Þjóðviljinn - 19.01.1985, Blaðsíða 7

EinarMárGuðrmundsson rithöfundur
segirfrá skáldskapsínumog
annarraog rifjarupp minningar
„Þá byrjaði
sálin
að gjósa“
Einar Már Guðmundsson rit-
höfundur situr um þessar
mundir í húsi foreldra sinna í
Breiðholti og skrifarskáld-
sögu sem verður sú þriðja í
trílógíunni, þar sem strákurinn
Jóhann Pétursson hefurmál-
ið. Tværfyrri bækurnareru
Riddarar hringstigans og
Vængjasláttur í þakrennum.
Riddararnir komu reyndar út í
danskri þýðingu fyrir jól og
hafa hlotið góða dóma. En þó
aðEinarMár sitji uppi í
Breiðholti er hann ekki enn
fluttur heim heldur er hér að-
eins í nokkrar vikur eftir jól.
Blaðamaður Þjóðviljans gekk
á fund hans í vikunni til að
sþyrja hann sþjörunum úr og
hann var fyrst spurður hvort
hann væri kannski heimatil
að leita heimilda eða hvort
þær væru allar í hans eigin
höfði.
- Ég nota ekki aðrar heimildir
en mitt eigið hugarflug. Par er
náttúrulega mörgu blandað sam-
an í verkum mínum, annars vegar
sögulegum veruleika úr æsku
minni, hins vegar uppskálduðum
fyrirbærum. Ákveðnir raunveru-
legir hlutir, sem maður man eftir,
mynda útgangspunkt fyrir efnið
þó að sagan sjálf taki svo allt aðra
rás eða stefnu. Sagan verður að fá
að lifa sjálfstæðu lífi. Menn geta
ekki skrifað skáldsögu á sama
hátt og þeir segja hver öðrum
sögur. I skáldskap þurfa sögurnar
að geta staðið á eigin fótum, ein-
ar og óstuddar.
Að vera langt
í burtu
- Nú virðist efni úr reykvískri
æsku sœkja mjög á rithöfunda af
þinni kynslóð. Er þetta einhvers
konar nostalgía eða eftirsjá eftir
liðnum tíma?
- Ég veit ekki hvað segja skal.
Kannski uppgötva menn allt í
einu að einhver stemmning er
horfin og allur skáldskapur er á
einhvern hátt eftirsjá að glötuð-
um tíma. Samt lít ég ekki alveg
svona á þetta. Ég tel fremur að
aðstæðurnar, sem persónurnar
eru í, og umhverfið, sem þær búa
við, séu aðalatriðið.
- Nú starfar þú í Danmörku.
Finnst þér kannski betra að fá
fjarlœgð á sögusviðið með því að
vera fjarri því?
- Ég var heima sumarið 1983
til að vinna upp Vængjasláttinn
og þá var ég dálítið hræddur við
þennan margrómaða hversdags-
leika, hélt kannski að ég mundi
detta ofan á jörðina við að vera
svona ofan í sögusviðinu, hafði
ímyndað mér að það væri miklu
auðveldara að vera langt í burtu
og skreyta bæinn með alls konar
furðufyrirbærum. En þetta
reyndist blekking. Alla vega
tókst mér að láta sögupersónurn-
ar sitja uppi á ljósastaurum og
ganga um götur bæjarins um-
kringdar fuglum. Það er ekki hin
landfræðilega fjarlægð sem
skiptir máli heldur sú fjarlægð
sem hugurinn býr til, hvernig
hann getur greint sig frá veruieik-
anum og drukkið hann um leið í
sig eins og svampur.
Hverfið er nýr staður
á landakortinu
- Þú ert þá ekki að finna ykkur
íslensku borgarbörnunum stað í
tilverunni, festa mynd nýs íslend-
ings ef svo mœtti segja?
- Það er of mikið úr því gert að
mín kynslóð sé kynslóð borgar-
barna. Jú, vissulega er hún það,
en ég held að andstæðurnar borg
og sveit eða borg og náttúra séu
gerviandstæður í íslenskum
skáldskap. Þetta hefur áreiðan-
lega einhver íslenskufræðingur-
inn fundið upp til að einfalda fyrir
sér flókna hluti því að það er í a!la
staði fáránlegt að tala um syni og
dætur Reykjavíkur sem ein-
hverja New York-búa, firrta allri
náttúru. T.d. er hverfið sem ég
nota í sögum mínum hálftgert
þorp og eru m.a.s. nokkrir efnis-
þættir í það sóttir utan af lands-
byggðinni.
- Þú nefnir hverfi. í hvaða
hverfi ertu alinn upp?
- Ég er alinn upp í Vogahverf-
inu, sem sumir héldu að væri bóf-
ahverfi í gamla daga, en þó hug-
urinn dvelji tíðum inn við Sund
þá hef ég sagt að hverfið í sögun-
um sé nýr staður á landakortinu.
Ég nota aldrei götuheiti eða
neinar lýsingar, sem passa ná-
kvæmlega heldur hrúga öllu sam-
an.
Að lœra Ijóð
eins og að
vera í kappáti
- Hvernig skáldskapur mótaði
þig í œsku?
Við sátum oft og lásum úti í bæ og kunnum t.d. allir utanbókar Jason og gullna reífið eftir Megas en það var 17 erindi.
Ljosm.: eik.
- Þegar maður var strákur var
bókasafnið samkomustaður þar
sem alls konar furðulegar bók-
menntir voru lesnar. Ég man ekki
einu sinni hvað höfundarnir heita
en menn lásu allt: Tarzanbækur,
Bósasögu og alls kyns hasarblöð.
Þó pældi maður ekkert í skáld-
skap nema allt í kringum mann
var auðvitað skáldskapur.
Skólinn gerði svo sitt til að drepa
niður áhuga á skáldskap hjá
minni kynslóð. Menn voru látnir
læra ljóð eins og þeir væru í kapp-
áti. Við náðum aldrei neinu sam-
bandi við ljóðin heldur lásum þau
fyrir svefninn og vöknuðum við
þau sem martröð og þuldum síð-
an upp fyrir kennarann sem síðan
strikaði við heiti ljóðsins með
rauðum tússblýanti í viðurkenn-
ingarskyni.
Það var svo seinna, þegar ég
var unglingur, að ljóð fór að tala
til mín og þá einkum nútímaljóð-
skáld og svo komst maður í
bækur Guðbergs Bergssonar og
þá var fjandinn laus.
- Hvenœr ferðu sjálfur að fást
við að yrkja?
- Það var svona upp úr tvítugu
að ég fór að fikta við ljóðagerð
svona eins og að reykja í laumi.
Þá byrjaði sálin að gjósa enda
voru tyrstu ljóðin hálfgert
öskufall. Vinir mínir margir, eins
og Einar Kárason og Sigfús
Bjartmarsson, voruí svipuðum
hugleiðmgum. Við sátum oft og
lásum í kjallara úti í bæ, kunnum
t.d. allir utan bókar Jason og
fullna reifið eftir Megas en það
var 17 erindi. Þetta var frjór tími
og þá var maður að kynna sér
hina gömlu modemísku hefð,
lesa skáld eins og Baudelaire og
Eliot og síðan yngri höfunda svo
sem Brian Patten.
Mér flnnst ég
ekkert hafa breyst
síðan ég var 10 ára
- Nú ertu með nýja skáldsögu í
smíðum þar sem Jóhann Péturs-
son er áfram sögumaður. Verður
hann orðinn dálítið eldri núna?
- í sögum mínum þurrka ég út
aldurinn svona að mestu leyti.
Ætlunin er að lesandinn upplifi
aldurinn í gegnum sjálfan sig.
Það er hægt að lesa það út úr
Riddaranum að sögumaður sé 6
ára en það spilar enga rullu. Mál-
ið er eiginlega ekki að lýsa ein-
hverjum sérstökum bamaheimi
heldur nota krakkaleg augu sem
sjónarhorn þó vitundin sé síðan á
öllum aldri. Mér finnst börn og
unglingar ekki ómerkilegra sögu-
efni en miðaldra fólk og gamal-
menni. í barna- og unglingabók-
um og allri umræðu um þær finnst
mér öll mynd af börnum vera
ákaflega stöðluð. Oftast er fjall-
að um börn eins og þau séu alger-
ir vitleysingar eða réttara sagt
gengið út frá einhverri fullorðins
mynd af börnum. Sjálfur finnst
mér ég ekkert hafa breyst síðan
ég var 10 ára.
- Að lokum. Hvað finnst þér
um íslenskar bókmenntir nú um
stundir?
- Mér virðast þær hafa mikla
möguleika og við vera að komast
út úr nýraunsæinu og meira um
það núna að menn blandi fantas-
íu og veruleika saman heldur en
var t.d. fyrir 10 ámm þegar menn
litu á bókmenntir sem einhvers
konar Hjálparstofnun kirkjunn-
ar. Um leið finnst mér vera vax-
andi vitund og aukin virðing fyrir
þeim gamla íslenska sið að segja
sögu og höfunda eins og vin minn
Einar Kárason og frænda minn
Þórarin Eldjárn álít ég mjög
góða.
- GFr
Sjá nœstu síðu
Laugardagur 19. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7