Þjóðviljinn - 21.02.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJOÐVILJINN Þriðjudagur 21. febrúar 1984
E.P. Thompson
um
stöðuna
við
leiðtogaskipti
s
l
Sovét:
Svosem enginn ungæðibragur af oddvitum þessum:Tsjernenko er 72 ára, Tíkhonov forsætisráðherra er 79 ára, Gromiko utanríkisráðherra 74 og
Ústinov varnarmálaráðrerra 75 ára.
Þeir espa hvor annan upp
Nú um stundir er þaö mjög til
baga, að risaveldin tvö ýta
gagnkvæmt undir tilhneigingar
sem hjá þeim finnast til á-
rekstra, segir Edward P.
Thompson, einn helsti tals-
maður áháðra evrópskra friða-
rhreyfinga, í viðtali um
heimsmál við leiðtogaskipti í
Sovétríkjunum.
Ég held því,segir hann ennfrem-
ur, að það sé mjög óheppilegt að
nú verður einskonar tómarúm í so-
véskum valdamiðstöðvum einmitt
um það leyti sem bandarískar flug-
vélar kasta sprengjum á Líbanon.
Það skásta sem Bandaríkjamenn
gætu gert í stöðunni væri að hætta
slíkum aðgerðum til að létta ögn á
spennunni.
Forsendur vantar
Ég tel, sagði Thompson enn-
risarnir
fremur, að Sovétríkin hafi geysi-
lega brýna þörf fyrir þróun til lýð-
ræðis og til nútíma stjórnarhátta,
og ef um væri að ræða slökun
spennu á alþjóðlegum vettvangi þá
væru nokkrir möguleikar á því að
þetta samfélag tæki nokkrum
breytingum. En hin hraða stefna
sem Bandaríkin fylgja nú leiðir
m.a. til þess, að þessi forsenda fyrir
breytingum í Sovétríkjunum,
m.ö.o. slökun spennu, er ekki fyrir
hendi.
En eins og ég tók fram áður er
hér um gagnkvæmar hneigðir að
ræða. Sögulega séð eru það Vest-
urveldin sem hafa ráðið hraðanum
í vígbúnaðarkapphlaupinu, en
Austurblökkin ber aðalábyrgðina
á hinum hugmyndalega ágreiningi.
Tvær hliðar
Thompson var ennfremur spurð-
ur að því hvað honum fyndist um
þau ummæli Schulz, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, á afvopnun-
arráðstenfunni í Stokkhólmi fyrir
skemmstu, að hann viðurkenndi
ekki þá skiptingu á Evrópu sem
kennd er við samkomulagið í Jalta
á stríðsárunum, vegna þess að hún
fæli í sér að Austur-Evrópa sé
ófrjáls.
Eg tel þýðingarmikið að taka
það fram, svaraði Thompson, að
Jaltasamkomulagið hefur tvær
hliðar - annarsvegar innlimun
Austur-Evrópu og hinsvegar hern-
aðarlegt forræði Bandaríkjanna í
Vestur-Evrópu. Það væri skynsam-
E.P. Thompson
legt markmið fyrir Evrópubúa að
keppa að, að Sovétmann færu með
her sinn frá Austur-Evrópu og
Bandaríkjamann legðu niður her-
stöðvar sínar í Vestur-Evrópu. Það
væri meira að segja í hag risaveld-
unum báðum.
Starfsmönnum breskrar hlutstunarstöðvar
BANNAÐ að vera
í verkalýðsfélögum
Um tíu þúsund manns sem vinna í hlustunarstöð breska ríkis-
ins var fyrir skömmu tilkynnt að innan tíðar yrði þeim óheimilt
að vera meðlimir í verkalýðsfélagi. Bannið kom flestum á óvart,
t.a.m. vissu fæstir ráðherra ríkisstjórnarinnar um það fyrir-
fram, og á síðustu dögum hefur þessi óvænta ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar sætt harðri fordæmingu úr öllum áttum. Jafn-
framt er nú ótvírætt komið í Ijós að bannið er runnið undan
rótum bandarísku leyniþjónustunnar, og á þingi hafa harðar
deilur geisað um málið. Svo virðist sem stjórnin kunni að
neyðast til að draga bannið til baka.
Hlustunarstöð
leynisjónustunnar
I Cheltenham er miðstöð þess
hluta bresku leyniþjónustunnar
sem sér um að husta á fjarskipti
erlendra ríkja. Mikil leynd hvílir
yfir starfseminni og er efitt að fá
vitneskju um hvers konar upplýs-
inga er einkum aflað þar. Þó hef-
ur komið fram að í Cheltenham
er fylgst með flestu milli himins
og jarðr, þar eru dulmálsskeyti
Austantjaldsríkjanna þýdd,
fylgst er með hreyfingu erlends
herafla, og svo sterkir eru hlu-
stunarskermar stöðvarinnar að í
átökunum um Falklandseyjar lét
stöðin lykilhlutverk í upplýsinga-
öflun um stöðu og styrk argentín-
ska hersins.
Hins vegar hefur líka komið
fram að hlustunarþjónustan aflar
einngi upplýsinsa um daglegt líf
venjulegra íbúa Austantjalds,
einkum þó í Sovétríkjunum.
Þannig er til að mynda reglulega
hlustað á saklaust hjal milli leigu-
bíla í Leningrad, til að kanna
hljóðið í Ivan Ivanovits í garð
valdhafa.
Ástœðulaust
bann
Svo virðist senm utanríkis-
ráðherrann, Sir Geoffrey Howe,
hafi tekið ákvörðun um bannið í
samráði við Margréti Thatcher
eina stjórnarlima. Ýmsir hinna
ráðherranna, sem ekki vissu um
bannið, hafa látið í ljós vanþókn-
un sína á málatilbúnaði utanríkis-
ráðherra, hann hefur jafnframt
hlotið mikla gagnrýni úr röðum
íhaldsflokksins fyrir afar slælega
frammistöðu í málinu, og þykir
nú líklegt að honum verði ekki
langra lífdaga auðið í stöðu sinni.
Ekkert samráð var heldur haft
við verkalýðsfélögin, og þeim
enginn kostur gefinn á að semja
um málamiðlun við stjórnina.
Upphaflega var engin ástæða
gefin fyrir banninu en eftir þrýst-
ing úr eigin röðum, og frá fjöl-
miðlum, kvað utanríkisráðherra
bannið vera til að koma í veg fyrir
mögúlega vinnustöðvun á við-
kvæmun spennutímum, einsog
t.a.m. átökunum við Falkland.
Þegar Sir Geoffrey var beðinn að
nefna hvenær verkalýðsfélög í
Cheltenham hefðu lagt öryggi
ríkisins í hættu með því að fyrir-
skipa verkfall, gaf hann, eftir
fárra daga frest, nokkur dæmi.
Við eftirgrennslan kom í ljós að
ekkert dæma ráðherrans stóðst,
og þótti frammistaða utanríkis-
ráðherra heimsveldisins klén.
Verkfallsréttur
í hœttu
Verkalýðsfélögin kváðust eigi
að síður reiðubúin til að semja
við stjórnina um að verkfallsrétt-
ur næði ekki til starfsmanna
hlustunarþjónustunnar í Chelt-
enham. Ennfremur kváðust þau
reiðubúin að fallast á hvaða kröfu
sem ríkisstjórnin setti fram, í því
skyni að tryggja starfsfrið á
spennutímum. Þetta tilboð var
Sir Geoffrey Howe utanríkisráð-
herra á í vök að verjast eftir hrinu
axarskafta.
lagt fram í samráði við breska
Alþýðusambandið, því nauðsyn-
legt þótti að verja með öllum
ráðum réttinn til að vera í verka-
lýðsfélagi. En ýmsir forystumenn
Verkamannaflokksins og alþýð-
usamtakanna hafa látið í ljós ugg
um að aðförin í Cheltenham sé
einungis upphafið að afnámi
verkalýðsfélaga meðal allra
stofnana sem heyra undir breska
ríkið, sem er vinsæl hugmynd
innan sumra hluta íhaldsflok-
ksins.
Utanríkisráðherra hafnaði til-
boðinu án umhugsunar og fjöl-
Litlar breytingar
Viðtal þetta var eitt af sjö sem
sænska blaðið Dagens nyhéter birti
um helgina. Viðtöl voru við ýmsa
sovétfræðinga og sérfræðing um al-
þjóðastjórnmál. Flestir lögðu
mikla áherslu á að það væri mjög
brýnt Sovétmönnum að gera meiri-
háttar breytingar á efnahagskerfi
sínu, en um leið var tekið fram, að
ólíklegt væri að þær breytingar
yrðu á næstunni. Þegar viðtölin
voru tekin var enn ekki búið að
tilkynna hver yrði eftirmaður-
Brésnéfs. En Zdenek Mlynar, sem
átti sæti í ríkisstjórn Dubceks í
Tékkóslóvakíu 1968 lét þá skoðun í
ljós t einu viðtalanna, að ef Tsjern-
enko yrði fyrir valinu þá þýddi það
í raun , að menn í æðstu stjórn
landsins væru ekki sammála um
það hvað gera ætti við þau mál sem
bryddað var upp á í tíð Andropofs.
Er þá átt við baráttu fyrir auknum
aga og afköstum og sjálfstæði fyrir-
tækja. (áb tók saman)
margir flokksbræðra hans lýstu
furðu sinni yfir óbilgjarnri af-
stöðu hans. Nú hefur hins vegar
komið í ljós hin raunverulega
ástæða fyrir banninu.
Bandarísk
fyrirskipun
Sir Brian Tovey, sem til
skamms tímí var yfirmaður hlust-
unarstöðvarinnar í Cheltenham,
lét hafa eftir sér að „bandamenn
Breta í Ameríku" væru uggndi
yfir þeim möguleika, að verka-
íýðsfélög kynnu að lama starf-
semi stövarinnar þegar mikið
lægi við, og þarmeð gefa Sovét-
mönnum höggstað á Vesturveld-
unum. Hér er með öðrum orðum
sú gamla grýla á ferðinni, að
verkalýðshreyfingin geti ekki
verið þjóðholl, hún hljóti ævin-
lega að beygja sig fyrir
heimskommúnismanum þegar
mikið liggur við.
Svo mikill urgur er í þing-
mönnum allra flokka yfir ákvörð-
un utanríkisráðherra, að þing-
nefnd hefur nú verið sett til að
kanna málið og hvort nokkur
ástæða sé fyrir banninu. Og það
þykir styrkja tilgátuna um hinn
bandaríska uppruna bannsins að
Sir Brian Tovey, sem fyrr er get-
ið, hefur af stjórninni verið bann-
að að koma fyrir nefndina.
-ÖS