Þjóðviljinn - 15.09.1983, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. september 1983
Sökum aukins kulda sjávar víða
á okkar fiskimiðum við landið á
yfirstandandi ári þá hefur fiskafli
dregist saman. Sérstaklega var
samdráttur í þorskafla hér fyrir
Suðurlandi tilfinnanlegur á síðustu
vetrarvertíð.
Þetta eru engin ný tíðindi í okkar
sjávarútvegssögu. Slíkt hefur kom-
ið fyrir áður þegar sjór hefur kóln-
að við landið.
Færeyingar halda því fram að ís-
lenskur hrygningarþorskur hafi
sótt suður á færeysk mið á sl.
vetrarvertíð og þetta hafi verið
ástæðan fyrir aukinni fiskgengd
þar. Færeyingar hafa svo lengi
stundað veiðar á íslandsmiðum að
ég dreg það ekki í efa, að þeir geti
gert greinarmun á færeyskum og
íslenskum þorski. Frá mínum
bæjardyrum séð er þetta hliðstætt
því þegar Grænlandsþorskur hefur
leitað hingað í hlýrri sjó fyrir Suð-
urlandi til að hrygna. En það þóttu
ekki góð vísindi þegar því var hald-
ið fram eftir síðari heimsstyrjöld-
ina, þó að það séu örugg vísindi nú.
Vanda ber til veiða
við aflarýrnun
Á þessu sviði eigum við íslend-
ingar ennþá margt ólært. Stað-
reyndin er nefnilega sú, að meðal-
afli getur verið jafnverðmætur eða
verðmætari heldur en hámarksafli,
sé betur til hans vandað við veiðar
og vinnslu. Nú þegar aflamagn hef-
ur dregist saman þá þarf sérstak-
lega að huga að þessu. Nú vita það
allir að lélegasti fiskurinn kemur að
jafnaði frá netaveiðum á vetrar-
vertíð. Orsakir þess áð svo er eru
tvær.
Sú fyrri eru ógæftir sem oft eru
orsök þess að mikið af dauðum,
köfnuðum fiski berst á land úr net-
um.
Og hin síðari orsökin er, þegar
menn leggja fleiri net í sjó en þeir
komast yfir að draga í sæmilegu
sjóveðri yfir sjóferðina.
Léiegan netafisk sem berst á
land má rekja til þessara tveggja
orsaka. Einnar náttar fiskur úr net-
um er hinsvegar góður í hvaða
vinnslu sem er, sé rétt með hann
farið. Stytting netavertíðar framan
af vertíð meðan veður eru hörðust
og veiðar með línu að sama skapi
auknar yfir þennan tíma eru úrbæt-
ur sem mundu án nokkurs vafa
auka stórlega gæði vertíðaraflans
hér fyrir Suðurlandi. Einn þeirra
manna sem einna mesta reynslu
hafði af veiðum með línu á löngu
árabili frá Suðurnesjum var Ólafur
heitinn Jónsson í Sandgerði. Hann
sagði mér að reynsla sín væri sú, að
hann hefði hagnast meira á veiðum
með línu en netum vegna verðmæt-
ari afla. Og þó sagðist hann oftast
hafa þurft að yfirborga mann-
skapinn á línunni til þess að geta
keppt við netabátana um góðan
mannskap.
Söluhorfur á saltsíld og frystri sfld eru ekki sérstaklega bjartar þegar horft er fram í tímann og þessvegna er
nauðsynlegt að koma fram með nýjar vörur úr þessu hráefni.
Sj ávarbúskapur
okkar íslendinga
Þegar sótt er í takmarkaðan
þorskstofn þá ber að hafa þetta í
huga.
Fiskileit fyrir
togaraflotann
Á fyrstu árum nýsköpunartogar-
anna þegar Lúðvík Jósepsson var
sjávarútvegsráðherra þá var stofn-
að til fiskileitar fyrir togaraflotann
á íslensku miðunum. Þetta var nýj-
ung í okkar útgerðarsögu sem
skilaði miklum og góðum árangri.
Ný fiskimið voru fundin sem við
höfum búið að síðan. Því rifja ég
þetta upp nú, að þegar sjór hefur
kólnað á okkar miðum þá tel ég
mikið aukna þörf fyrir slíka leit.
Menn mega ekki blanda saman
fiskileit og fiskirannsóknum. Fi-
skileit er stunduð hjá ýmsum þjóð-
um þó þær hafi öflugri fiskirann-
sóknir en við íslendingar. Fiskileit
er til þess að finna ný, fengsæl mið
Jóhann J.E. Kúld
skrifar um
fiskimál
og finna hvar fiskurinn heldur sig á
miðum sem þekkt eru. Þetta er gert
til að létta undir með viðkomandi
veiðiflota og lækka útgerðar-
kostnað hans.
Fiskirannsóknir gegna hinsvegar
því hlutverki að rannsaka stærðir
fiskistofna, klak þeirra og afkomu
fiskseiða, sem eru að alast upp á
miðunum. Hvort tveggja er
nauðsynlegt hjá fiskveiðiþjóð.
Haustsíldarveiðarnar
Hafrannsóknarstofnun hefur
mælt með því, að veiða megi rúm-
lega fimmtíu þúsund smálestir af
síld á þessu hausti. Gert er ráð fyrir
að síldveiðar séu aðeins stundaðar
til manneldis enda annað varla
forsvaranlegt úr stofni sem verið er
að byggja upp.
Vegna síldveiða í Norðursjó eru
saltsíldarmarkaðir mjög erfiðir í
ár. Það verður því að teljast til
mjög góðra tíðinda að Síldarút-
vegsnefnd undir forystu Gunnars
Flóvens skuli hafa tekist að selja
160 þúsund tunnur af saltsíld til So-
vétríkjanna. Við þetta bætist svo
sala á saltsíld til Svíþjóðar og Finn-
lands sem gæti farið upp í 50 þús-
und tunnur ef vel gengur.
Þó sala á saltsíld héðan verði að
teljast góð miðað við söluhorfur á
miðju sumri þá vantar ennþá mikið
í það að tryggð sé sala á síld til
manneldis sem fullnægi heimilaðri
veiði ef það aflamagn næst sem
leyft hefur verið að veiða. Um
söluhorfur á frosinni síld heyrist
lítið ennþá, en vonandi rætist úr
sölu á þeim markaði sem er aðal-
lega í Vestur-Evrópu
Við þurfum að
framleiða nýja vöru
En þetta leiðir hugann að því, að
þörf okkar fyrir framleiðslu á nýrri
vöru úr sfld til manneldis er orðin
aðkallandi. Við verðum að reikna
með vaxandi sfldveiðum á kom-
andi árum og nýting á þeim afla til
manneldis þarf að verða eins mikil
og nokkur kostur er. Þar sem hér er
um að ræða mjög gott hráefni í
matvælaframleiðslu þá held ég að
þetta megi takast, ef að því verður
unnið af kostgæfni. Hér þarf fram-
tak og dálítið fjármagn til þess að
sýna að þetta sé hægt, og þar getum
við íslendingar rutt nýjar brautir í
matvælaframleiðslu. Ég sendi
þessa ábendingu til Síldarút-
vegsnefndar sem á undanförnum
árum hefur haft forystu um verkun
og sölu saltsíldar.
Grein Péturs Bjarnasonar
í Morgunblaðinu
Ég vil vekja sérstaka athygli á
grein eftir Pétur Bjarnason sem
birtist í Morgunblaðinu 9. sept-
ember sl. þar sem hann ræðir um
fiskeldií Noregi og þá byltingu sem
þar hefur orðið í laxeldi á síðustu
árum, og svo þann seinagang sem
hér hefur ráðið okkar ferð á þessu
sviði að undanförnu.
Hér skrifar maður af þekkingu
um þetta mikilsverða mál. Pétur
útskrifaðist fyrir nokkrum árum frá
Tromsö háskóla, sem sjávarút-
vegsfræðingur, þar sem hann
kynnti sér rækilega fiskirækt og
fiskeldi, en kennir nú þessar fræði-
greinar við Búnaðarskólann á Hól-
um. Með þessum fáu orðum vil ég
þakka Pétri fyrir greinina því hún
var gott innlegg í þetta mál.
Við íslendingar stöndum frammi
fyrir þeim vanda að okkur er
lífsnauðsyn að auka gjaldeyristekj-
ur okkar ef við viljum vera efna-
hagslega sjálfstæð þjóð. íslenskt
laxeldi sem útflutningsatvinnuveg-
ur getur orðið ein af okkar styrk-
ustu stoðum við þetta verkefni. Því
ber nú að hraða uppbyggingu lax-
eldis hér á landi svo sem kostur er
og þar þarf Alþingi að marka stefn-
una, og gera veginn greíðtæran
fyrir þennan nýja atvinnuveg. Lax-
eldi þarf að byggjast upp sem sjálf-
stæður, óháður atvinnuvegur, ef
hann á að lyfta því Grettistaki sem
þörf er á hér. Laxeldi sem aukabú-
grein er lítils megnug í þeim efnum.
Þetta skildu Norðmenn strax í upp-
hafi og það var þeirra gæfa og
undirstaða í velgengni þessa nýja
atvinnuvegar.
Alþingismenn hvar í flokki sem
þeir standa þurfa nú á komandi
vetri að sameinast um að hrinda
þessu mikilsverða máli okkar ís-
lendinga í framkvæmd.
12.9. 1983
[Fiskeldi í Noregi
- fiskeldi á íslandi
— eftir Pétur
Bjarnason
Ðaganna ‘22.—25. ágúat sl. var
Ihaldin riskeltlissýning í Þránd-
V heími I Norcgi, 1 tengslum við
I þesaa aýningu var svo hald'm
| ráftste/na, þar sem holsto sérfrnö*
! 'mgnr N’orðmanna báru saman
bœkur sínar um hinur ýmau hlíðar
fiskeldísmáfa. Mér ffafst, áaamt
r.okkrum ftðrum íalendingum,
köstur á að sjá {»essa sýningu, og
sítja ráðsteínuna. Ég taldi mig
þekkja nokkuð vel til mála á þessu
sviði. enda ckki nema rútnlega
þrj'ú ár siftair ég %'ar víð fiskcldis-
núm i Noregí. Þ6 kom mér |>nð á
óvart, hvt* framfarirnar hafa orðið
rniklar. ug hvc glfurleg fram-
leiðsiuaukníng hefur orðið, og er
fyrirséð á iaxí og iaxfiskum. Það
kum fram, aðárið 198ð'veröur Ift*-
eldi sticrra að umfangi cn nokkur
einstúk gnsin sjávarútvega i Nor-
egí, o« jafnframt, aft miftað við nú-
j veraiuií verðiag á aíurðunum, þá
I cr Jiénustft hvcrrar eidlsstöðvur,
| scm hefur meðftl-framiciðalu-
1 kosínað. 25 norskar krónur á kíló
[ af laxi. Og efttr þvi «*m helat var
| taiið, \tá var ekki fyrirséð $ aiira
{ nánustu framtíft neín vcrðlfnkkun
. afurðunum Þvert á nióti sáu
I tiw.nn mftguJcíka á ýmsum mftrk-
I uðum. srm ekkí eru nýttír I dag.
I Fað cr þvl ekkí furða, aft cíns kon-
lar guilgrafarft-stcmmning ríkí
|með«í norskra fiskeWismanna
| núna.
Þttd er fróftlegt. rn jafnfrumt
8orglegt aö bera saman þá bjart-
sýni og atorku, sem ciukennir
norskt fiskeidi, og þá stöðnun og
úrlftlustarfsemi, sem islenskt fisk-
eldi. Þetta er kannski nokkuft
sterkt sagt, en vift skulum hafa
það I huga, aft ekki eru nema
12—14 ár aiðan norskt og Islenskt
íiskeldi stöðu í sðmu sporum. fig
h>RK. að ekki sé of stórt upp i sig
tekið nð fullyrða, að Norðmenn
séu nú þessum 12—14 árum á und-
an okkur. Og það sama gildir um
frændur okkar, Fsercyinga, »ern
kunnir eru aft atnrku. Fyrir þrcm-
ur tíl fjómm árum var færryskt
fiskeldi nánast ekki til, en þeir eru
komnir þessum þremur til fjórum
árum á undan okkur núna. Frarn-
leiðsla Færeyinga á eldlslaxi mun
á mestu tveirour Arum komast upp
í einhvcrjar þúsundir tor.na.
Og hvar stóndum við ísleud-
íngar svo ( þessum málum? Jú, við
gctum Icaið ura það í blöðum óðru
hverju. aft árnr.gur i fiskrækt sl.
þrjátíu árin eða svo hafi komift
hciWarlaxftfrainleiðslu á íslandi
úr c». lOO tpnnuro á ári J 200—250
tonn. Þessum árangri náum við,
meðan Norftmenn auka nitt físk-
eldi úr 100 tonnun árift 1971 upp (
ca. 16.000 tonn nú í ár. Og viðbúið
er að framleíðsla Norðrnanna auk-
ist á aiira naistu úruro upp í
40—15.000 tonn á árí. Það cr eftir-
lektarvert, að framlciftsia Norð-
manna á cidislaxi cr nú þcgar orð*
in meiri cn scm nemur heiidar-
vt'iði á villtum Atlantshafslaxi i
heiminum.
Bn hvers vegna ðtftodum við
svona aðgcrðarlitil ( þessum mál-
um. Hvaða úrtólur úrtölumanna
eru svonu áhrifamiklar? Við skul-
um lita á nokkrnr þeirra:
1. úrtala. Norðmenn standa bot-
ur að vigi á raörkuðum. Þeir eru
svo nálægt þeim, og geta flutt iax-
inn ferskan á markaðina með bíl-
um.
Hver hefur ekki heyrt eitthvað
þessu likt? Og fljólt á lítið vírðist
}»etta nokkuð trúverðugt Ég
a.m.k. 8á i þessu taisverðan sann-
leika Icngi vel. En hvað hefur $vo
gerst? Jú, eínn góftan veðurdag
fóru Norðmcnn aft fljúga með tugi
tonna af laxi á viku hverri yfir
hausunum á okkur á markað f
Bandaríkjunum. Bandarikin hafa
þaö sem af er þessu ári verift ann-
ar stmrsli markaðurinn fyrir
norskan eldislax. Og þegar svo er
komið. hvað stendur eftir af þess-
ari áhrifamíklu úrtölu?
2. úrtala; Aðstæður Ul eldis era
miklu betri í Noregi en hér á
tandi.
Þeasí cr nokkuð gamalkunn, en
hvernig halda raenn etginlega að
laxeldí bafi byrjaft í Noregi. Halda
menn aft Norftmenn haíi liara
horft út & hafið bláa hafíð og sagt
einn gúðan veðurdag: „Nú hcfjum
við laxcidi,* og þar tncð hafi þcira
undírbúningt verið lokið. Nei, síö-
ur cn svo. Norftmenn þurfUj, alveg
eins og við þurfum að gera, aft
fínna og þróa það ferm, aem best
hcnlafti þeím aftstæðum, mrn þeír
búa viö. Jafnframt þurftu þeir að
kynbæta laxinn sinn, avu hann
gæfi aem mest af sér. Og þetta
starf c*r ekki þcss eðlis að þaft sé
unníð eínu sinni og svo endaniega
Pétur BjaroaaoB
„I»a6 er fróðlegt, cn
jafnframt sorglegt að
bera saman |>á bjartsýni
og atorku, sem einkcnn-
ir norskl fiskcldi, og þá
stíiðnun og úrtiiiustarf-
semi, sem einkennir ís-
lenskt fiskeldi."
búíð. Þvert á móti cru K‘<r enn aft,
og öll þesai mál »ru ( atftðugri
þrúun og framfór. Eíni vcrulegi
munurirtn (\ þcim og okkur er $á,
rtð þeír hafa hafift þetta verk, og
náð árangri, cn víð erum rétt uð
byrja.
<7. úrtala: Norðmenn hafn svo
miklu meira fjármftgn að setja í
svonn en við.
Örtala af þcssu tagt er reyndar
notuð til þess að stóðva óll fram-
faramál á fslandi, en akyldi vera
citthvað til ( þcsstt? ftg er þess
fullvisa, aft fyjir andvirfti tíunda
parts úr skuttogara má gera atór-
virki ( fiskcldismálum, og þaft cr
ftllura Ijúst, sem lifa meft bteði
augun opin, að vift eigum 20—30
skuttogurum of mikið. Spurningin
cr þvi kannski ckki fyrst og fremst
hvort peningarnir séu, eftn hafi
verið tU. heldur hvort skynsctnín
til aft nýta þá haíi veríð næg.
Raunar væri hægt að tina flciri
úrUilur til, en þaó verftur ekki gcrt
að stnnt. Þcssi grcin cr ftftru fretn-
ur skrifuft ttl þess aft fá útrás fyrir
þau áhrif, scm ég hcf orftið íyrir
vift að kynnast upp á nýtt um-
hverfi, þar scm bjártaýni, reynsla
og atorka hefur náft nft kvefta
vtrktt dragbita á framfarir i kúl-
inn. Ég cr fullkomlega sttnnfærður
um, aft mftguleikar Jslcndingu á
svifti íiskeldiB cru miklir. Ég er
Jlkn sannfærður um, að við eigum
uft nýta okkur þaft hagstæfta verft-
!ag, 8cm nú er á laxí, til þcss að
koma undir okkur fútunum. Við
{itirfura að sjálfsögðtt að gera
okktir grein fyrír þvi aft einhverjar
fórnír þur/utn víð aft faira áður cn
fiskeldi kernst á umtalsverftan
legg hér á Jandi. Það er hsrpið aft
reikna meft þvi, aft nýr atvinnu-
vcgur komiat á legg alvcg án ,
skakkafalln. Suntir segja aft vtft
getum ekki reíknað mcft neinni
umtalsvcrðri búhót af fiskeldi (
hcrna mcgin aldamóifl. Svo
svartsýnn er C*g ekki. Hitt er hins
vegar alveg Ijóst, að sá timí, sem
Uður þar tií við fórum að fá tekjur
af fiskeldí, hann atyttist ekkert, cf j
við bara bíðum roeft hendur í
skauti. Sá timi fer ckki aft styitasi ^
fyrr en við hefjumst handa við |
raunhæfar aðgerftír.
Pé-tut Hj*rn*son er eý*r*rótrcg*-
frn-fliogvt íri hiskóUswn i
Tmnxó og er oú krnaxrí ( fítéckii
<F» llóhukola.
Stytta ber netavertíðina meðan veður eru hörðust og auka línu veiðar
Grein Péturs Bjarnasonar sem vakin er athygli á í þættinum.