Þjóðviljinn - 17.10.1983, Blaðsíða 15

NÝSÓKN
„Menntakerfið vaknaði upp
eins og við vondan draum.
Þörfin fyrir almenna fræðslu
um tölvur, eða svo kallað
tölvulæsi, varð fljótt miklu
meiri en það gat í rauninni
annað.“
vélar. Skilgreiningarnar eru
gerðar með margvíslegum for-
skriftum eða forritum, sem við
nefnum einu nafni hugbúnað.
Þannig getur ein tölva verið í
senn bókhaldsvél, ritvél, leikja-
vél, kennsluvél, teiknivél og vél
til að stýra framleiðslu. Mögu-
leikarnir takmarkast nær ein-
göngu af hugmyndaflugi okkar
við gerð hugbúnaðar. - Sumar
tölvur eru þó sérhæfðari, svo sem
tölvuvogir fyrir frystihús. Þótt
mörkin séu alls ekki skýr, þá er
slík framleiðsla oftast kölluð
rafeindaiðnaður til aðgreiningar
frá öðrum þáttum tölvuiðnaðar.
Markaður fyrir hugbúnað, þ.e.
tölvuforskriftir af ýmsu tagi,
stækkar um þessar mundir um
40% milli ára. Þetta hafa fnargar
nágrannaþjóðir okkar komið
auga á. Til dæmis ieggja þjóöir
eins og Bretar, Skotar, Finnar og
Frakkar nú mikla áherslu á rann-
sóknir og Jjróunarstarf á tölvu-
sviðinu. I þessum og fleiri
löndum er markvisst stefnt að
tölvuiðnaði sent nýrri atvinnu-
grein, og er milljörðum króna
varið af opinberu fé til að efla
hann og þróa.
Ef við reynum að gera úttekt á
stöðu íslensks tölvuiðnaðar, og
lítum þá fyrst til alhæfra eða al-
mennra tölva, þá er innlend
framleiðsla á slíkum vélbúnaði
nær engin.
Flestar tölvur eru fluttar til
landsins frá Bandaríkjunum. Þvf
fannst mér það tímanna tákn er
ég sat fyrir tæpum tveimur árum í
flugvél við hlið fyrrverandi sjó-
manns frá Vestmannaeyjum, en
hann var á leið til Bandaríkjanna
til að setja upp íslenskan tölvu-
búnað í frystihúsi þar. Nú stunda
a.m.k. tvö íslensk fyrirtæki um-
talsverða framleiðslu til útflutn-
ings á þessu sviði. Framleiðsla
þeirra er mjög sérhæfð, en það er
einmitt lykillinn að söluvelgengni
þeirra.
Fleiri dæmi mætti nefna sem
sýna að íslenski rafeindaiðnaður-
inn er kominn vel á veg og á
bjarta framtíð fyrir sér ef rétt er
að málum staðið, sérstaklega
hvað varðar markaðsmál.
Tíföldun
á áratugi
Víkjum þá að framleiðslu hug-
búnaðar eða gerð forrita fyrir al-
mennar tölvur. Við það starfa nú
þegar mörg hundruð íslendingar.
Mikill hluti þeirra vinnur reyndar
hjá tölvumiðstöðvum og tölvu-
deildum. Fíinn eiginlegi hugbún-
aðariðnaður er hins vegar hjá
fjölmörgum litlum fyrirtækjum,
sem framleiða hugbúnað venju-
lega eftir pöntunum en einnig í
fjöldaframleiðslu. Þessi atvinnu-
grein er sem slík ekki til í opin-
berum skýrslum. Samt hefur mér
talist til að í henni starfi nú milli
tvö og þrjú hundruð manns.
Þessi tala vex undra hratt eða
líklega um fjórðung milli ára,
sem þýðir um tíföldun eða eina
stærðargráðu á hverjum áratugi.
Fyrir tuttugu árum var greinin
eícki til, fyrir tíu árum taldi hún
nokkra tugi manna, og með sama
vexti nokkur þúsund árið 1994.
Erum við þá virkilega að tala um
atvinnumöguleika fyrir nokkra
tugi þúsunda upp úr næstu alda-
mótum?
Staðreyndin er sú að allt bendir
til þess að ytri torsendur verði
fyrir hendi til að þetta sé hægt,
svo fremi sem það takist að gera
framleiðslu hugbúnaðar að út-
flutningsiðnaði.
En hverjar eru hinar innri for-
sendur? Hver eru helstu vanda-
mál þessa iðnaðar og hvað þurf-
um við að gera til að þetta verði
hægt? Er þessi nýi iðnaður yfir-
leitt eftirsóknarverður? Hvað
síðustu spurninguna snertir þá
held ég að svar allra sem til for-
ritagerðar þekkja, sé hiklaust ját-
andi.
Hvað þarf að gera?
Ýmis vandamál eru vissulega
fyrir hendi í íslenskum hugbún-
aðariðnaði. Fyrirtækin eru flest
mjög lítil og ofhlaðin verkefnum
og því ekki að vænta samstilltra
átaka frá þeim r.ema frumkvæði
hins opinbera eða annarra aðila
komi til.
Lítið hefur verið gert til að afla
erlendra markaðstengsla og varla
að menn hafi áttað sig á mögu-
leikum til útflutnings. Það kemur
meðal annars fram í því að í innri
gerð forrita er íslenska notuð í
skýringum og breytunöfnum, en
það gengur ekki ef flytja á hug-
búnaðinn út.
Það er full ástæða fyrir okkur
íslendinga að taka okkur tak eins
og aðrar þjóðir hafa gert. Grípa
þarf til margþættra aðgerða, sem
of langt mál yrði að telja upp hér.
Ég læt því nægja að nefna nokkur
stikkorð, sem í raun eru al-
mennar forsendur tækniþróunar
og nýsköpunar í atvinnulífi:
Öflugt kynningarstarf, sjón-
varpsþættir o.fl., sem skapað
getur jákvætt viðhorf til tölvu-
tækninnar.
Sveigjanlegt skólakerfi, meira
símenntunarstarf og efling tölv-'
unarfræðinnar við Háskólann.
Rannsóknir og þróunarstarf á
völdum sviðum (gervigreind,
auðveldari notkun tölva, hljóð-
fræði, myndvinnsla o.fl.).
Virk stefna í uppbyggingu þekk-
ingar og færni. Dæmi: Sjóður til
að styrkja efnilega menn til
dvalar erlendis hjá fremstu
fyrirtækjum og stofnunum á
tölvusviðinu.
Aukið samræmingar- og stöðlu-
narstarf. Efla tengsl stofnana og
fyrirtækja m.a. með tölvuneti.
Leiðbeinandi gæðamat og
fræðsla um aðferðafræði (hug-
búnaðarverkfræði).
Skynsamleg fjárfestingarstefna.
Hluta þess fjármagns, sem til
þessa hefur verið ráðstafað til
kaupa á steypu og skuttogurum,
verði varið til áhættulána í tölvu-
iðnaði.
Framsýnar markaðsrannsóknir,
aðstoð við að leita sambanda er-
lendis. Utflutningsmiðstöð tölv-
uiðnaðarins.
Ef við berum gæfu til að standa
sæmilega að þeim stefnumiðum,
sem hér hafa verið talin upp, þá
er ég ekki í vafa um að tölvuiðn-
aður og sérstaklega hugbúnaðar-
iðnaður verður orðinn arðbær at-
vinnuvegur tugþúsunda íslend-
inga í byrjun næstu aldar. Ef
ekki, þá höfum við misst af tæki-
færum, sem allar nágrannaþjóðir
okkar rnunu grípa, og valið okkur
sess meðal láglaunaðra og van-
þróaðra ríkja heims.”
-gg
Fimmtudagur 17. október 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
Vilhjálmur og Örn að störfum í Artek.
Hugvit
Ríflega í
askana látið?
Vilhjálmur Þorsteinsson og Örn Karlsson hefja
útflutning Ada-þýðanda á næsta ári. Stofnkostnaður
Arteks sáralítill. Gífurleg eftirspurn.
Islendingar sem starfa
við hugbúnaðariðnað eru
ekki ýkja margir enn sem
komið er, en þó eru þeir til.
Vilhjálmur Þorsteinsson og
Örn Karlsson eigendur
fyrirtækisins Artek munu í
byrjun næsta árs auglýsa í
erlendum blöðum Ada-þýð-
anda, sem þeir hafa sjálfir
hannað, þe. þýðanda fyrir
forritunarmálið Ada, en að
sögn Vilhjálms er mikil
eftirspurn eftir slíkum þýð-
anda erlendis.
Forritunarmálið Ada er glæ-
nýtt af nálinni. Það er hannað af
Frökkum að tilstuðlan banda-
ríska varnarmálaráðuneytisins og
leit fyrst dagsins ljós árið 1980. Sá
staðall sem þeir félagar Vilhjálm-
ur og Örn vinna eftir er gefinn út
árið 1983. Að sögn Vilhjálms eru
aðeins örfá fyrirtæki í heiminum
sem selja Adaþýðendur og ekk-
ert sem selur jafn öflugan þýð-
•anda og þeir eru að smíða, fyrir
litlar tölvur. Nær allir hinir þýð-
endurnir eru fyrir stórar tölvur,
sem kosta milljónir króna. Nýi
þýðandinn vinnur á lítilli einka-
tölvu sem kostar mun minna.
Áhættufjármagn
Artek var stofnað nú á þessu
ári, en sú hugmynd að fara út í
framleiðslu á Ada-þýðanda á sér
lengri sögu. Það er dýrt að fram-
leiða og selja vöru erlendis og
gildir þá einu hvort um er að ræða
fyrirferðarlítinn hugbúnað, eða
fisk í tonnum talinn. Vilhjálmur
greinir frá því í erindi sem hann
hélt á námsstefnu Alþýðubanda-
lagsins um nýja sókn í atvinnulíf-
inu (Hvernig hugvitið verður í
askana látið), að eftir miklar boll-
aleggingar um þýðandann sjálfan
hafi þeir einn góðan veðurdag í
vor frétt af áhættufjármagnsfyr-
irtækinu Frumkvæði hf.. Slík fyr-
irtæki eru algeng erlendis og hafa
gjarna fjármagnað tæknileg verk-
efni í líkingu við það sem hér um
ræðir. Þeir settu sig í samband við
þetta fyrirtæki og að nokkrum
mánuðum liðnum var fyrirtækið
Artek stofnað. Frumkvæði h.f.
lagði til um fjórar milljónir króna
í stofnkostnað og fær við það tvo
stjórnarmenn af fjórum í fyrir-
tækinu. Ætlunin er samt sem
áður að kaupa Frumkvæði út úr
Artek árið 1988 og þá munu þeir
Vilhjálmur og Örn eiga fyrirtæk-
ið algerlega sjálfir, þ.e.a.s. ef allt
fer að óskum. Og hverjar eru svo
líkurnar á því?
Verðmæt vara
í erindi sínu á námsstefnunni í
september sagði Vilhjálmur
m.a.:
„Hvernig allt fer, ræðst vænt-
anlega í janúar þegar fyrstu
auglýsingarnar birtast í erlendum
tímaritum. Ef vel gengur, höfum
við íslendingar bætt tugmilljóna
króna gjaldeyristekjum í þjóðar-
búið með útflutningi á hugviti
einu saman.
Hugbúnaðariðnaður hefur
nokkra sérstöðu meðal iðn-
greina. Hugbúnaður er ekki
framleiddur í stórum, háværum
verksmiðjum, heldur í notalegu
skrifstofuhúsnæði. Andstætt lág-
launuðu og ómenntuðu verka-
fólki sem helst velst til starfa í
verksmiðjum eru forritarar há-
skólamenntaðir og hafa góð laun.
Hver starfsmaður er fyrirtækinu
mikils virði. Gjarnan eru starfs-
menn hluthafar í hugbúnaðarfyr-
irtækinu eða fá greidda hlutdeild
afsölu. Tekjureruntiklaráhvern
starfsmann og framlegðarhlutfali
mjög hátt. Það þýðir á manna-
máli að það er hægt að hafa sæmi-
lega upp úr þessu.
Hugbúnaður er mjög verðmæt
vara. Ada-þýðandinn okkar er
seldur sem pakki á stærð við
orðabók, sem kostar tæplega
fjörutíu þúsund krónur. Kostn-
aður við hvern þýðanda er að
langstærstum hluta fólginn í forr-
itunarvinnu. „Hráefni” í hefð-
bundnum skilningi er áðeins
nokkur prósent af andvirði þýð-
andans. Þetta veldur því að flutn-
ingskostnaður er ekki baggi á
hugbúnaðarfyrirtækj unt.
Sáralítill
stofnkostnaður
Stofnkostnaður hugbúnaðar-
fyrirtækis er sömuleiðis sáralítill,
t.d. miðað við steinullarverk-
sntiðju, álver, þörungavinnslu,
sjóefnavinnslu eða Hólmavík-
urtogara. Ég sagði áðan að hluta-
fé Arteks hf. væri 4 milljónir
króna. Stofnun íslenskrar for-
ritaþróunar sf., hugbúnaðarfyrir-
tækis sem smíðar hugbúnað fyrir
innlendan markað, kostaði að-
eins um 250.000 þúsund krónur,
auk reyndar nokkurra kaup-
lausra vinnumánaða af hálfu okk-
ar Arnar Karlssonar, sem stofn-
uðum fyrirtækið.
Hugbúnaður er yfirleitt eKki
smíðaður af risafyrirtækjum.
Smáfyrirtæki og einstaklingar
spjara sig miklu betur í þessum
iðnaði, enda þarf óhindraðan
áhuga og framtak ti! þess að geta
áttað sig á hinum geysiöru tækni-
framförum.
Þetta er allt saman gott og
blessað, en því má ekki gleyma,
að hugbúnaðariðnaður þarf svip-
uð skilyrði til þess að hægt sé að
sækj a á erlenda markaði og annar
iðnaður. Þar á ég við meðal ann-
ars fjármagn, kunnáttu og frum-
leika. Það verður að sameina
tæknikunnáttu og markaðssetn-
ingarkunnáttu til þess að ná ár-
angri á þessu sviði.”
-gg