Þjóðviljinn - 30.09.1983, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 30. september 1983
Launamál kvenna
í blaðinu í gær birtum við úrdrætti úr erindum fjögurra erindum hinna framsögumannanna, nema Björns Björns-
framsögumanna á ráðstefnu Sambands Alþýðuflokks- sonar, hagfræðings ASÍ, sem bíður betri tíma.
kvenna um launamál kvenna. Nú birtum við úrdrætti úr
Esther Guömundsdóttir,
formaöur KRFÍ:
„Nýtt launamat
þarf að fara
i
„Ég held að það sé alveg ljóst, að
' jafnréttislögin ein breyta ekki þeim
j launamismun sem er milli karla og
i kvenna, heldur verður fyrst og
I fremst að verða hugarfarsbreyting
! hjá landsmönnum, auk annarra að-
; gerða.
! Það er staðreynd, að fjöldi
j kvenna á vinnumarkaðnum hefur
| aukist verulega undanfarna áratugi
! og ég á ekki von á að sú þróun
( snúist við. Það er líka staðreynd,
j að meirihiuti þessara kvenna eru í
! lægst launuðu störfunum. Hin
j hefðbundnu kvennastörf, ég nefni
. hér sem dæmi hjúkrunarfræðinga
I og fóstrur, eru mun minna metin í
j launum en sambærileg störf, sem
' karlar stunda, þ.e.a.s. störf sem
; krefjast álíka langs náms og
! ábyrgðar í starfi.
Það þarf því að fá fram nýtt mat á
þeim störfum, sem unnin eru í okk-
ar þjóðfélagi, þar sem tekið er tillit
. til menntunar og þeirrar ábyrgðar
; sem starfinu fylgir. Hlutlaust mat-
án tillits til kyns og án tillits til þess
; hvort kynið hafi unnið þáð starf
i áður. Ef slíkt mat færi fram og
; skipað síðan í launaflokka er ég
! sannfærð um að launamismunur
; kynjanna myndi minnka veru-
; lega.”
fram ”
Esther vék síðan að menntun
kvenna, sem á síðari árum hefur
aukist nokkuð þótt verulega skorti
enn á að konur afli sér eins langrar
menntunarog karlar. Esthersagði,
að sjálfsagt væri unnt að ráða þarna
bót á með upplýsingum og
leiðbéiningum hjá- ungu fólki. Þá
ræddi hún um verkalýðsfélögin en
þar eru konur mjög fáar í trúnaðar-
stöðum, jafnvel í félögum þar sem
konur eru allt að helmingur eða
jafnvel meirihluti félagsmanna.
Kvað hún leið til úrbóta þar vera
námskeið í ræðumennsku fyrir
konur og einhvers konar félags-
skapur þeirra í millum. Þá vék hún
að viðhorfum um hefðbundna
verkaskiptingu kynjanna og kvað
það erfiðasta þáttinn í því að ná
fram launajafnrétti kynjanna. Að-
eins hugarfarsbreyting getur breytt
þessu ástandi, sagði Esther.
Sveigjanlegur vinnutími gæti bætt
stöðu kvenna á vinnumarkaðnum
þar sem þær yrðu þá stöðugri vinnu
kraftur, en það er einnig forsenda
þess að launajafnrétti kynjanna ná-
ist, sagði Esther.
í lokin sagði Esther Guðmunds-
dóttir;
■ „Ég tel því að flýta megi fyrir því
að ná fram launajafnrétti á milli
Esther Guðmundsdóttir: „Það þarf
að fá fram nýtt mat á þeim störfum
sem unnin eru í okkar þjóðfélagi
þar sem tekið er tillit til menntunar
og þeirrar ábyrgðar sem starfinu
fylgir.“ (Ljósm.: Magnús)
kynja á vinnumarkaðnum með því:
- að meta að nýju störf karla og
kvenna í þjóðfélaginu;
- að auka menntun kvenna og
brjóta upp hið hefðbundna náms-
val kvenna og karla;
- að konur taki virkari þátt í
verkalýðshreyfingunni;
- að litið verði jafnt á konur og
karla sem fyrirvinnur heimilinna;
- að vinnumarkaðurinn taki tillit
til foreldra ungra barna.”
Vilhjálmur Egilsson, hagfræðingur
Vinnuveitendasambandsins:
„ Störfin og
verðmætasköpunin
i skipta meginmáli”
„í samþykktum Vinnuveitenda-
' sambandslslandserhvergineittað
i finna sem viðkemur kyni fólks.
, Þannig hefur Vinnuveitendasam-
í bandið í sjálfu sér enga stefnu varð-
; andi laun kvenna annars vegar og
laun karla hins vegar. Þáu störf
; sem starfsfólk fyrirtækjanna gegnir
skiptir meginmáli og hver verð-
mætasköpunin í þessum störfum
í er'
l Með þessum orðunt er ég alls
i ekki að segja að stjórnendur fyrir-
tækja sem hafa með ráðningar og
i launamál að gera séu haldnir neitt
i minni fordómum eða séu neitt rétt-
. sýnni en gengur og gerist. Ég er
i heldur ekki að segja að kunnings-
j skapur, skyldleiki og jafnvel skoð-
j anir skipti engu máli um launamál.
. En ég segi að verðmætasköpunin
' skipti mestu máli um laun og tekj-
■ ur-.
j Ástæðan fyrir því að verðmæta-
j sköpunin skiptir svona miklu er
i einföld. Fordómar kosta fyrirtækin
peninga. Ef fyrirtæki sitja uppi
með vanhæft starfsfólk sem fær
hærri iaun en samsvarar verðmæti
vinnuframlagsins, hvort sem það
eru ættingjar eða vinir, þá tapa fyr-
irtækin peningum á slíku fólki. Fyr-
irtæki innan raða Vinnuveitenda-
sambandsins hafa langflest mjög
takmarkað svigrúm til þess að eyða
peningum í fordóma og klíkuskap.
Langflest fyrirtækin verða að fjár-
magna þá eyðslu með minni arði.
Einu fyrirtækin sem þetta gildir
ekki um eru þau sem geta bætt sér
taprekstur með því að sækja fé í
almannasjóði, eða þau sem njóta á
einhvern hátt verndar fyrir sam-
keppni í skjóli ríkisvaldsins.
Fyrirtæki sem verða að bera sig
og skila eigendum sínum arði hafa
ekkí efni á miklum fordómum eða
kostnaðarsömum klíkuskap. í
þessum fyrirtækjum sem verða að
standa undir sér, er þess vegna ljóst
að verðmætasköpunin skiptir
mestu máli fyrir launin sem starfs-
fólkið getur fengið.”
Vilhjálmur vék síðan að megin-
atriðum þess sem að hans mati
þyrfti aó hafa í huga ef fólk ætti að
hafa jöfn tækifæri til þess að keppa
um störf og laun: Áð fyrirtækin
yrðu sjálf látin bera kostnaðinn af
fordómum og klíkuskap, þ.e. að
opinber forsjárstefna í atvinnulíf-
inu yrði upprætt, og að ríkisvaldið
þvingi ekki einstök fyrirtæki til
þess að bera hærri kostnað af kon-
um en körlum. „Fyrirtækin meta
nefnilega launakostnaðinn í heild
en ekki útborguð laun þegar þau
meta það hvort einhver störf borgi
sig eða ekki,“ sagði Vilhjálmur.
„Nærtækasta dæmið um þetta er að
sjálfsögðu fæðingarorlofið en það
myndi vera konum til mikils óhag-
Vilhjálmur Egilsson: „Ef fyrir-
tækin eiga að vera félags-
málastofnanir geta þau ekki lengur
staðið undir þeirri auknu verð-
mætasköpun sem þarf til þess að
hækka laun og bæta lífskjör.“
ræðis ef einstök fyrirtæki ættu að
bera kostnaðinn af því í hverju til-
felli."
í lokin sagði Vilhjálmur:
„Fyrirtækin eiga ekki að vera
hluti af hinu opinbera velferðar-
kerfi. Ef fyrirtækin eiga að vera fé-
lagsmálastofnanir geta þau ekki
lengur staðið undir þeirri verð-
mætasköpun sem þarf til þess að
hækka laun og bæta lífskjör bæði
þeirra sem vinna og eins hinna sem
minna geta unnið en þurfa á hjálp
að halda.
Með athafnafrelsi og ábyrgð að
leiðarljósi verða þau skilyrði best
sköpuð, að þeir sem vilja leggja
hönd á plóginn í þessu þjóðfélagi,
konur sem karlar, fái tækifæri til
þess að gera það á jafnréttisgrund-
velli og þannig verður líka árangur-
inn af öllu starfi fólks bestur.”
Hannes G. Sigurðsson,
kjararannsoknarnefnd:
„ Launamismunur
kynjanna 22 prósent”
„í manntali fyrir árið 1960 kem-
ur fram að fjöldi kvenna á vinnu-
markaði hafi verið 16.742 og nam
atvinnuþátttakan 29,2%. Á tíma-'
bilinu 1960-1980 er mér ekki kunn-
ugt um að birtar hafi verið upplýs-
ingar varðandi heildarfjölda
kvenna á vinnumarkaði né tekjur
þeirra, fyrr en með skýrslum Fram-
kvæmdastofnunar sem lýsa þessum
hlutum 1980 og 1981.
i Arið 1980 vöru um 65 þúsund
] konur á vinnumarkaðnum en árið
' 1981 voru þær orðnar rúm 67 þús-
i und en karlarnir voru rúm 80 þús-
: und. Hér eru allir taldir með sem
! höfðu einhverjar tekjur þessi ár
| m.a. skólafólk og eru þessar tölur
I því ekki sambærilegar við manntöl,
j því þau miðast við ákveðinn tíma-
j punkt, yfirleitt í lok árs. Atvinnu-
! þátttaka kvenna er skv. þessu 70%
, árið 1980 og rúm 79% árið 1981. í
I vinnumarkaðsskýrslunum var mið-
! að við aðrar skilgreiningar og var
; það ofan á að telja aðeins þá sem
unnu meira en 13 vikur á ári við
útreikning á atvinnuþátttöku.
Þannig fæst að atvinnuþátttakan
hafi verið um 65% hjá konum og
i 87% hjá körlum á aldrinum 15-74
i ára.
: f einu ársverki eru 52 vinnuvikur
i og eru allur tekjusamanburður
; miðaður við meðaltekjur á ársverk
! í fyrrnefndum skýrslum.
j Meðaltekjur kvenna voru þann-
I ig 55 þúsund árið 1980 en 85 þús-
j und árið 1981 og nam hækkunin
i milli ára um 55%. Meðaltekjur
I karla þessi ár voru 82 þúsund árið
1980 og 129 þúsund árið 1981 og
nam hækkunin 57,2%. Á tímabi-
| linu dró því nokkuð í sundur í tekj-
, um milli kynjanna. Samkvæmt
þessu hafa karlar haft 49% hærri
árstekjur en konur árið 1980 og
i 52% hærri árstekjur árið 1981.
Önnur leið til að lýsa þessu er að
í bera saman hlutfall kvenna af
: mannafla og hlutdeild þeirra í
' heildarlaunagreiðslum. Konur
• voru 37,2% af mannafla mældum í
i ársverkum árið 1981 en hlutur
! þeirra í launum var hins vegar
j 28%.
j Þetta er sláandi tekjumismunur
i en á honum má finna ýmsar skýr-
Hannes G. Sigurðsson: „Konur á
vinnumarkaði eru með minni
menntun en karlar og það speglast í
tekjunum.“ (Ljósm.: Magnús)
ingar bæði „tæknilegs” eðlis og
þjóðfélagslegar. I fyrsta lagi vinna
karlar lengri vinnuviku en konur
og skýrir það launamismuninn að
stórum hluta. í skýrslunni „Vinn-
umarkaðurinn 1980” voru einnig
birtar niðurstöður af samkeyrslu
launamiðaskrárinnar og vinnutíma-
úrtaks Kjararannsóknarnefndar
og leiddi sú athugun í ljós þá niður-
stöðu, að launamismunur milli
kynjanna á unna klukkustund væri
22%: Þannig að af 49 prósentustiga
launamun skýrir lengri vinnutími
karla 27 prósentustig, en af-
ganginn, 22% launamun, skýrir
mismunandi dreifing kynjanna á
störf og atvinnugreinar.”
Hannes vék síðan að því, að að-
eins 1 prósent kvenna á vinnu-
markaði teljast faglærðar en 14
prósent karla. Tæpur helmingur
kvenna vinnur störf, sem flokkast
ófaglærð, og konur eru helmingi
færri en karlar í stjórnunarstörfum
og störfum sérfræðinga. „Þessar
tölur sýna einfaldlega það sem allir
vita,” sagði Hannes, „að konur á
vinnumarkaði eru með minni
menntun en karlar og það speglast í
tekjunum.”
Kristinn Karlsson,
félagsfræðingur:

Kyngreining starfa
ekki á undanhaldi“
j Kristinn sagði í upphafi, að á síð-
i ari árum hefðu hagfræðingar og fé-
! lagsfræðingar mjög verið
j gagnrýndir fyrir það að taka
ójafnrétti kvenna og karla sem
! gefna forsendu í kenningum sínum
j og rannsóknum, en enga tilraun
i gert til að greina orsakir þessa.
j Kristinn greindi síðan frá helstu
; niðurstöðum jafnréttiskannana í
j fjórum sveitarfélögum og í Reykja-
I vík, sem hann og Þorbjörn
í Broddason hafa unni að. Síðan
j sagði Kristinn:
i „Aukning sú á atvinnuþátttöku
i kvenna sem við höfum séð hér er
j hliðstæð við þróunina í öðrum
OECD löndum síðustu 20 til 30 ár.
Aðildarlönd OECD, eða
Efnahagssamvinnu- og þróunar-
stofnunarinnar, eru flest iðnríki
Vesturlanda. Samfara vexti at-
vinnuþátttöku kvenna í þessum
ríkjum hefur vaxandi hluti þjóðar-
tekna þeirra komið frá svonefnd-
um þjónustugreinum efnahags-
lífsins. En þær eru hlutfallslega
vinnuaflsfrekar og vöxtur þeirra
hefur skapað mjög aukna eftir-
spurn eftir vinnuafli.
Á sama tíma og hinn mikli vöx-
tur hefur verið í þessum atvinnu-
greinum hefur atvinnuþátttaka
fólks innan við 25 ára aldur dregist
saman vegna lengri skólagöngu
:
i
í
I
i
i
I
i
I
I
I
I
i
I
i
1