Þjóðviljinn - 25.08.1983, Qupperneq 15

Fiinnttudagur 25. ágúst 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
RUV ©
Fimmtudagur 25.
ágúst
7.00 Veöurfregnir. Fréttir. Bæn. Tónleikar.
Þulur velur og kynnir. 7.25 Leikfimi. Tón-
leikar.
8.00 Fréttir. Dagskrá 8.15 Veðurtregnir.
Morgunorð - Jóhanna Kristjánsdóttir talar.
Tónleikar.
8.30 Mylsna. Þáttur fyrir morgunhressa
krakka. Stjórnendur: Ása Helga Ragnars-
dóttir og Þorsteinn Marelsson.
8.40 Tónbilið.
9.00 Fréttir.
9.05 Morgunstund barnanna: „Sólmyrkvi
i Súluvík“ eftir Guðrúnu Sveinsdóttur
Jóna Þ. Vernharðsdóttir les (7).
9.20 Leikfimi. 9.30 Tilkynningar. Tónleikar.
10.00 Fréttir. 10.10 Veðuriregnir. Forustugr.
dagbl. (útdr).
10.35 Iðnaðarmál Umsjón: SigmarÁrmanns-
son og Sveinn Hannesson.
10.50 „Svartar fjaðrir" Guðrún Svava Svav-
arsdóttir les Ijóð eltir Davíð Stefánsson.
11.05 Gamlir dansar og söngvar frá norður-
löndum.
12.00 Dagskrá. Tónleikar. Tilkynningar.
12.20 Fréttir. 12.45 Veðurfregnir. Tilkynning-
ar. Tónleikar.
14.00 „Brosið eilifa“ eftir Pár Lagerkvist
Nína Björk Árnadóttir les þýðingu sína (2).
14.30 Miðdegistónleikar Fíladelfíuhljóm-
sveitin leikur „Espana", rapsódiu eftir Alexis
Chabrier. Riccardo Muti stj. / Itzhak Perlman
og Parísarhljómsveitin leika Rondóþátt úr
„Symphonie espagnole" op. 21 fyrirfiðluog
hljómsveit eftir Edouard Lalo. Daniel Baren-
boim stj.
14.45 Popphólfið - Pétur Steinn Guðmunds-
son.
15.20 Andartak Umsjón: Sigmar B.
Hauksson.
15.30 Tilkynningar. Tónleikar.
16.00 Fréttir. Dagskrá. 16.15 Veðurfregnir.
16.20 Síðdegistónleikar Roberto Michelucci,
Franz Walter og Marijke Smit leika Sónötu í
g-moll fyrir fiðlu, sembal og selló eftir Gius-
eppe Tartini / Vladimir Ashkenazy og „The
London Wind Soloist" leika Pianókvintett í
Es-dúr op. 16 eftir Ludwig van Beethoven.
17.05 Dropar Síðdegisþáttur í umsjá Arn-
þrúðar Karlsdóttur. Tilkynningar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá kvöldsins.
19.00 Kvöldfréttir. Tilkynningar. Daglegt
mál. Árni Böðvarsson flytur þáttinn.
19.50 Við stokkinn Karl Ágúst Úlfsson heldur
áfram að segja börnunum sögu fyrir
svefninn.
20.00 Bé einn Þáttur i umsjá Auðar Haralds og
Valdísar Óskarsdóttur.
20.45 Flokkur útvarpsleikrita eftir Jökul Jak-
obsson. II. leikrit: „Afmæli i kirkjugarðin-
um“ Leikstjóri: Helgi Skúlason. Leikendur:
Þorsteinn ó. Stephensen, Regína Þórðar-
dóttirog Rúrik Haraldsson. Leikritið var áður
flutt '65 og '66.
21.15 Gestur í útvarpssal Erlingur Vigfússon
syngur lög eftir Gylfa Þ. Gíslason, Franz
Schubert, Richard Strauss, Enrico Toselli,
Crescenzo og Cardillo. Jónas Ingimundar-
son leikur á píanó.
21.45 Nokkrar vfsur um veðrið og fleira eftir
Ólaf Jóhann Sigurðsson. Þorsteinn Gunn-
arsson les. Tónleikar.
22.15 Veðurfregnir. Fréttir. Dagskrá morgun-
■ dagsins. Orð kvöldsins.
22.35 í Jökuldjúpi - togaralif 1954 Jónas
Árnason les kafla úr bók sinni „Sjór og
menn".
23.00 Á síðkvöldi Tónlistarþáttur i umsjá
Katrínar Ólafsdóttur.
23.45 Fréttir Dagskrárlok.
Útvarp kl. 20.45
Afmæli
í kirkju-
garðinum
Síðastliðinn fimmtudag flutti
Útvarpið leikrit Jökuls Jakobs-
sonar, Gullbrúðkaup. í kvöld
fáum við að fylgjast með öðru
leikriti Jökuls, Afmæli í Kirkju-
garðinum. Leikstjóri er Helgi
Skúlason en leikendur Þor-
steinn Ö. Stephensen, Regína
Þórðardóttir og Rúrik Haralds-
son. Leikritið var áður flutt í
útvarpið árið 1966.
Tveir tnenn eru að störfum í
kirkjugarðinum. Báðir heita
þeir Jón. Að ber ekkju, og er
erindi hennar að athuga leiði
mannsins síns sáluga. Hún gef-
ur sig á tal við þann Jóninn, sem
nefndur er hinn Jón. Lítur um
stund út fyrir að framhalds-
kynni geti tekist með ekkjunni
og hinum Jóni en... -mhg
ffr
Halldór Pjetursson skrifar:
KÖGUR-GRIMUR
..því ekki mun Grímur meira gera
í dag”. Þetta varð víðfræg för og
aldrei síðan varð Grínrs vart, en
lengi voru fingur hans til sýnis í
Njarðvík.
í BorgarFirði eystra eru marg-
ar víkur og vogar en sú nyrsta
heitir Njarðvík. Hún á í raun
mikla sögu, scm hér verður ekki
skráð. A tímabili bjó ættbálkur
minn þarna, um 70 manns. Þá
voru ckki tún teljandi og engjar
ekki utan smá slefrur um öll fjöll.
Það, sem heyjaðist, var sett þar
saman og sótt á vetrum. Sjórinn
var aðal bjargræðið. Meðan mín
ætt bjó þar var þetta oft talið eitt
hcimili. Svo var þarna annað,
sem sumir tclja að ekki verði í
aska látið.
Menningar-
miðstöð
Þarna var talin, og með sann,
mesta menningarmiðstöð
Austurlands. Höfuð ættarinnar
var þá talinn Jón, seni oft var
kallaður lærði. Hann átti bóka-
kost mikinn, sem gekk á milli til
lestrar. Þarna voru, auk okkar
fornu fræða. bækur á Norður-
landamálum. Þrír hálfbræður
Jóns lásu þessi mál og þýddu jafn-
óðum. Það sagði Þorbjörg
móðursystir mín, að Steinn afi
minn hefði gert. Las upphátt og
þýddi jafnóðum. Jón hafði mik-
inn fróðleik frá Hjörleifi Hafnar-
bróður, sem þá bjó á Nesi. Jón
var ákafur í ættfræðinni og þar
steig sr. Einar prófastur á Hofi
sín fyrstu spor í þeirri grein. Jón
ferðaðist um á vetrum og aflaði
sér fróðleiks því gnótt liðs var
heima og karl ekki verksíngjarn
við útivinnu.
Það er ekki meiningin að rekja
hér sögu Njarðvíkur heldur færa í
búning eina af sögum Jóns, er ég
fann í gömlu handriti og ekki vel
læsilegu. Saga þessi er um óvætt,
sem nærri lá að legði þessa fögru
vík f eyði.
Sagan af Kögur-
Grími
Þegar saga þessi gerðist bjó í
Njarðvík stórbóndi. Hann var
tröllefldur og talinn þriggja
manna maki. Fast sótti hann sjó-
inn og talið var að hann kynni
ekki að hræðast. Öllum stórsjó
verri var þó vættur sá er herjaði í
Víkinni og grandaði bæði
mönnum og fé. Hann var talinn
kontinn frá Grænlandi og gengið
þar í skóla seiðskratta.
Norðan megin víkurinnar er
smá vogur, sem kallaður er Kög-
ur. Á flóði má róa þar inn smá-
bát. Rétt innan við Kögrið tók
við standberg til beggja handa en
vogur svo breiður rnilli kletta að
bátur flaut á milli og dýpi ekki svo
rnikið, að auðvelt var að stjaka.
Vogur þessi endaði í helli og þar
bjó óvættur sá, er Grímur hét og
kenndur við Kögrið. Nú mundi
hann fremur vera kenndur við
voginn, með standbergið til
beggja handa og kallaður Stein-
Grímur.
Grímur þessi var skattelskur
og tók jöfnum höndum fólk og
gripi. Stundum seiddi hann til sín
heilar skipshafnir. Undir þessu
var þungt að búa en ráð fannst
ekki til að hnekkja veldi Gríms.
Fyrrnefndur stórbóndi hafði þó
sagt, að hann mundi ganga á
hólm við Grím ef hann mætti
velja sér lið. Undir þetta var vel
tekið. Bóndi þessi hét Hallgrímur
og var harður í garð stærri
manna.
Hallgrímur hafi á laun tal af
sjómönnum í víkunum og gerði
þeim grein fyrir því, að koma
mundi til uppgjörs með sér og
Kögur-Grími. Hér var engin
fljótfærni á ferðum og menn
gerðu sér grein fyrir því að um
engan gamanleik var að ræða.
Þegar Hallgrímur hafði valið
mennina kvaðst hann gera þeim
'orð unr mætingu. Snemma að
morgni síðasta sumardags stóð
Hallgrímur bóndi á hlaði úti með
öxi biturlega í hendi og albúinn til
sjóferðar. Menn hans voru allir
mættir og var engan ótta á þeim
að sjá.
Þeir réðu svo út á mið ein, sem
kennd eru við „Klett" og renndu
þar færum. Fiskur gaf sig fljótt og
þegar leið að hádegi höfðu þeir
fengið þrjú rúm af vænum fiski.
„Hönkum upp og tökum til ára“.
var skipun formanns, „fiskirí
veröur ekki meira í dag, enda
þetta sæmilegur róður". Sjólag
var gott og báturinn skot-gekk.
Brátt varð það ljóst, aö þeir
einir réðu ekki förinni. Tók bát-
urinn sjálfkrafa stefnu á Kögrið.
Formaður bað menn sína að vera
rólega og tilbúna að hlýða skip-
unum. Þegar að Kögri kom bað
formaður menn sína að taka árar
inn. Báturinn óð inn í Kögrið og
stefndi í voginn milli klettanna.
Haligrímur stóð í stafni og við
hlið hans hlikaði á hina biturlegu
öxi. „Hafið nú hendur á árum og
bíðið skipunar", kallaði formað-
ur. í sömu andrá sjá þeir krumlu
eina ferlega grípa um hnýfil báts-
ins. Eins og örskot greip formað-
ur öxina og hjó á fingur loppunn-
ar svo þeir hrundu inn í bátinn.
Hrópaði þá formaður: „Stjakið
nú', strákar, ekkert fum heldur '
látið orkuna nýtast til fulls".
Ferðin út gekk slysalaust en
þegar orðið var árafrítt sagði for-
maður: „Takið nú í áraspaðana
svo skriður myndist". I sömu
svipan sjá þeir bjarg eitt mikið
koma fljúgandi frá Kögrinu og
kom niður rétt utan við bátinn.
Rót varð svo mikið að bátinn nær
fyllti, en þarna voru snör handtök
svo allt fór vel. „Nú skulum við
bara damla", sagði formaður,
Eftirmál
Nú eins og oft áður er þröngt
fyrir dyrum hjá fólki, sem aldrei
þekkir sinn vitjunartíma. Komi
góðæri um tíma og mennskir
menn með í stjórn lagast brátt
hagur hinna snauðu, þefr líta til
sólar og vonast eftir betri tíð. Allt
fyllist. af varningi, kannski lítt
þörfurn, sem sálin er sett að veði
fyrir. Þetta eru svikahlé, sent allt-
af koma með útreiknuðu tíma-
bili. Nú er eitt stærsta hléið af
þessari tegund upp runniö og
„krumlan" vofir yfir framtíð okk-
ar, eins og oft áðuren aldrei eins
vel hönnuð og nú. Þetta er
krumla ráns- og gripdeildar, sem
nemur allar reglur úr gildi, hvort
þær heita stjórnarskrá eða
eitthvað annað. Svona er þetta
allt þegar verstu öfl þjóðfélagsins
ganga í eina sæng.
Okkar stærsti galli er að al-
þýðan lærir aldrei á þessa
krumlu. Þótt okkur hafi í sumu
farið fram þá stöndum við bara
og glápum á ræningjana. Jafnvel
á okkar mestu eymdartímum
tóku ntenn sig saman og fóru að
ræningjum með amboð sín og
grjót og stráfelldu þá. Alþýðan
tók skútur og togara uppi í land-
steinum og færði til hafnar og
setti jafnvel helga menn í poka.
íslendingar eru nú orðnir svo
menntaðir að þeir gefa skít í fjör-
egg þjóðarinnar. Stundum tóku
íslendingar danska ofríkismenn
og komu þeim í aðra vist.
Hvar eru nú þeir, sem stytta
vilja fingur hinnar nýju krumlu?
Hallgrímssonum fjölgar nú ört.
Þeir ferðast til guðs eigins lands
og lífga upp á drauma sína með
því að fá sér blund í herskipum og
læra að hneigja sig svo djúpt að
þeirgeti spýtt á allt, sem minnir á
ættjörð og arf þjóðar.
Halldór Pjetursson, Kópavogi.'
Alister og
sekkjapípan
í Skotlandi er héraö sem heitir Kintyre og þar er allt klettótt og
illt yfirferöar. Og þar eru holur og gjótur sem menn villast í og
fólkið sem býr í Kintyre heldur að niöri í þeim búi undirheimafólk
sem haldi miklar veislur í glæsilegum upplýstum sölum.
Á tunglskinsbjörtum nóttum hafa sumir heyrt undurfagran
söng og hljóðfæraslátt úr gjótunum. Þá eru verurnar aö
skemmta sér. En hætti einhver sér of nærri, þá hendir hann
ólán.
Einu sinni bjó maður í Kintyre sem hét Alister. Hann var
vinsæll, af því hann var svo duglegur að blása í sekkjapípu.
Enginn spilaði á sekkjapípu eins og hann.
Eitt kvöld var hann að spila fyrir fólkið og hann spilaði svo vel.
Allt í einu hætti hann og sagði: „Nú ætla ég að spila fallegasta
lag sem ertil. Það er fallegra en nokkuð sem undirheimabúarnir
spila."
Þegar hann sagði þetta varð fólkið dálítið hrætt af því að það
vissi að undirheimafólkinu var hreint ekkert gefið um að einhver
gerði lítið úr því. „Gerðu það nú góði minn að taka þetta aftur,
þú hefur fengið þér full mikið neðan í því“ sagði einn gamall
bóndi, „enginn spilar betur en undirheimabúarnir."
En Alister var þrjóskur og sagði: „Það spilar enginn betur en
ég. Ég skal sýna ykkur það. Ég ætla að ganga um allan dalinn
og spila og það skal ekkert koma fyrir mig.“
Allir þögnuðu. Og Alister tók sekkjapípuna og spilaði falleg-
asta lag sem nokkur hafði nokkurn tíma heyrt. Og hann hélt
áfram að spila. Hann stóð upp og gekk út úr húsinu og stefndi
að gjótunum. Allireltu. Hanngekkáfram þartil hann var kominn
að gjótunum. Þorði hann lengra? Já. Hann gekk áfram og hélt
áfram að spila. Fólkið stóð lengi og beið. Alveg fram á morgun
beið það eftir því að hann kæmi aftur. Menn kölluðu eftir honum
en enginn svaraði.
Enginn þorði aö fara
niður í gjótuna. Alister var
horfinn og allir söknuðu hans. —
Löngu löngu seinna vaknaði gamli bóndinn sem hafði ávarp-
að Alister um hánótt og heyrði greinilega að einhver spilaði á
sekkjapípu. Konan hansvaknaði líka. „Þetta er Alister", hvísl-
aði hún. Bóndinn gamli hljóp út og í þokunni greindi hann óljóst
mann með sekkjapípu. Alister? „Alister, Alister11, kallaði hann
en enginn svaraði. Maðurinn hvarf en eftir varð ómur sekkja-
pípunnar.
Enn þann dag í dag er sagt að stundum megi heyra leikið á
sekkjapípu, þegar þoka er og nóttin er svört í Kintyre.
(Skoskt ævintýri stælt)