Þjóðviljinn - 26.07.1984, Side 4

LEIÐAM
undirbúin
Uppgjöfin
Deilur íslendinga við Alusuisse hafa snúist um
tvö höfuðatriði. Annars vegar svindl Alusuisse
í viðskiptum undanfarin ár sem haft hefur í för
með sér verulegt tekjutap fyrir íslendinga.
Hins vegar verð á raforkunni sem Alusuisse
kaupir og framtíðarsamskipti þjóðarinnar við
fyrirtækið.
Stefna íslendinga í báðum höfuðatriðunum
hefur verið skýr. Alusuisse yrði að sæta úr-
skurði sérstakra dómstóla, annað hvort al-
þjóðlegs gerðardóms eða gerðardómsnefnda
sem skipaðar voru til að kveða upp úrskurð í
deilunum. Sverrir Hermannsson iðnaðarráð-
herra hefur lýst því yfir á Alþingi að hann myndi
aldrei sætta sig við neina niðurstöðu í þessum
málum sem ekki gæti talist dómur eða dóms-
ígildi. Grundvöllur raforkuverðskröfunnar hef-
ur einnig verið augljós. Framleiðslukostnaður
raforkunnar í orkuverum (slendinga er 18-20
mills. Það er lágmarkskrafa að það verð náist í
samningum. Annars verður almenningur
áfram að borga með raforkunni til Alusuisse.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn voru teknir við samningunum við
Alusuisse höfðu þeir stór orð um að á
skömmum tíma myndu þeir ná hagstæðri
niðurstöðu í deilumálunum. Þeir höfðu haldið
því fram allan veturinn 1982-1983 að það væri
bara Hjörleifur Guttormsson sem kæmi í veg
fyrir jákvæða samninga.
Nú er liðið rúmt ár síðan Sverrir Hermanns-
son og Guðmundur G. Þórarinsson fengu
samningavaldið í hendur. Engin niðurstaða
hefur fengist. Ýmislegt bendir til að Alusuisse
hafi á þessu rúma ári tekist að snúa samninga-
mönnum ríkisstjórnarinnar svo um fingur sér
að þeir séu þegar byrjaðir að undirbúa upp-
gjöfina.
í Þjóðviljanum í gær kom fram að fulltrúar
ríkisstjórnarinnar hafa orðið við þeirri ósk Alu-
suisse að hefja umræður um að sleppa Alu-
suisse við úrskurð gerðardómsnefndanna.
Þessi beiðni Alusuisse kemur í kjölfar þróunar í
starfi gerðardómsnefndanna þar sem rök Al-
usuisse hafa reynst léttvæg. Nú reynir
auðhringurinn að notfæra sér þá tímaklemmu
sem hannhefur settríkisstjórnina í með töfun-
um í allan vetur og vor. Vilji ríkisstjórnin fá
niðurstöðu í umræðunum um orkuverðið verði
hún að fallast á þá kröfu AÍusuisse að koma
gerðardómsnefndunum fyrir kattarnef. Fyrri
afbrot Alusuisse verði bara falin í einhverju
allsherjar púkki svo að auðhringurinn geti
hampað sakleysi sínu opinberlega.
Þessi þróun samningaviðræðnanna er ugg-
vænleg og verður enn verri þegar haft er í
huga hve hljóðir fulltrúar ríkisstjórnarinnar
hafa verið um orkuverðið. Það eru margir
mánuðir síðan forystumenn Sjálfstæðisflokk-
sins og Framsóknarflokksins hættu að geta
þess að íslendingar yrðu að fá 18-20 mills að
lágmarki fyrir orkuna til að standa undir fram-
leiðslukostnaðinum. Þessi þögn er líka hættu-
merki. Hún gefur til kynna að einnig sé verið að
undirbúa uppgjöf gagnvart Alusuisse á þessu
sviði.
( Ijósi þessarar þróunar er mikilvægt að
hingað berast fréttir um úrskurð alþjóðlegs
gerðardóms í deilum grískra stjórnvalda við
franska álhringinn Pechiney. Niðurstaða
dómsins var að álhringurinn eigi að greiða
Grikkjum 20,5 mills fyrir orkuna á næsta ári,
19,5 mills á þessu ári og borga svo til viðbótar
verulega hækkun aftur í tímann og miðast hún
við 18,6 mills.
Niðurstaða hins alþjóðlega gerðardóms í
deilum Pechiney og Grikkja, orkuverð á bilinu
18,6-20,5 mills, ætti að geirnegla þá lág-
markskröfu íslendinga að Alusuisse borgi okk-
ur það sama enda er framleiðslukostnaður
orkunnar hér á landi á þessu bili.
KLIPPT 0G SKORIÐ
Flokksþing
demókrata
Sjónvarpið gerði lands-
mönnum þann heiður í fyrra-
kvöld, að sýna fréttaþátt frá
flokksþingi Demókrata í Banda-
ríkjunum „Að loknum lands-
fundi“. Mörgum dettur í hug að
stjórnmálaflokkar hér á landi
gætu orðið tilefni til slíkra frétt-
askýringaþátta eftir landsfundi
sína sem og önnur innaniandspó-
Iitík.
Hvað um það, menn biðu
spenntir eftir þessum þætti, þar
sem svo mikið hefur verið fjallað
um flokksþing Demókrata í
brotafréttum að undanförnu,
sem og að fjöldi telur það skipta
máli fyrir frið og líf á jörð hverjir
fara með völdin í Washington.
Frœgar rœður
í fréttum frá Bandaríkjunum
var einna mest látið með þrjár
ræður sem fluttar voru á flokks-
þinginu. Það voru ræður þeirra
Jessie Jacksons, Harts og
Mondales. Það voru því nokkur
vonbrigði með að enginn þessara
frægu ræðna var sýnd í þættinum.
Engu að síður fengu áhorfendur
nasasjón af ræðulist Jacksons af
öðrum vettvangi - og var býsna
áhrifamikið. Hitt fannst klippara
og stinga í augu, að Reagan for-
seti fékk býsna mikla og jákvæða
umfjöllun í þessum þætti af
möguleikum demókrata vestra.
Þögn, þögn, þögn
Meðan Hjörleifur Guttorms-
son rak málið á hendur Alusuisse
í tíð síðustu ríkisstjórnar, fékk
hann það sem þá var kallað „virkt
aðhald" frá fjölmiðlum álflokk-
anna. Hitt er sönnu nær að hann
varð fyrir harkalegum árásum -
og belgingur og bægslagangur
Tímans, Morgunblaðsins og
fylgimiðla þeirra mun lengi í
minnum hafður. Hjörleifi var
legið á hálsi fyrir að hafa ekki náð
samningum um viðunandi raf-
orkuverð (20 mills) þegar á fyrsta
stjórnarári sínu í iðnaðarráðun-
eytinu.
Forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins á alþingi sem og általs-
menn Framsóknarflokksins höm-
uðust gegn ráðherranum í mara-
þonumræðum á þinginu. Engu að
síður kom hvað eftir annað í ljós
að þessir flokkar voru ekki að
neinu leyti reiðubúnir til að sækja
með nauðsynlegri hörku og sam-
stöðu íslendinga að auðhringn-
um. Þeir vildu semja strax.
En hvað hefur gerst frá því að
árásirnar á Hjörleifi fyrir að ná
ekki fram viðunandi raforku-
verðshækkunum voru upp og
niður síður Morgunblaðsins? A
annað ár hefur ríkisstjórn Stein-
gríms með forystu Sjálfstæðis-
flokksins í álmálinu ekki náð
fram neinum árangri - og nú eru
þeir farnir að orða eftirgjafir.
Hverjum samningafundinum á
fætur öðrum er mætt með bless-
unarríkri þögn í málgögnum ál-
flokkanna. Nú liggur ekkert á, nú
er allt í friði og spekt.
Hundruð
miljóna tap
Þegar bráðabirgðasamkomu-
lagið við Alusuisse var gert í sept-
ember sl. var ákveðið að draga
skattkröfur íslenska ríkisins upp
á 300 miljónir króna útúr alþjóð-
legum gerðardómi og setja inní
þrjár gerðardómsnefndir. Þetta
var gert að sögn til þess að flýta
fyrir málinu. Sverrir Hermanns-
son kvaðst í vor á alþingi aldrei
vera til viðræðna um samninga
um þessi atriði, hann vildi bíða
dóms eða dómsígildis frá gerðar-
dómsnefndunum.
Að loknum síðasta fundi samn-
inganefndarinnar kemur hins
vegar í ljós, að samninganefnd ís-
lands undir forystu Jóhannesar ;
Nordals er í fullri alvöru að velta
því fyrir sér, að leggja gerðar-
dómsnefndirnar niður „meðan
verið er að kanna sættir", segir
Jóhannes í viðtali við Þjóðviljann
í gær.
Brögð og klœkir
Ástæða þess að deilumálin
voru tekin úr alþjóðlegum gerð-
ardómi í fyrra, er augljóslega sú,
að Alusuisse taldi meiri líkur á
því að alþjóðlegur gerðardómur
felldi dóm auðhringnum í óhag.
Álhringnum tókst þannig að fá
fyrirhafnarlítið vopn gegn Islend-
ingum í raforkuverðságreiningn-
um. Með því að þæfa raforku-
verðshækkunina hefur Alusuisse
tekist að setja pólitíska pressu á
Sverri Hermannsson og Guð-
mund G. Þórarinsson: ef þið
fallist á sættir í gerðar-
dómsmálunum erum við reiðu-
búnir til hækkunar á raforku-
verði. Fyrr gerist ekkert. En við
þetta bætist, að Alusuisse hefur
nefnilega farið illa útúr umfjöllun
gerðardómsnefndanna - og ótt-
ast óhagstæða niðurstöðu. Þess
vegna má ekki heldur falla dómur
frá nefndunum. Þetta eru brögð
og klækir Alusuisse.
Engjast í
snörunni
Þegar pólitísk forsjá þessa máls
er komin að öllu leyti í hendur
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins, Guðmundar G.
Þórarinssonar og Sverris Her-
mannssonar, bera þeir einnig
ábyrgðina. Meðan ekkert gengur
í deilunni, halda íslendingar
áfram að borga niður rafmagnið
til álversins - og svindlið og svín-
aríið mörg ár aftur í tímann liggur
áfram óuppgert.
Sverrir og Guðmundur G. eiga
ekki marga kosti í stöðunni; sá
besti væri að taka upp stefnu Al-
þýðubandalagsins og sækja rétt
íandsmanna með hörku og ná á
þann veg samstöðu meðal þjóð-
arinnar gegn auðhringnum. Enn
er smuga.
Hinn kosturinn er sá, sem ver-
ið er að viðra þessa dagana, að
falla frá sanngirniskröfunum,
gleyma svínaríinu og fallast á ein-
hverja málamyndahækkun á raf-
orku, sem þó væri aldrei á kostn-
aðarverði. Þannig engjast þeir
Framsóknar og Sjálfstæðismenn í
snöru álhringsins í dag.
En skelfing eru þeir kaldir að
kalla til sín fleiri álhringi til að
reisa álver í Ijósi reynslunnar af
þessum eina sem við höfum í
Íandinu. -óg
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar ,
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fróttastjórar: óskar Guðmundsson. Valþór Hlöðversson.
Blaóamanr.: Áffheiöur Ingadóttir, Guðjón Friðriksson, Halldóra Sigurdórs-
dóttir, Jóna Pálsdóttir, Lúövík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður
Amason, Súsanna Svavarsdóttir.Víðir Sigurðsson (íþróttir).össurSkarp-
hóðinsson •
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Útlit: Bjöm Brynjúlfur Bjömsson, Svava Sigursveinsdóttir, Þröstur
Haraldsson.
Handrita- og prófarfcalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Auglýsingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Augiýsingar: Margrót Guðmundsdóttir, Ragnheiður Óladóttir, Anna
Guðjónsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Sfcnavarsla: Ásdís Kristinsdóttir. Sigriöur Kristiónsdóttir.
Húsmóðlr: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Óiöf Sigurðardóttir.
Innheimtumaður: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Utkeyrsia, afgreiðsia, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Biaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 22 kr.
Sunnudagsverð: 25 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 275 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 26. júlí 1984