Þjóðviljinn - 03.11.1983, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 3. nóvember 1983
Johan Galtung:
Cruise,
Pershing 2,
SS 20. . .
Hin svokallaða tvíhliða
ákvörðun Nato f rá 12/121979
er nú brátt 4 ára gömul og sá
tími nálgast óðfluga að henni
verði hrundið íframkvæmd.
Samningahliðin í Genf leiðir
ekki til neins, og því er komið
að uppsetningu nýrra vopna
í 5 Vesturevrópuríkjum. Að
þannig skyldi fara hefur í
rauninni verið augljóst lengi
afeinnieinfaldriástæðu:
vegna þess að Bandaríkin,
sem hafa einokunaraðstöðu
við samningaborðið fyrir
hönd Vesturveldanna, vilja
að þannig fari og hafa óskað
þess lengi. Það hefur verið
liður í heildarstefnu þeirra að
ná yfirburðum í öllum
tegundum vopna, sem geta
haft hernaðarlega þýðingu.
Spurningin er því-hvað
tekur við?
Viðbrögð Sovétríkjanna hafa
einnig lengi verið ljós, og þau eru
hluti af „endurnýjunaráætlun"
þeirra. SS 21, 22, og 23 verða sett
upp í A-Evrópu, markvissar
eldflaugar sem hafa 180, 1000 og
350 km. flugþoi - þar sem SS 22 er
væntanlega eins konar svar við
Pershing 2. Þá mun þeir setja upp
sovéskar stýriflaugar af gerðinni
SSCX-4, sem draga 3000 km. sem
er ívið lengra en bandarísku
Tomhawk-flaugarnar. Ekki er
fyllilega ljóst hvar þær verða settar
upp. En fróðlegt verður að sjá,
hvort þær verða undir sovéskri
yfirstjórn, eða hvort Moskva mun
gefa eða selja þær til tryggra
bandamanna, t.d. í Búlgaríu eða
A-Þýskalandi, og þá sem andsvar
við kröfu Vesturveldanna um að 64
breskar og 98 franskar eldflaugar
séu ekki til umræðu þar sem þær
tilheyri þjóðvörnum þessara ríkja,
og séu því til eins konar einkabrúks
í stríði við Sovétríkin. Ekki er erfitt
að sjá fyrir um viðbrögð V-
Þjóðverja við „þjóðlegum"
eldflaugum í A-Þýskalandi eða
viðbrögð Bandaríkjanna við
slíkum vopnum í Búlgaríu. Þó er
ekki viturlegt að ætla að Sovétríkin
muni af þeirri ástæðu einni hætta
við að herma eftir herbrögðum
Vestursins, m.a. með tilliti til
stöðunnar við samningaborðið.
Til viðbótar við þetta kemur
aukning á eldflaugaforðanum um
borð í kafbátum og hugsanlega
einnig um borð í herskipum fyrir
utan strendur Bandaríkjanna.
Fyrstu augljósu viðbrögð
John Galtung, norskur sérfræðingur í friðarrannsóknum segir að
samningaviðræðurnar í Genf hafí aldrei átt að leiða til annars en að
Bandaríkin fengju fram óskir sínar um aukna vígvæðingu í Evrópu
með þeim afleiðingum að við sjáum nú fram á æðisgengnara vígbúnað-
arkapphlaup en nokkru sinnum fyrr.
bundnar við flugstöðvar sem
Sovétmenn geta auðveldlega gert
óstarfhæfar. Sovéska andsvarið
verður væntanlega öflugri og um
leið ónákvæmari eldflaugar.
Myndu Bandaríkin gera
það sama?
Báðir aðilar munu þannig
auðveldlega geta fundið nægar
ástæður hjá mótaðilanum til þess
að halda kapphlaupinu áfram hvað
varðar magn og tæknigæði
vopnanna. Og þar verður erfitt að
draga mörkin á milli eigin
frumkvæðis og andsvars: þar
verður ávalt um hvort tveggja að
ræða. Eins og alþjóðlega
friðarranssóknarstofnunin í
Stokkhólmi, SIPRI, hefur sýnt
fram á, þá hafa Vesturveldin ávallt
verið á undan í eyðingarmættinum,
hvað magn áhrærir. Og hvað
tæknigæði snertir, þá eru
Sovétríkin talin vera tveim til fimm
árum á eftir. Allir sem trúa því að
Moskva muni setjast að
samningaborðinu „af alvöru þegar
uppsetning nýju eldflauganna hefst
HVAÐ SVO?
Bandaríkjanna við þessu eru þegar
komin í ljós: Herstjórnarflugvél
forsetans hefur flutt bækistöðvar
sínar frá Andrew’s við Washington
lengra inn í landið „vegna þess að
Sovétríkin munu koma fyrir fleiri
eldflaugakafbátum útifyrir
ströndum Bandaríkjanna sem
andsvar við uppsetningu
stýriflauganna og Pershing-
flauganna" (International Herald
Tribune 24.-25. sept. 1983).
Magn og gæði
En það sem menn vænta fyrst og
fremst frá Bandaríkjunum eru
tæknilegar breytingar samfara
magnaukningu. Lengi hefur verið
vitað að stýriflaugarnar 464 eru
bara lítið brot af þeim fjölda sem
Bandaríkin ætla að setja upp innan
skotfæris á Sovétríkin. Þar við
bætast 4000 stýrflaugar sem eru að
hluta til hafðar í kafbátum og að
hluta um borð í herskipum. Þar við
. bætast 3000 sjálfstýriflaugar sem
skjóta á úr flugvélum (B-52 og B-
1). Af þessum 3000 verða 1.300 af
nýtti gerð, s.k. „Stealth cruise",
sem eru til þess gerðar að fara
framhjá radar og komast undan
sovésku flugvélinni „Foxhound A“
sem getur „séð og skotið niður fyrir
sig“. Það er sambland slíkra
tæknilegra gæða og magns vopna
sem veitir slagkraft í fyrsta höggi í
væntanlegri styrjöld, en ekki
magnið eða tæknigæðin ein saman.
Við munum einnig brátt fá að
heyra um nauðsyn þess að auka við
þá 108 eldflaugarpalla fyrir
Pershing 2, sem fyrirhugaðir eru,
sem svar við SS 21 - 22 - 23 og
öðrum vopnum.
Marghöfða stýriflaugar
Samhliða þessu heldur
tækniþróun eldflauganna áfram
yfir á þriðja stigið: þær verða ekki
bara búnar fleiri sprengihöfðum
(MIRV), heldur líka
sprengihöfðum sem verða búin
sjálfstýribúnaði er gerir þeim kleift
að komast undan hugsanlegum
sovéskum gagnárásum og hitta í
mark af meiri nákvæmni (MARV).
Pershing 2 er dæmi um slíkt, en hún
er nú ekki nema með eitt höfuð.
MK-12A kjarnorkuoddarnir á
langdrægu eldflauginni Minute-
Man 3 eru af sömu tegund. Þá
bætast einnig við nýjar gerðir
flugvéla sem geta hafið sig til flugs
og lent á vegum og eru því ekki
ættu að spyrja sjálfa sig hvort
Bandaríkin hefðu brugðist þannig
við. Rússarnir munu einungis flýta
áætlunum sínum og að öllum
líkindum slíta samningaviðræðun-
um í von um að fram komi „alvar-
legur“ viðmælandi - en ekki ein-
hver Reagan sem útnefni Kreml
sem miðstöð hins illa í heiminum
og setji samtímis upp eldflaugar er
séu sérstaklega til þess gerðar að
granda Kreml.
Uppsetning eldflauganna í
Evrópu mun því hafa í för með sér
vígbúnaðarkapphlaup, sem mun
taka fram öllu því sem við höfum
áður kynnst í þeim efnum.
Samningaviðræðurnar gátu ekki
komið í veg fyrir þetta vegna þess
að forsenda Vesturveldanna var
rökleysa. Hún mótast af óskinni
um yfirburði á öllum sviðum: svör
eiga að vera til á öllum sviðum gegn
öllum gerðum vopna - og þær eru
margar. Og það nægir ekki að
Vesturveldin séu ríkari þegar á
heildina er litið, þau vilja líka eiga
fleiri tíeyringa, krónupeninga,
hundraðkalla o.s.frv. Rússarnir
munu einnig taka upp þessa aðferð
og gefa skilgreiningu sína á „grófu
jafnvægi" upp á bátinn, en krefjast
þess í stað jafnræðis á æ fleiri
sviðum. En heimurinn er ekki
fullkomlega einshliða, og ekkert
samsvarar öðru fullkomlega.
Auðvitað er Rússum engin huggun
í því að bresk og frönsk
kjarnorkuvopn eru „þjóðleg"
(hvort það er svo tilfellið er annað
mál) - þetta er bara bókhaldssvindl
af hálfu Vesturveldanna. Og ekki
verður huggunin meiri við það að
Polaris eldflaugarnar 64, sem
Bretar eiga, eiga að hverfa í
skiptum fyrir Trident-kerfið sem er
með tíhöfða eldflaugar en ekki
„bara“ þríhöfða, og að Frakkarnir
eru nú að vinna að tæknilegum
endurbótum á þeim 80 kafbátaeld-
flaugum og 18 landeldflaugum sem
þeir hafa yfir að ráða þannig að þær
verði í framtíðinni sjöhöfða.
Stefnir í stórstyrjöid
Getur þetta endað með nokkru
öðru en stórstyrjöld, ef áfram
verður haldið eftir sömu braut?
Trúlega ekki. Tvær grundvallarfor-
sendur eru þegar fyrir hendi: æðis-
gengið vígbúnaðarkapphlaup og
stöðugt vaxandi spenna. Þriðja for-
sendan sem þarf til þess að stríðið
skelli .á er að til átaka komi á milli
aðila, og það getur gerst hvenær
sem er. Mögulegt er - og jafnvel
Iíklegt - að innan árs verði
Bandaríkin blönduð í
hernaðarátök ekki bara í Mið-
Ameríku, Líbanon og Sýrlandi,
heldur einnig í Persaflóa,'og á
Filipseyjum. Hugsanlega einnig í
Kóreu og í einhverjum átökum er
tengjast Líbiu Taugarnar í
Washington munu vart duga til
meira en fjögurra af þessum sex
átkasvæðum þegar við bætist
ógnunin um gagnkvæmt sjálfsmorð
með Sovétríkjunum (sem nú eru að
koma upp tölvubúnaði til þess að
ákveða um svörun á hugsanlegri
eldflaugaárás).
Útlitið er ekki bjart. Eða með
öðrum orðum: útlitið er
nákvæmlega eins og við í
friðarhreyfingunni höfum sagt fyrir
um að verða mundi ef eitthvað er
þá er það ennþá verra. Það er bara
um einn vonarneista að ræða: að
það sterka almenningsáslit, sem
ekki hefur fengið að ráða með
þjóðaratkvæðagreiðslu í þessu
máli, geti fundið sér pólitískan
málsvara í þeim lýðræðislegu
jafnaðarmannaflokkum sem góður
guð hefur sett í stjórnarandstöðu á
þessum örlagatímum.
Johan Galtung er kunnur norskur
sérfræðingur um friðarmál og
alþjóðadeilur.
Hjörtun samelnast á
Tölvutjáskipti
vinsæll leikur
í Bandaríkjunum
Það var ósköp venjulegt föstu-
dagskvöld að George Stickles frá
Dallas í Texas sat fyrir framan Trs-
80 einkatölvuna sína og leitaði að
viðmælanda. Hann var óvenju
heppinn þetta kvöld, því hann náði
sambandi við konu að nafni Debbie
Fuhrman frá Tolleson í Arisona,
sem hafði lykilkvótann „sweet
lady“. Eftir hefðbundin orðaskipti
í gegnum tölvuna, sem birtust á
tölvuskjánum urðu þessi raf-
eindatjáskipti stöðugt innilegri,
þannig að þau gátu ekki slitið sig
frá skerminum í 8 klukkustundir.
Eftirleikurinn varð síðan brúð-
kaup, þar sem þessi „tölvufrík“
voru gefin saman á clektrónískan
hátt: bæði rödd prcstsins, hrís-
grjónagusan og grátur tengdamæð-
ranna var framkallaður af tölv-
unni...
Slík rafeindabrúðkaup eru angi
nýs æðis sem sagt er að gangi yfir
Bandaríkin um þessar mundir og
kallað er „Computer networking“
eða örtölvutjáskipti, sem sögð eru
um það bil að taka víð talstöðva-
fjarskiptum semveitthafa mörgum
áhugamanninum svefnlausar næt-
ur.
Með því að tengja einkaörtölvu
við miðstöð getur eigandinn nú
ekki bara fengið upplýsingar um
ferðaáætlanir flugfélaga, stöðuna í.
kauphöllinni eða hvað annað sem
upplýsingabankarnir hafa á boð-
stólnum, heldur geta þeir einnig
komist í beint samband við 75 þús-
und aðra áskrifendur að tölvumið-
stöðinni Compuserve, sem eru
Halló, clskan.... Tölvufyrirtækin í
Bandaríkjunum eru nú í þann veg-
in að tölvuvæða persónuleg tjá-
skipti manna og æðið breiðist nú
óðfluga út...
dreifðir um öll Bandaríkin og Can-
ada.
Compuserve var upphaflega al-
tölvuskiánum
menn þjónustumiðstöð fyrir
eigendur örtölva. En fyrir þrem
árum fór fyrirtækið að veita þjón-
ustu fyrir hópa með sérþarfir.
Þannig voru opnaðar sérstakar rás-
ir fyrir áhugamenn um hugbúnað
og tölvuvinnslu, rásir fyrir táninga
og áhugamál þeirra, rásir fyrir
áhugafólk um matargerð eða ljós-
myndun o.s.frv. Nú hefur einnig
verið opnuð sérstök samskiptarás
fyrir hómósexúalista og þannig
hafa sérrásirnar orðið yfir 50. Þá
var ákveðið í samkeppni við önnur
fjarskiptafyritæki að opna sérstak-
an „Cb-rás“, en á henni geta menn,
tveir eða fleiri, talað saman að vild
fyrir 6 dollara á klukkustund.
Verður þetta hinn persónulegi
tjáskiptamiðill framtíðarinnar
spyrja menn, og minnast bylting-
arkenndra hugmynda fjölmiðla-
fræðingsins Marshall McLuhan um
„heimsþorpið" - global village -.
„Við verðum vör við mikla þörf
hjá fólki til tjáskipta“ segir Jacquie
Farthing, ritstjóri áhugamanna-
tímarits um tölvumál. „Og örtölv-
an er einfaldlega það tæki sem er í
tísku núna, og er alls ekki óper-
sónulegra en t.d. síminn. En þetta
kerfi gefur ótrúlega möguleika".
Russel Sise, ritstjóri tímaritsins
„Computer gaming world“ segir að
tölvutjáskiptin hafi oft Ieitt til per-
sónulegra kynna, óg námsmaður í
tölvufræðum við Kaliforníuhá-
skóla segist sjálfur hafa eignast
flesta vini sína með þessum hætti.
En hvernig tjá menn hin marg-
víslegu tilfinningaviðbrögð sem
nauðsynleg eru í persónulegum
samskiptum á tölvuskermi? Jú,
gert hefur verið nýtt táknmál:
stjörnur þýða áherslu, svigarnir
tákna feimni eða viðkvæmni og röð
upphrópunarmerkja táknar hrifn-
ingu. ólg./Espresso