Þjóðviljinn - 11.05.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐyiLJINN Fðstudagur 11. mai 1984
DIOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson. Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson. Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir og Aðalbjörg Óskarsdóttir.
Auglýsingastjóri: ólafur Þ. Jónsson. Húsmóðir: Bergijot Guðjónsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson. Bílstjóri: ólöf Sigurðardóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir. Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Blaðamenn: AuðurStvrkársdóttir, ÁlfheiðurlngadóttirLúðvíkGeirsson, MagnúsH.Gísla- Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
son, Ólafur Gíslason, Oskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson. ÚUceyrsia, afgreiðsia og auglýsingar:
Útlit og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson. Síoumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Ljósmyndír: Atli Arason, Einar Karlsson. Umbrot og setning: Prent.
H^ndrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar. Prentun: Blaðaprent hf.
‘ysingar: Sigríður Þorsteinsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir
Velferð samasem
opinber umsvif
Hagvangur hefur spurst fyrir um það hvernig
mönnum lítist á þá hugmynd að færa verkefni frá hinu
opinbera til einkaaðila. Eins og vænta mátti líst fólki
harla vel á hana, enda hefur því verið haldið að þjóð-
inni að meiri hagkvæmni og betri þjónusta fáist með
einkarekstri heldur en opinberum rekstri. Atvinnurek-
endcsamtök, dagblöð og stjórnmálaflokkar hafa ó -
sleitilega haldið uppi áróðriaf þessu tagi og hann hefur
fengið svörun hjá þjóðinni.
En það er vafasamt að hægt sé að draga víðtækar
ályktanir af þessari könnun. Að baki hugtakinu einka-
aðilar felst ákaflega margt. Afstaða manna gæti t.d.
verið breytileg eftir því hvort félagasamtök, samvinn-
ufélög, hlutafélög, einstaklingar eða einokunarfyrir-
tæki ættu að taka við verkefnum af hinu opinbera. Það
kemur einnig fram að eftir því sem verkefnin verða
félagslegri treystir fólk einkaaðilum síður og á það t.d.
við dagvistarstofnanir, skóla og sjúkrahús. Þá getur
það ráðið afstöðu manna til hvers einstaks máls hvernig
staðið er að verkefnatilflutningi, hvort þar er verið að
hygla einstaklingum eða hvort skynsamleg rök standa
tií þess að hagkvæmara sé að hið opinbera afsali sér
verkefnum. Og við skulum gá að því, að skriffinnsku-
bákn ríkis og bæjarfélaga eiga engum sérstökum vin-
sældum að fagna.
Því hefur mjög verið haldið á loft í umræðum að í
samneyslu og opinberum umsvifum séu íslendingar
komnir út fyrir skynsamleg mörk og hið opinbera gíni
yfir hlut einkaaðila. í samanburði við Evrópuríki má
ljóst vera að þessi kenning er hégilja ein. Við rétt
höngum í Evrópumeðaltali í samneyslu. Meðan rek-
strarútgjöld hins opinbera annarsstaðar á Norður-
löndum og í EBE-ríkjum nema 46-49% af vergri þjóð-
arframleiðslu er sama hlutfall hér 29%. Heildarútgjöld
ríkis og sveitarfélaga voru hér 1981 36.6% af vergri
þjóðarframleiðslu en meðaltalshlutfallið var á sama
tíma 53% annarsstaðar á Norðurlöndum og 50% í ríkj-
um Efnahagsbandalagsins. Það eru því engin efni til
þess að álykta að hér séu umsvif hins opinbera óeðlilega
mikil.
Þvert á móti er ástæða til þess að taka undir það
sjónarmið sem fram kom hjá Inga R. Helgasyni á ráð-
stefnu Stjórnunarfélagsins að ekkert sé fjær lagi ætli
menn að halda uppi því velmegunarstigi sem við höfum
náð en að skera niður opinbera þjónustu og eftirláta
hana hinum svokallaða frjálsa markaði. Það er alger
samfylgni milli opinberra umsvifa og velferðar fólksins
í öllum þjóðlöndum heims. Samanburður milli kapít-
alískra ríkja í heiminum í dag sýnir, svo ekki verður um
villst, að því hærri sem þjóðartekjurnar eru á mann,
þeim mun meiri er hlutdeild hins opinbera í þjóðarbú-
skapnum. Af hverju eru menn að fela fyrir sér þessar
staðreyndir í þjóðmálaumræðunni í dag hér á íslandi?
spurði Ingi R. Helgason.
Ætli menn ekki að hverfa frá hugmyndinni um vel-
ferðarríki þá munu opinber umsvif halda áfram að
aukast hér á landi. Það er engu stjórnmálaafli hollt að
loka augunum fyrir þeirri staðreynd. Hinsvegar stendur'
spurning um það hvar mörkin séu og I hverju hin opin-
beru umsvif eigi að felast. Það er umræða sem er öllum
holl. Þjóðviljinn hefur áður haldið því fram að hug-
myndin um sölu ríkisfyrirtækja sé góðra gjalda verð.
Hvort sem um opinber fyrirtæki er að ræða eða þjón-
ustustofnanir á vegum sveitarstjórna og ríkisins hafa
þau ekki nema gott af því að ganga í gegnum hreinsun-
areld og sanna tilverurétt sinn.
Kenningin um að einkarekstur sé í öllum tilfellum
hagkvæmari en opinber rekstur er hinsvegar hrein
della. Hvað sem einfeldningslegum skoðanakönnunum
líður mun fólk halda áfram að setja öryggissjónarmið
og staðbindingu fjármagns ofar einkarekstrarsjónar-
miðum þegar til ákvarðana kemur. Og þeir sem hyggj-
ast nota ítök sín í ríkisvaldinu til þess að hygla flokks-
gæðingum með feitum bitum af ríkisjötunni munu ekki
uppskera nema skömm almennings.
klippt
V araformaðurinn
kveður sér hljóðs
iflir lijiírn
Bjwinmm
Ktcft* FriAríks S»>phuSíC>nar.:
varafu;wa«ns Sjjlff&ríKÚisfUtkk*-
ias. á íoftdi sjs.ifsut'dismaniu i
$at(j»rns«>asi haiáinn «ar í
hiisakjfttiúrö Tón!;«*r*k<V;» $«>•-
tirhinjta rí-ai
v»kti nsikU aUtygii.
nitiin ('<>"' iv!<>>s;;:r i aí>f •><•>-.:
Uf Jírirr.s «>rö:i m-n, }>&r fíllu.
Anrtstr* vstgw eru ít'ir scm {>•;*.(>
|>r(»« tínthlifir ftdrrjKt nj; ámtnn-
ir.fi. f!,:tvs frjjar rni fx;; scm fníjn
vunhiigsáft frua'.hiaup Unt
vi ,Sí dritt tivtirt vsrafor •
ísaðortnn ynr að }?cfí> ultúno yr«
aftftíAa íjáiffctíct'Vism&nna til rik-
jönmfinnar <>.&> sr;;;fa rtkts-
Lá»bvfl
Erfitt í framkvæmd
UWvga cr nssíc ávititt?.a<ii
Itf.- 4 f,':(>•?; ttí> k'ltm: ríiíS*
hcrr* úr rmhteui acnt vtH rkkí
ha-n* ttjálfur nt-m-4 f;'« !«>ú;»r tti
fausnnr fyrtr ;<ii;t ríkíísijúrníaa
c>5*; hcrnUsjs sr.rrþykkí *»ntraust
á rik>s?<jf>rr> <*h;> cinstakan ráö
hcrra A Al}>tn«t. Formfcga cr
skipunw- <>g faur-narvahfíft í
h«mlum (otueU Isfanrls nj< fur-
s»'iÍK:ú5herr:. i rryrirf }>a?t
rrt<t'ihiuli {ttn}>tr.\::r.:> a<-tti tn-'iui
h'A'rjir riíja í rikirstljöfB. Viú
stjdrnarmytníauí; hefur {x>;rrt
n vrrtú fv-gí fttnan SjS5frir»>ð-
inftukkuíná að minnstri knntí frn
l;<7-J ;t>S }>iiu:!u>K.'.:riittt k>- rn<-nr:
tii ribberraslarfs, ntmsfl hvurl
úhtihdinni k<rsntn«u, t>fta
íix$n ák'óritttnuut íbxkwnr,
vci^nttttklttttt atrjddíK >’tú *f-
if.wti>»:>: ttiáis eúi > utttr»:ftutu
tttttsn cöa ut&r> þinpS- vi> {>s; vt
hvcrgi fram trkið aú hirurfíokkur
tnn f><ti rektö rasttn út rík(®-«
Stjúrn. Rsunar rt ekki hfhltir
mtE-r.r,? i> kjr.r uumsa f rlkisv'júrn
i rectunun;.
Hciis'.rcrudnjRir gcfnar 6.
is.u<fr>f«ndi sjáifstíRÖisrnnnnft i
núvcmber ?l\ssdtönun; }>eg&r
PttríUinr. Pá!««;ii mr kjOrinn
formabyr <y. Friftrfk Sopí-aftson
varafvrfnatVur g-'ttsu «kk; i }>ú ú;<
n?V stlissifi *«>ri a«5 hyrja }>a;i3
ah njju ».«m hnfst mnS
ntjútíiarmymlnn <Ir Our.r.srs
ThovxJjsr-n; ínbriiar 1«,
H-.'it }>«(ta ; Itttga er •Mftr.aíacrl
fyrir r»raformuifi Sjiifsuodí*-
rmkksius fið Ijsa því jTir r>S f«s-
rnr>5ur (' ' ‘ '.....'
haft, sstnraú ci?S íorm<(«flí,w; sm
{xrftn alif smnaa. Viö Inatar *
ru^onní koatar }ri ant:af> i (jús.
tVtimr Fnúrik vák aft attóu fccr-
ctclns og hvaía sucnn rxetu f r>k-
ÍSStj-úraiaai fyrtr SjáIfs(<t>5tS'
ílokkinn tók fiacr: {.<«» sírssnk-
frnm r>?« har.a vjori aft ■■t.ína
Jtcraúnufcgri sk-t-ðar. atnni „scm
<V, Itrf ekki TMt, hvurki « i<> þtng-
fickk cfta annan* eins vg h&fifi
crð&úi þaft.
Bfi vrt>nu þrsta >:ve fil&rgir föWn
rí þftft vwru sam&r-tcittfi ráú
i'ftrricins ttg Iriftríks ;if; pm*
{u-ssa utffigu t>i rúriaaljnrt; o#
rif>U«rrun> or&<r v-fthro*»in
saarpfirien nllu hjs sutnúnv Aii-
or frekari uturn'úas usn máiift ?.f
fnrmannsins Filfu gátu ycrift
(n?kn5ar nt'tv, ft&j» } mnir; laiKnr
áiúku.'si vift ráúficrro ilokkains
Frá lamfsfundi $jálfsf*AisfI«kkaíns
i núventfx'r m.V Porslt'imt l'álasun
hvfnr vtvtú kjúrimt furmndur Hjáfs'
nstcátsflakksitts í kcjtt«tt YÍt'.VtVu'ik,
Sof>husw>tt <m tiirri W. (iutmuo
sun, Friðrik es (rKúusttól i'fíir a)
hnfn «áf< cndurkjOrí íem varafar-
»»ður. Viöhfið kotstc.ins sisar
immkÍMf Oxrfisr Kristjásrsson. frtr-
«e(i SntttcínaiW þhtgs, s«n sljúrnáfit
fukafunrii fttmisfuurfurinu.
.Hún heiur k»míf> á jnfrxregi i
cft:ah3g-;má:t'.m, <>y, sivndar núna
frammi fyrir því tt't koffi! aú j?era
}>;'>;$< mtklu un;aki{.<i: aí V;tr;>r>!c;>-
um vcruicík*. 1'ii þoss þr.rf rnjCg
rnorkviasa fjármáiiiníjúm. aukid
nfthahl : rikisfjármáiutu :.•# pcn-
iugamiivm man'þrctiar aú-
(sv'dir iii Jxíss «ú <>r«a j<v;t;t;u-
starfsfimtnav' :>y : 5ícirg::nh:;<ú-
>n» ritþriðjmiajf sax'h. huut;; M
ssrn vift. esuin f.ft 'fjaífn rm <>;:.•:
vt'tki'f.C! ---sm fciúa s'r;nr>»r>!:<ts I
stj<in> t::naha;rí' <>í' asviuv.umafa.
stttu'.t'. i;'>k kstv. áí; t; cru í góöú
;;<<rfi, pó m<’t;t; hafj tni$;:«t;t;;tuii
misiar ;>i>vmfc:iv ;>f j:v-f >;■;« fram-
untlfitt .“
J>t*sl <;r» v-crft;, t-kfcí sktlsn á
Jtnnan >?n j-nnn nfc ÚnríUififi
F;ifsss<r> tt,tit n.« aú htísn scr fyrir
þvj fyrsi á F;;.-kk slrgurn vctivuugi
cg stúa' I viúrmúum. yjft Prurn-

.'inaknttnr vcrxcfmtíissi ■ fyrir <
isatjúsn-fin. H>ft?.5 viú vcnjufcgnn
;>nt<K ia'í-snskr?. s;jftry;;;afá fig }>a>r
timasetningar sr-m þ*f rá>fta ?r
ta>(.í-.'g:< ;tú vumtn nifturstMu fyrr
*f> i .ignsf/scjtUmther "\< ttm };n5
Isyli afttt vcrka!ýú«hrsyf;ta.<;v.
itl»r> tii kjaraáfafc;; l?cg;rr K-srg-
uuhlaúiö loilaft: álifs Sitút'^rifir-o
Hemannssonar í urúum fur-
manns n;> vara.'yrmnnns Sjáif-
stmúisflukksins um (imamúíin í
lifi afjúrnarinnir sagðiat for-
uatlisrúfthi'rra cir.tr. iit vrra með
þctút sama f hnga ug rrcúdl unt:
,þri5ja áUnga* j ;<f> s(jörr.arir>r.-
:<;' Cg ;<’;(>: icíftir :tfi honum -h<:!s(
«5 ''<•-;< ákvcftnttr ..fyttr hansiiÚ*'.
cins ug t>-!" orðaúi {>.:<>
Frekar málefni
en nienn
í»ei: sem áhuga htcftt á þvi s«n
XúriSt ínttun tiyvn > rikisrijf<rn-
tnni, Sja;fs;«'5ívff<íkknum «>•
f'ravisúkt;a:íf<»tk.•>»;» s
;<:(::_;tvm:t:- ðfi ft.Xy ,tfi
tuáiri'ni cn mer.n. '.runrfvallar- :
}>».',tír "ffiahagsaicfauimar vorfta1
tii umrmftu samhtífta þv; sem tr>k-
Tímabœr ádrepa -
vanhugsað upphlaup
Björn Bjarnason aðstoðarrit-
stjóri á Morgunblaðinu nú skrifar
grein í blað sitt í gær um ræðu
Friðriks Sophussonar á dögun-
um, þarsem varaformaðurinn út-
listaði þreytumerki ríkisstjórnar-
innar og nauðsyn þess að formað-
ur Sjálfstæðisflokksins settist í
ríkisstjórn.
Björn Bjarnason á harma að
hefna við Friðrik Sophusson eftir
að hafa tapað fyrir honum í SUS-
formannskjöri fyrir margt löngu
og reynir hann mjög að þrengja
að varaformanninum í greininni.
Undir stflbragði hlutlægninnar
segir Björn ræðu Friðriks vera
talda annað hvort „tímabæra
ádrepu" ellegar þá „vanhugsað
frumhlaup“. Ekki fer á milli mála
að lesendur eiga að komast að
síðarnefndu niðurstöðunni.
Ekki
átakalaust
„Það er eitt helsta einkenni
hinnar ómarkvissu gagnrýni á
ríkisstjórnina innan Sjálfstœðis-
flokksins að menn láta þess jafnan
ógetið hverjir eigi að víkja fyrir
formanni og varaformanni",
skrifar Björn. Og bætir við.
„Fyrir hinu er ekki heldurhægt að
færa óbrigðul rök að gagnrýni á
ríkisstjórnina breytist í aðdáun
aðeins við skipti á ráðherrum“.
En jafnvel þótt menn kæmust
að þeirri niðurstöðu að þyrfti að
skipta um 2 ráðherrastóla eða
svo, þá gengur það ekki átaka-
laust fyrir sig að mati Bjarna.
Björn veltir því m.a. fyrir sér
hvort þingflokkurinn geti sam-
þykkt áskorun til einstakra ráð-
herra um að segja af sér. Sú hætta
sé þá fyrir hendi að þeir sitji
áfram í ríkisstjórn og gangi ein-
faldlega útúr þingflokki Sjálf-
stæðisflokksins. Minnir hann á
heitstrengingar frá landsfundi
flokksins um heilsteyptan ein-
huga flokk og varar við hættunni
af auknum innanflokksátökum.
*
I hans
eigin valdi
Björn bendir á að Þorsteinn
Pálsson hafi ævinlega rætt þannig
um „hugsanlega setu sína í núver-
andi ríkisstjórn að það sé undir
honum sjálfum komið hvenær
hann tekur þar sœti“. Segirgrein-
arhöfundur að þarmeð treysti
hann á samstarfs og flokksanda
meðal ráðherra sem ástæða sé til
að efast um.
Birni virðist einkanlega í nöp
við varaformann Sjálfstæðis-
flokksins, sem ekki hefur notið
velþóknunar Morgunblaðs og
ættarveldisins í metorðakapp-
hlaupinu innan flokksins. Björn
segir að það hafi verið „ótíma-
bærtfyrir varaformann Sjálfstæð-
isflokksins að lýsa því yfir aðfor-
maður flokksins eigi að setjast í
ríkisstjórn fyrr en um það hefur
verið rætt og náðst hefur um það
samkomulag meðal þeirra er mál-
ið varðar innan flokksins".
Samráð
á toppnum
Björn veltir því nokkuð fyrir
sér hvort sú fræga ræða varafor-
mannsins hafi verið flutt í sam-
ráði við Þorstein formann eða
ekki. Hann segir Þorsteini for-
manni hafa verið komið í klípu;
ef formaðurinn hefði tekið undir
yfirlýsingar varaformannsins
hefði það verið túlkað sem meiri-
háttar átök þeirra strákanna við
ráðherra flokksins, - og bein af-
neitun Þorsteins á kenningum
Friðriks hefði verið túlkuð sem
meiriháttar trúnaðarbrestur milli
formanns og varaformanns. Hins
vegar er Björn ekki í neinum vafa
um að varaformaðurinn hafi
haldið þessa ræðu án samráðs við
nokkurn mann.
Nýja
ríkisstjórnin
Þegar naflaskoðun Sjálfstæðis-
flokksins hefur náð svona langt
að hugsanlegum hrókeringum í
ríkisstjórninni er ekki nema eitt
eftir. Og það er að skipta um
stefnu í ríkisstjórninni. Björn og
strákarnir í flokksforystunni virð-
ast í því efni eiga góða samleið.
Vitnað er í Þorstein Pálsson um
að nú verði að stokka allt upp.
Ótœk
fjármálastjórn
Málefnaleg umfjöllun innan
Sjálfstæðisflokksins er aðallega
vegna óstjórnarinnar í efnahags-
málum. Vitnað er til þess að á
síðasta miðstjórnarfundi flokks-
ins hafi verið birt bréf frá Geir
Haarde formanni SUS (og vel að
merkja aðstoðarmanni fjármála-
ráðherra) og Friðrik Friðrikssyni
varaformanni SUS (og vel að
merkja framkvæmdastjóra þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins) um
að „of skammt hafi verið gengið
við stjórn efnahagsmála". Vitnað
er í Þorstein um að það þurfi
„markvissa fjármálastjórn, aukið
aðhald í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum" og þannig áfram tal-
ið upp úr málaflokkum fjármála-
ráðherrans.
Morgunblaðsveldið ætlar ekki
að láta hræringar á flokkstoppn-
i um afskiptalausar og vill ráða því
hverjir verða hafnir uppá stallinn
- og hverjir verða látnir gossa,
einsog þeir segja fyrir vestan.
óg