Þjóðviljinn - 03.05.1985, Blaðsíða 8

MINNING
Framhald af bls. 17
Hann kunni þá list flestum bet-
ur að láta fólk starfa með sér og
treysti samstarfsmönnum fyrir
þeim verkum, sem þeim voru
lögð í hendur.
Björn var mjög skapmikill en
kunni vel að hemja það. Hann
naut virðingar og trausts jafnt
vina og samherja sem andstæð-
inga.
Eg átti því láni að fagna að
starfa með Bimi að okkar sam-
eiginlegu áhugamálum á sviði
verkalýðsmála í meira en 3 ára-
tugi. Frá því samstarfi eru margar
minningar og honum á ég mikið
að þakka.
Björn var „verkamaður" í þess
orðs bestu merkingu. Hag verka-
manna og lífsafkomu helgaði
hann krafta sína öðru fremur og
metnað þeirra og sjálfsvirðingu
vildi hann efla með öllum ráðum.
Mætti verkalýðshreyfingunni
auðnast að fá til forystu sem
flesta hans líka.
Björn kvæntist eftirlifandi
konu sinni Þórgunni Sveinsdótt-
ur 1941 og reyndist hún traustur
förunautur og þá bestur þegar
mest á reyndi. Þau hjón eignuð-
ust 4 böm.
Að lokum kveð ég góðan vin
og félaga og votta Þórgunni,
bömum þeirra, tengdabömum
og bamabömum innilega samúð.
Þórir Daníelsson
Björn Jónsson fyrrverandi
forseti ASÍ er látinn. Andlát hans
bar að 26. apríl síðastliðinn eftir
langvarandi veikindi.
Eg átti því láni að fagna að
kynnast Birni Jónssyni, fyrst sem
unglingur er hann kom í heim-
sókn til föður mfns og síðar sem,
samstarfsmaður í flokkspólitík.
Faðir minn og Björn vom miklir
mátar og entist vinátta þeirra
meðan báðir lifðu. Hann var sá,
samherji í verkalýðsbaráttunni
sem faðir minn mat allra mest.
Þannig hygg ég að hafi verið með
fleiri er Bimi kynntust á þeim
vettvangi að þeir mátu hann um-
fram aðra menn.
Björn var fæddur 3. september
1916 og var því 68 ára er hann
lést. Hann ólst upp í stórum
systkinahópi við mikla fátækt.
Hann braust til mennta og
reyndist námsmaður með ágæt-
um. Þegar hann lauk stúdents-
prófi 1936 þefði hannlátt að fá styrk
samkvæmt venju vegna góðs ár-
angurs en vegna stjórnmála-1
skoðana sinna var þessum dúx
hafnað. Þar með vom draumar
hans um frekara nám erlendis,
sem hugur hans stóð til, að engu
orðnir. En gegn því að aðrir fá-
tækir karlar og konur hlytu sömu
örlög skyldi hann berjast.
Eftir menntaskólanámið fór
hann að vinna á mölinni. Þá hóf-
ust afskipti hans fyrir alvöru af
verkalýðsmálum. Hann var strax
harðsnúinn í þeirri baráttu og
ekki alltaf vinsæll meðal eldri fé-
laga. Hann fór ekki dult með
skoðanir sínar og hafði snemma
kjart til að tala fýrir þeim. Áhrif
hans fóru vaxandi innan Verka-
mannafélags Akureyrar. Hann
var kosinn í stjórn þess 1944 og
sat þar óslitið til 1973, formaður
frá 1947 og formaður Einingar frá
1963.
Verkalýðsbaráttan hafði verið
hörð og kraftmikil á Akureyri frá
fyrstu tíð. Það var Birni mikill
skóli. í formannstíð Björns var
jafnan litið til þess hvað Eining
ætlaði að gera. Hvað hugðist
Björn Jónsson fyrir? var spuming
sem brann á vörum manna þegar
átök voru framundan í kjarabar-
áttunni. Bjöm var í miðstjórn Al-
þýðusambands íslands frá 1952
og forseti sambandsins 1972 til
1980 en varð þá að láta af störfum
vegna heilsubrests.
Norðlenskur verkalýður missti
mikinn foringja þegar Bjöm lét
af formennsku í Einingu og Al-
þýðusambandi Norðurlands
1973. En heildarsamtök alþýð-
unnar í landinu höfðu kallað
hann til forystustarfa og því kalli
hlaut hann að hlýða. Mér er til efs
að Alþýðusamband íslands hafi í
annan tíma risið hærra en þegar
Björn var þar mestur áhrifamað-
ur. Eitt er víst að öðmvísi hefði
verið haldið á málum í kjarabar-
áttu fólksins í landinu undanfarið
hefði hans notið við. Forysta ASÍ
hefur ekki borið sitt barr síðan.
Verkalýðsbarátta og allt það
starf sem því fylgdi leit Bjöm
aldrei á sem vinnukvöð. Það var
honum hugsjón sem hann lagði
sig allan í að framfylgja. Málstað-
ur verkafólks var honum allt og
hann var alltaf tilbúinn að fórna
öllu fyrir hann. Skipti þar engu
hvort það var ráðherradómur eða
aðrar vegtyllur. Hann var engu
slíku háður. Betra að svo væri um
fleiri stjórnmálamenn. Bjöm var
afskaplega hjálpsamur maður og
tók oftsinnis á sig ótrúlegar
skuldbindingar vegna annarra. Á
sama hátt var hann harður og
ósveigjanlegur þegar honum
fannst níðst á þeim sem minna
máttu sín.
Stjómmál og verkalýðsbarátta
Af kynnum mínum við Björn og
samstarfi við hann lærði ég meira
um íslensk stjómmál en ég hef
gert í annan tíma. Hann opnaði
mér sýn inn í heim stjómmálanna
með þeim hætti að ógleymanlegt
er. Reynsla hans og yfirsýn var
þann veg að hann átti auðvelt
með að skilgreina. Leiftrandi gáf-
ur hans og góð menntun veittu
honum yfirburði án nokkurs
hroka. Hann gat verið dómharð-
ur um menn en hann virti and-
stæðinga sína sem komu fram af
drengskap og heiðarleika.
Það er hverjum manni mikið
happ að fá að kynnast náið mikil-
hæfum forystumönnum. Ég fæ
seint fullþakkað að hafa fengið
að njóta samstarfs við Bjöm
Jónsson um skamman tíma. Ég
tók mikið mark á því hvaða álit
faðir minn hafði á samferða-
mönnum sínum. Hann mat Bjöm
Jónsson umfram aðra menn í ís-
lenskri verkalýðshreyfingu sem
fyrr segir. Hann sat þar hæstur á
stalli með Sigurði Guðnasyni og
Eðvarði Sigurðssyni. Það var
mikil óhamingja fyrir íslenskan
Eftir gerð sólstöðusamninga 1977, Bjöm til vinstri, þá Snorri Jónsson arftaki
hans á forsetastóli ASl og loks Guðmundur J. Guðmundsson.
voru órjúfanlega tengd í huga
Björns. Verkalýðshreyfingunni
var nauðsyn að eiga sér pólitískan
málsvara. Sá málsvari átti að gera
stefnu verkalýðsins að sinni en
ekki öfugt. Þessi einbeitta stefna
Björns gerði hann ekki vinsælan í
flokki. Björn var kosinn í bæjar-
stjórn Akureyrar 1954. Hann sat
þar til 1962. Þingmaður Norður-
lands eystra var hann frá 1956 til
1974. Hann bar hag Norðurlands
fyrir brjósti en sérstaklega þótti
honum vænt um heimabyggð sína
Akureyri. Þar hafði hann
menntast og þroskast í hinum
harða skóla lífsins.
Björn sat á þingi fyrir Alþýðu-
bandaiagið til 1971. Þá hafði
hann ásamt Hannibal Valde-
marssyni gengist fyrir stofiiun Sam-
taka frjálslyndra og vinstri
manna, en þau samtök unnu sem
kunnugt er stórsigur í kosningun-
um 1971. Þau kosningaúrslit ollu
straumhvörfum í íslenskum
stjórnmálum. Hugsun Björns var
sú að flokkurinn gæti orðið sam-
einingarafl íslenskra vinstri
manna. Hann gekk nauðugur til
þeirrar stjórnarmyndunar sem
fylgdi í kjölfar þessara kosninga.
Hann óttaðist að slíkt myndi
hindra samstarf og sameiningu
vinstri manna. Sú varð og raunin.
Árið 1973 varð Björn ráðherra í
þessari stjóm eftir mikinn þrýst-
ing frá félögum sínum. En
Björn Jónsson var ekki þeirrar
gerðar að hann girntist ráðherr-
astóla. „Mér er ekki um það gefið
að taka við embætti ráðherra“,
sagði hann við mig, „en sem fé-
lagmálaráðherra get ég kannski
komið einhverjum málum verka-
lýðshreyfingarinnar áfram.“
Á þeim tíma sem við Björn
vorum saman í SFV urðu kynni
okkar náin. Ég var búsettur í
hans kjördæmi þegar Samtökin
voru stofnuð og ferðaðist oft með
honum auk þess sem ég var tíður
festur á heimili hans á Akureyri.
ig kynntist því þá hve Björn var
laginn samningamaður. Því kom
mér minna á óvart en ýmsum öðr-
um sá persónulegi sigur sem
Björn vann í kosningunum 1971.
verkaiýð að Bjöm Jónsson skyldi
vera burt kailaður frá störfum
jafn snemma og raun bar vitni.
Hann var óumdeildur foringi og
sá mikli sigur sem A-flokkamir
höfðu unnið skömmu áður,
(þingkosningamar 1978) var að
mínu viti meira verk Bjöms en
annarra og á ég þar ekki síst við
sigur Alþýðuflokksins sem Bjöm
var þá fulltrúi fyrir. Hans beið því
mikið starf.
Björn Jónsson var hamhleypa
til vinnu. Starf hans var allatíð
mjög krefjandi. Hann var aldrei
heilsuhraustur maður og gekk
oftsinnis fram af sér. Honum var
ósýnt um að hlífa sér og sparaði
ekki að leggja nótt við dag þegar
svo bar undir. Hann tók sér sjald-
an frí og naut minnst þess orlofs
sem honum hafði tekist að afla
öðmm. Hans bestu hvíldarstund-
ir vom við íslenskar silungsár og
veiðivötn og þær næðisstundir
sem hann fékk við bóklestur.
í einkalífi sínu var Björn mikill
hamingjumaður. Kona hans var
Þórgunnur Sveinsdóttir og lifir
hún mann sinn. Þórgunnur eða
Nunna eins og hún er kölluð af
kunningjunum, er einn þessi
klettur sem aldrei haggast hvað
sem á gengur. í Iífi verkalýðsfor-
ingja og stjórnmálamanns sem
sífellt stendur í harðri baráttu er
sterk fjölskylda oft það sem ríður
baggamuninn um baráttuþrek og
úthald. Þannig manneskja er
Nunna, hæglát og staðföst með
þessa næmu tilfinningu hvenær
rétt er að koma inn í málin. Veg-
tyllur finnast henni heldir til
vandræða en taka verður því eins
og öðm ef það er nauðsynlegt til
að vinna að því sem mestu máli
skiptir, bættum hag íslenskrar al-
þýðu.
Það fannst á að allt þetta kunni
Bjöm vel að meta.
íslensk verkalýðshreyfing á nú
á bak að sjá einum mikilhæfasta
foringja sem hún hefur eignast.
Það er ósk mín nú þegar hann er
til moldar borinn að hún megi
eignast fleiri slíka. Ég þakka fyrir
samstarfið, fyrir kynninguna og
þann lærdóm sem ég hlaut af
þeim kynnum. Þórgunni, böm-
unum og öðmm ættingjum og
vinum votta ég samúð mína.
Kári Amórsson.
í dag er til moldar borinn B jöm
Jónsson fyrrverandi forseti Al-
þýðusambands íslands.
Ekki er það ætlun mín að tí-
unda hér ævistarf Bjöms, enda
enginn vafi að það munu aðrir
gera en örfáum kveðjuorðum
langar mig að koma á framfæri.
Vart mun á nokkurn hallað þó
fullyrt sé að Björn hafi verið einn
virtasti forystumaður Alþýðu-
samtakanna um langt árabil.
Það var því mikil blóðtaka fyrir
verkalýðshreyfinguna, þegar
Björn varð sökum heilsubrests að
hætta forystu fyrir hreyfingunni,
og enginn vafi er á að margt væri
nú öðruvísi, að því er verkalýðs-
hreyfinguna varðar og raunar
þjóðmálin líka hefði hans notið
við.
Það er því miður alltof sjald-
gæft að saman fari í einstaklingi
skörp greind og hæfileiki til að
nýta þá kosti, ekki sjálfum sér til
framdráttar heldur fjöldanum til
hagsældar. í Birni Jónssyni fóm
þessir kostir saman, um það
munu flestir sammála, sem hann
þekktu og með honum störfuðu.
Segja má að Bjöm hafi frá
unga aldri verið í fylkingar-
brjósti, í baráttunni fyrir bættum
hag launafólks.
Fyrstu áratugina á sínum
heimaslóðum nyrðra, en síðar,
sem hin virti leiðtogi heildarsam-
takanna.
Oft er því haldið fram og því
miður of oft með réttu að þeir,
sem gefa kost á sér til forustu í
verkalýðshreyfingunni eða
þjóðmálabaráttunni, geri það í
eigin ágóðaskyni. Slíkt mun eng-
um hafa dottið í hug að ætla Bimi
Jónssyni. A.m.k. ekki þeir sem
til þekktu.
Bjöm var fyrst og fremst hug-
sjónamaður, bæði í baráttunni á
vígstöðvum verkalýðshreyfingar-
innar og þjóðmálabaráttunni.
Hann vissi sjálfur af eigin raun
hvað kröpp kjör voru og gaf sig
allan og líklega meira en það, í
baráttunni fyrir betra og réttlát-
ara þjóðfélagi. ^—,
Björn var í eðli sínu að mér
fannst hlédrægur, og lét ekki
mikið á sér bera. Var andvígur
öllu skmmi og auglýsinga-
mennsku, taldi sem og er rétt, að
raunhæfur árangur næðist fyrst
og fremst á málefnalegum gmnd-
velli. Þannig vildi hann vinna og
þannig vann hann, og það var oft
unun að fylgjast með hvemig
honum tókst, að laða saman og
fylkja undir einu merki hinum ó-
líkustu sjónarmiðum.
En nú er kallið komið. Ég kveð
þig vinur og samherji, með sökn-
uð í huga. Verk þín til hagsældar
lítilmagnanum í þessu þjóðfélagi
sjást víða, og verður lengi
minnst.
Hafðu þakkir kæri vinur fyrir
allar ánægjustundirnar, sem við
áttum saman, og allan þann lær-
dóm, sem þú veittir mér í gegnum
árin.
Far þú í friði, friður Guðs þig
blessi, hafðu þökk fyrir allt og
allt.
Ég votta eiginkonu og ættingj-
um öllum dýpstu samúð.
Karvel Pálmason.
í dag kveðja félagar í Verka-
lýðsfélaginu Einingu þann mann,
sem hæst hefur borið í sögu félag-
sins og var raunar skapari þess.
Hans mun einnig lengi verða
minnst sem eins hins snjallasta og
stjórbrotnasta foringja, sem ís-
lenskur verkalýður hefur átt á
þessari öld. Bjöm Jónsson er til
grafar borinn í dag, kannski sadd-
ur lífdaga vegna langvarandi van-
heilsu, en hafði samt, þótt starfs-
kraftar entust ekki til æviloka,
afkstað meiru á sínu æviskeiði, en
algent er að aðrir komi í verk,
jafnvel þótt til afreksmanna séu
taldir.
Björn var um fjögra áratuga
skeið í forystusveit íslenskra
verkalýðssamtaka. Allt starf
hans var samtvinnað starfi félag-
anna og velgengni þeirra og
hinna einstöku félagsmanna það
markmið og leiðarljós, sem hon-
um slokknaði aldrei. Hér á Akur-
eyri var starfsvettvangur hans
lengi fram eftir ævi, hér hóf hann
að vinna verkamannavinnu ung-
ur að árum og tók strax þátt í
starfi verkalýðsfélagsinns, og
brátt kom í ljós, að hann var slík-
ur maður, að ekkert það starf bar
að höndum, sem vinna þurfti
fyrir félögin í bænum, að Birni
væri ekki betur treyst til þess en
öðmm mönnum. Og hann gekk
aldrei hikandi eða hálfum huga
að nokkm starfi. Hann var eld-
hugi og hamhleypa til verka,
mikilhæfur skipuleggjandi og
stjórnmálamaður, enda átti það
fyrir honum að liggja að vera
brjóstvörn verkafólks á Alþingi í
fulla tvo tugi ára.
Björn var fastur fyrir og lítt gef-
ið um það að láta hlut sinn, en
góður samningamaður. Þeim,
sem sátu hinum megin við borð-
ið, þegar setið var að samningum
um kjör verkafólks, varð það
áreiðanlega fljótt ljóst, að and-
spænis þeim sat engin gunga, sem
hægt var að ógna eða blekkja til
að hann léti undan, heldur mað-
ur, sem hafði þekkingu á því, sem
hann var að fjalla um, og fullan
hug á að þoka málefnum stéttar-
systkina sinna til betri vegar,
enda voru margir sigrar unnir
undir forystu hans. En viðsemj-
endunum varð það líka ljóst, að
foringinn hinum megin við borð-
ið var heiðarlegur, orðum hans
var hægt að treysta, hann var
drengur góður.
Við stofnun Verkalýðsfélags-
ins Einingar 10. febrúar 1963
varð Björn Jónsson formaður fé-
lagsins, enda hafði hann manna
mest unnið að því að sameina
konur og karla í einu félagi og
efla með því mátt þeirra til sam-
eiginlegra átaka, sameiginlegra
stórvinninga. Hann var formaður
þessa félags í áratug, en hafði
áður verið formaður Verka-
mannafélags Akureyrarkaup-
staðar í 15 ár. Þannig var hann í
aldarfjórðung, og þó raunar
lengur, hinn leiðandi maður í
samtökum verkafólks á Akur-
eyri, og áður en starfstíma hans
hér lauk, var hann orðinn forseti
Alþýðusambands íslands.
Lokaorð Björns Jónssonar á
stofnfundi félags okkar veturinn
1963 voru þessi:
„Að stofnun félagsins hefur
verið staðið af slíkri eindrægni að
fátít mun vera. Allir hafa verið á
einu máli um sameininguna - um
hana hefur ríkt fullkomin eining
og vil ég vona að sú eining haldist
um málefni félagsins í framtíðinni
- að hún fylgi ekki einungis hinu
táknræna og ágæta nafni þess
heldur sanni sig ávallt i verki og
því betur sem meira liggur við“.
Það er von okkar, að þessi orð
Björn Jónssonar gleymist aldrei,
heldur verði ávallt höfð að
leiðarljósi í félagi okkar og verka-
lýðshreyfingunni almennt, ásamt
minningunni um þann látna for-
ingja og heiðursmann, sem við
kveðjum í dag.
Eiginkonu hans og ástvinum
öllum sendum við samúðarkveðj-
ur.
Stjórn Verkalýðsfélagsins
Einingar
Árið 1948 sá ég B jöm Jónsson í
fyrsta skiptið, það var á Akur-
eyri. Mér varð strax ljóst að hann
hafði næma dómgreind á íslenskt
mannlíf og kjör þeirra sem verst
voru settir. Hann var ekki orðinn
forseti Alþýðusambandsins þá en
engan undraði þótt að því kæmi.
Björn Jónsson var ávallt mað-
ur sterkra hugsjóna. Með bestu
þökk fyrir fallegt lífsstarf kveð ég
hann með vinsemd og virðingu.
Þorkell Valdimarsson.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. maf 1985