Þjóðviljinn - 29.07.1983, Qupperneq 2

2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fðstudagur 29. júlí 1983
Spænsk nýlenda
„Þetta er alveg spænsk ný-
lenda“, segir Kristín: „allt til 1898
að Bandaríkjamenn koma. Þessi
jeyja var aldrei ætluð fyrir annað en
að vera áningarstaður, þegar menn
jvoru á leið í gullleit til Suður-
Ameríku - til Perú og Mexíkó og
náttúrulega Eldorado. Þannig að
hún varð aldrei neitt mikilvæg og
heldur ekki í sögu karabíska hafs-
ins því að allir fóru til Kúbu eða
Dóminíkanska lýðveldisins. Kúba,
Filippseyjar og Puerto Rico voru
síðustu nýlendurnar sem spænska
heimsveldið átti, þegar komið var
fram undirsíðustu aldamót, ogþeir
vildu halda því. Og þegar Kúbanir
og Puertoríkanir standa í sinni
sjálfstæðisbaráttu þá koma Banda-
ríkjamenn og bjóða fram sína
hjálp, en þeir áttu þá mikið af syk-
urreyrökrum í karabíska hafinu,
sérstaklega á Kúbu og Puerto
Rico.
... og bandarísk
Þannig að Bandaríkjamenn
bjóðast til að hjálpa Kúbönum og
Puertoríkönum að vinna sjálfstæði
og koma svo sjálfir strax á eftir?
„Já. Puerto Rico varð formleg
nýlenda en á Kúbu létu Banda-
ríkjamenn sér nægja að áskilja sér
rétt til að grípa inn í. Það var mjög
máttlaus sjálfstæðishreyfing á Pu-
erto Rico, miðað við það sem var á
Kúbu þannig að Puerto Rico hálf-
partinn sekkur í hendur Bandaríkj-
amanna átakalaust. Á Kúbu voru
aftur á móti José Martí og fleiri
frægir menn og heilmikil vakning.“
Jón: „Þeir eru að reyna að finna
ýmsar skýringar á því hvers vegna
sjálfstæðishreyfingin var svona
máttlaus þarna - sumir nefna land-
fræðilegar orsakir, það sé ekki
hægt að flýja upp í fjöllin og svo-
leiðis - en eitt frægasta skáld þeirra
eftirstríð René Marqués segir hins
vegar að þetta sé einhvers konar
karakterveila í þjóðinni. Eftir að
Bandaríkjamenn tóku yfir var allt
fært yfir á ensku, í skólum og alls
staðar, og meira segja voru nem-
/ leit
að
þjóðar-
sál
endur látnir lesa spænska höfunda
á ensku. Það er í rauninni merki-
legt að þeir skuli hafa haldið tung-
unni..“
/ leit að
þjóðarsál
Kristín: „Upp úr 1930 vaknar
hreyfing; menn fara að velta fyrir
sér eigin þjóðareinkennum og þeir
eru í rauninni að því enn þá í dag:
er til eitthvað sem er púertorík-
anskt og hvað ætti það þá að vera,
Kristín Jónsdóttir og Jón Thoroddsen
spyrja þeir aftur og aftur og komast
ekkert út fyrir það - fyrr en
eitthvað gerist þarna því þeir eru
alltaf í sama farinu.
Síðan verða þarna straumhvörf á
fimmta áratugnum þegar puerto-
ríkanar setjaframkröfur um sjálf-
stæði þá fara Bandaríkjamenn fyrst
fyrir alvöru að dæla fjármagni inn í
landið og við það tók þjóðfélagið
allt á sig amerískari svip. Árið 1976
verða þarna ýmsar hræringar í
háskólanum: farnar kröfugöngur
og einhvers konar vakning í gangi
en það var allt miskunnarlaust bar-
ið niður, háskólanum var lokað í
eitt og hálft ár og allt fjaraði út.
Það starfar að vísu þarna einhvers
konar sjálfstæðishreyfing en hún er
lítil og veik og auk þess full af
flugumönnum frá FBÍ.“
Fallegt fólk
En hvað um fólkið?
„Það er mjög vingjarnlegt",
segir Kristín, „þetta er gott fólk
þarna, og fallegt fólk og aldrei hef
ég séð jafn mikla kurteisi, bílstjóra
og gangandi vegfarenda. En það er
dálítið erfitt að nálgast það, og ég
er hálf smeyk um að það sé búið að
eyðileggja þetta latneska í því; það
er eitthvað horfið úr þessu latneska
eðli sem maður kynnist annars
staðar í Suður-Ameríku, fannst
mér - sumir segja annað... það var
einhvern veginn erfiðara að ná
sambandi við yngra fólkið, þeir
eldri voru miklu opnari og manni
finnst að þeir yngri átti sig ekki al-
veg á því hvað er að gerast hjá
þjóðinni, þeir eru alveg sofandi.