, að
efnahagsástandið er lakara en oft áður.
Hins vegar þurfa sýnendur eftir sem
áður að ná sambandi við fólk, og þess
vegna taka þeir þátt í sýningunni. En
hið slæma efnahagsástand hefur hins
vegar gert það að verkum, að sýnendur
hafa verið illa staddar með rekstrarfé og
því ekki getað lagt í það í sama mæli og
áður að brydda upp á nýjungum.
— En getur þetta verið rétt? Hefur
ekki þvert á móti verið talað um kaup-
æði og fleira í þeim dúr? Hafa fyrirtæk-
in ekki haft nóg á milli handanna?
Halldór: Við verðum að gera okkur
grein fyrir því, að kaupæðið svokallaða
nær ekki yfir alla línuna. Það njóta ekki
öll fyrirtæki góðs af kaupgetu almenn-
ings. Bílar hafa t.d. verið mikið keyptir,
en hins vegar er þessi sýning haldin á
kovitlausum tíma, þegar bifreiðaum-
boðin eiga í hlut, af því þau fá ekki
módel næsta árs fyrr en í fyrsta lagi í
október.
Nú, svo held ég nú, að veltan í
heimilistækjum og húsgögnum, svo ég
nefni dæmi, hafi ekki verið neitt óskap-
lega mikil þrátt fyrir allt.
— Nú hafa stjóravöld hvatt til að-
halds og spamaðar. Finnst ykkur þá rétt
að halda svona vörasýningu, sem hlýtur
að vera neysluhvetjandi i eðli sinu?
Guðmundur. Ég held að það sé ein-
mitt ástæða til að halda vörusýningu á
þessum tíma. Hér geta menn velt fyrir
sér hverri krónu, og geta gert ákveðinn
verðsamanburð, ef þeir þurfa að kaupa
eitthvað á annað borð. Og það má nefna
það, að vegna hinna sérstöku kynning-
arprísa, sem í gangi eru, þá fá menn
aðgangseyrinn sinn margfaldan aftur í
formi afsláttar- og kynningarverða. Þau
verð eru lægri en á hinum almenna
markaði, og vegna þess hve sýnendur
eru margir og af ólíkum toga, getur fólk
borið saman ýmsa þá þætti, sem spila
inn í dæmið, verð gæði og fleira, einmitt
til þess að fá meira fyrir krónuna sína.
Halldón Það má alveg eins spyrja
sem svo, hvort Þjóðviljanum eða öðrum
dagblöðum, sem styðja stjómina sem
biður fólk um að ganga hægt um neysl-
unnar dyr — finnist í þessum blöðum
rétt að birta neysluhvetjandi auglýsing-
ar? Ég sé engan skýran mun á því hvort
auglýsing birtist í blaði eða á sýningu.
Hvort tveggja er neysluhvetjandi, því
verður ekki neitað.
— Nú era fá fyrirtæki I sama
„bransa“ hér á sýningunni. Fær fólk þá
raunveralegan verðsamanburð?
Guðmundur: Hér keppast fyrirtækin
við að bjóða sína vöru og þjónustu á
sem allra ódýrustu verði. Það þarf hins
vegar ekki að segja fólki, hvað kostar að
fara út í búð. Það veit fólk. Hér er aftur
um að ræða, að hægt er að fá ýmislegt á
kynningarverði, því lægsta verði, sem
framleiðandi treystir sér til að bjóða,
þannig að hér er kannski að finna vörur
á því verði, sem telja má eðlilegt — og út
frá því geta menn svo dregið slnar
ályktanir, þegar þeir fara út í þjóðfé-
lagið aftur. Þannig stuðlar vörusýning
eins og þessi að verðmætavitund.
Halldór: En hitt er rétt, að hér eru
ekki það margir aðilar í sömu grein, að
hægt sé að gera marktækan samanburð
á þeim innbyrðis. Það er auðvitað mis-
jafnt frá einni sýningu til annarrar, en
það er óvenju lítið um það núna.
Guömundur: Hins vegar vill það
brenna við, að ef sýningar bera ákveðið
yfirbragð margra fyrirtækja í sömu
grein, t.d. húsgagnafyrirtækja, teppa-
sala eða blómabúða, þá erum við gagn-
rýndir fyrir það að vera hér með ein-
hliða og lítt fjölbreytta sýningu. Hvort
tveggja hefur auðvitað ákveðna kosti og
galla.
— Freistast menn ekki til þess hér,
vegna kynningarverða, gjafa- og afslátt-
arprfsa, að kaupa köttinn i sekknunt?
Getur óprúttinn framleiðandi ekki not-
fært sér vörasýningar til að koma út lé-
legri vöra?
Guðmundur: Þama er einfaldlega um
að ræða hina sígildu spumingu í lífinu.
Það veltur allt á dómgreind hvers og
eins. En hér hafa menn þó aðgang að
þeim, sem þekkinguna eiga að hafa
innan fyrirtækjanna. Það er ákveðinn
kostur.
Hins vegar er ég viss um ef það kæmi
fyrir — sem hefur þó ekki gerst hingað
til — að einhver fyrirtæki væru staðin
að þvi að Ijúga um framleiðslu sína, þá
yrði það stöðvað af sýningarstjóm.
Halldór: Hins vegar er það umhugs-
unarefni út af fyrir sig, hvers vegna jafn
margir sækja þessar sýningar og raun
ber vitni. Skýringamar eru sjálfsagt
margar, en ég held nú samt, að við
þurfum ekki að skoða lengi í kringum
okkur til að sjá, að það er næsta lítið að
gerast I kringum okkur, dags daglega.
Hvert tækifæri, sem fólk hefur til að
koma á sýningu eins og þessa, er notað.
Þetta er auðvitað upplyfting, þó vöru-
sýning sé og reyndar rúmlega það. Hér
hefur fólk varla kost á meiru en að fara
þennan hefðbundna Þingvallahring og
bömin hafa ekki nema þrjú-bíóið. Það
er stórkostlegt að eiga svo allt I einu kost
á svona fyrirbæri eins og tívolíi, og
skiljanlegt að fólk vilji notfæra sér það.
Guðmundur: Hér er mannamót í þess
orðs fyllstu merkingu. Sýningin er fyrst
og fremst hugsuð fyrir neytandann.
— Ein svo vikið sé aftur að þcirri
gagnrýni, sem sýningin hefur fengið á sig
og vikið var að áðan, og svo auknu hlut-
falli bama i gestahópnum. Er ekki verið i
raun að stuðla að röngu neytendaupp-
eldi með þvi að tengja vörasýningu sam-
an við tívolí, með þvi að tengja alls kyns
auglýsingagjafir saman við þá sýningu,
hátfð og kátfnu, sem þið viljið að riki
hér?
Halldór: Ég held að auglýsingagjaf-
imar séu ekki meðvitað bragð af hálfu
sýnenda. Ég held, að þær komi frekar til
af því, að hér eru börn — það er stað-
reynd — og gjafir til þeirra era þá af
hálfu fyrirtækjanna kannski viðleitni til
að stækka þann pakka, sem hér er í
boði; þ.e.a.s. bömin fá kannski blöðru
eða húfu, auk þess sem er að finna í
tívolíinu. En að þetta sé þaulhugsað
auglýsingabragð, sem beinist að böm-
um, það held ég að sé af og frá. Þetta er
nú eiginlega bara glaðningur.
— En er þá ekkert samband milli
neytendauppeldis þess, sem hér fer fram
og þess, þegar allir rjúka upp til handa
og fóta og kaupa hljómflutningstæki af
ákveðinni tegund, nú eða reiðhjól eitt
sumarið og þar fram eftir götunum?
Halldór: Það góða við þetta, það er að
segja, að Islendingar t.d. skipti yfir í lit-
sjónvarpstæki á skemmri tíma en nokk-
ur önnur þjóð, myndbandavæðist á
hraðari hátt en nokkur önnur þjóð og
reiðhjólavæðist á skemmri tíma en
dæmi eru til um — það góða við þetta
er, að það færir manni heim sanninn um
það, að fólk virðist hafa eitthvert fé
handa á milli. Ástandið virðist þar með
ekki vera jafn slæmt og það er oft sagt
vera.
— Er ekki þarna á ferðinni afleiðing
af neytendauppeldi vörusýninga?
Halldór: Ja, fólk þarf þó peninga til
að kaupa þetta allt.
Guðmundur: Það getur verið að það
sé ein skýring, nú auglýsingastriðið í
dagblöðunum getur verið önnur skýr-
ing. Ég held að það megi alveg fílósó-
fera út frá þvi, og sjálfur legg ég þetta
alveg að jöfnu.
Halldór: Einhver þörf hlýtur það
auðvitað að vera, sem stjómar því að
fólk kaupi allt í einu reiðhjól, litsjón-
vörp eða myndbönd. Ég held að dóm-
greind fólks sé meiri en svo að það sé
hægt að skikka það til að kaupa eitt-
hvað, sama hvað það er án þess að ein-
hver þörf sé til staðar. En hugtakið þörf
er auðvitað afskaplega teygjanlegt.
Nú, það má benda á, að hér gerast
hlutimir mun hraðar en víðast hvar er-
lendis, þar sem breytingar í þessum
efnum era mun mildari en við þekkjum.
En það sem eftir stendur er auðvitað
það, að neysla út af fyrir sig, neysla sem
slík, er ekki af hinu illa. Mér finnst of oft
skína í gegnum málflutning manna, að
verslun sé ekki „góður” atvinnuvegur.
En hún er einfaldlega hluti af atvinnu-
lífinu, og síst ómerkari hluti en hvað
annað. Og þótt að sitthvað það, sem í
kringum verslunina er, þyki yfirgengi-
legt, vegna þess að það gerist hraðar hér
en annars staðar, þá verðum við ein-
faldlega að reyna að taka því.
-hól./-jsj.