Þjóðviljinn - 23.07.1985, Blaðsíða 9

NÁTTÚRAN
Háfjallaklifur
Eins og flestir vita er hæsta fjall
fslands tæpir 2200 metrar á hæð.
Eldfjallið Öræfajökull rís í alla
þessa hæð svo að segja frá sjávar-
máli. Þegar litið er til margra
fjalla erlendis verður sumum oft
á að hugsa að Öræfajökull hljóti
að vera lágt fja.ll. Til dæmis eru
Alpafjöll mikið til 2500-4000
metrar á hæð yfir sjó. Fyrrgreind
ályktun er að hluta til rétt: Þegar
miðað er við hæð ofan sjávar-
máls. Hitt er svo einnig rétt að
hin eiginlega mishæð, miðuð við
næsta umhverfi, er hreint ekki
svo lítil. Margir af tindum Alp-
anna eru lægri en Öræfajökull ef
þannig er miðað við umhverfið
eitt. Matterhjörn nær varla 2000
metra hæð miðað við jökulinn
undir norðurvegg þess. Til frek-
ari skýringa segja fjallamenn oft
að tiltekinn tindur sé 3500 m á
hæð yfir sjó en um 1000 hæðar-
metrar.
Hæstu fjöll
heims
íslensk fjöll eru annað hvort
sorfin af ísaldarjöklum úr hraun-
Iagastöflum eða þau hafa risið
sem eldfjöll yfir umhverfi sitt.
Endanleg hæð þeirra er ekki
mikil og eru hærri fjöll en hér
bæði á Jan Mayen og í Græn-
landi. Andesfjöllin og hluti af
fjöllum Alaska eru á bilinu 5000-
6800 metrar á hæð yfir sjó.
Allmörg Andesfjalla eru eld-
stöðvar en oftar er þó um fell-
ingafjöll að ræða; stórar jarð:
lagafellingar sem hafa risið þar
sem jarðskorpuplötur rekast á.
Þannig er líka um hæstu fjöll
jarðar sem eru í Mið-Asíu. Þau er
ekki aðeins í Himalaya eins og oft
er sagt, heldur heitir hinn marg-
faldi fellingafjallgarður mörgum
nöfnum. Himalaya er eiginlega
sá hluti sem nær um landamæri
Tíbets og Nepals/Sikkims. Aðrir
hlutar heita t.d. Karakorum (í
Pakistan), Pamí (í Sovétríkjun-
Kina o.fl.. Aðal þeirra umfram
Alpana og Andesfjöll eru hæðin
yfir sjó: 6000-8800 metrar. Og
þótt miðað sé við umhverfið eru
fá fjöll sem komast í hálfkvisti við
þau. Rupal-hlið fjallsins Nanga
Parbat er um 4000 metra há mið-
að við umhverfið en fjallið sjálft
er 8124 metra hátt yfir sjó. Og
Everest-fjall, sem raunar heitir á
máli heimamanna Quomol-
ungma er rúmlega 8800 metra
hátt og nær um 3500 metra yfir
umhverfið.
ðll þegar
klifin
Af öllum heimsins fjöllum eru
aðeins 14 sem ná yfir 8000 metra
hæð og um 60 sem ná 7000 metra
hæð. Oll 8000 metra fjöllin eru í
Mið-Asíu; nokkur eru í Pakistan,
önnur á landamærum Nepals og
ríkja umhverfis, eða innan Nep-
al, og eitt er íTíbet (Kína). Nöfn-
in eru jafn dulúðug og fjöllin hafa
lengst af verið, t.d. Gasherbrum,
Co Oyu, Kanchenjunga og Shisa-
bangma. Öll voru fjöllin klifin
eftir 1950; það síðasta 1964, og á
annað hundrað manns hafa stigið
á hátind Everest-fjalls sem ekki
er erfiðasti 8000-metra tindurinn.
í 30 ár þar á undan höfðu menn
árangurslaust reynt við sum þess-
ara fjalla og margir farist við þau
átök. Nú eru tveir menn,
Reinhold Messner frá Týról og
Michael Dacher frá Þýskalandi,
hvor um sig, langt komnir með að
klífa meirihluta þessara 14 fjalla
og Doug Scott, sem hér var fyrir
skömmu og bauð 4 íslendingum
til Pakistan, hefur gengið á marga
þeirra líka. Framan af voru gerðir
út mannmargir leiðangrar með
burðarmönnum (alls stundum
100 manns) og súrefnisbirgðir til
að klífa háfjöllin. Nú er þetta lið-
in tíð og smáhópar fara án súr-
efniskúta á sömu fjöll.
Gífurlegt
álag
Háfjallaklifur er um margt
ólíkt venjulegum fjallaferðum
upp í 4-5000 metra hæð. Leiðirn-
ar eru langar, oft mjög erfiðar
hvað varðar klifurtækni, og súr-
efnisinnihaldið í mikilli hæð er
komið í 1/3 hluta þess sem við
venjumst. Orkueyðslan er laus-
lega áætluð tvöföld miðað við erf-
iði við sjávarmál (t.d. hlaup) og
sálrænt álag er meira en gengur
og gerist. Því velur m.a. spenna
vegna einangrunar og hættu, t.d.
afís- oggrjóthruni, auk álagssem
verður vegna erfiðra og tvísýnna
ákvarðana.
Fyrir súrefnisskortinn bæta
menn með hægri hæðaraðlögun.
Hún felst í því að hækka sig hægt,
fara upp og niður áfanga oftar en
einu sinni og fjölga með því rauð-
um blóðkornum og víkka æðar.
Við aukinni orkueyðslu er helst
að bregðast fyrirfram með því að
þjálfa líkamann við mikil álag og
neyta góðrar fæðu þegar á hólm-
inn er komið. Auk þess þarf að
drekka 4-5 lítra af vökva á dag.
Sálræna álaginu má helst mæta
með góðri ferða- og klifurþjálfun
þannig að menn kunni að bregð-
ast við öllum aðstæðum og atvik-
um og velja réttar leiðir á tiltekn-
um tíma.
En þrátt fyrir allt er íþróttin
ekki hættulaus. Of hröð upp-
ganga leiðir til fjallaveiki og
lungna- og heilabjúgs sem er
bráðdrepandi. Snjóflóð eru al-
geng í háfjöllum og erfitt að var-
ast þau en kuldinn er gífurlegur,
sérstaklega vegna tíðra og mikilla
vinda. Ofan við 7500-7800 metra
tekur svonefnt dauðabelti við:
Þar hrörnar líkaminn, hvað sem
gert er, og mega menn ekki dvelj-
ast svo hátt uppi nema fáeina
daga.
íslendingar
stefna hátt
Margir íslenskir fjallamenn
hafa klifið fjöll í Ölpunum og fá-
einar hafa farið til Alaska
(McKinley 6194 m), gengið á Mt
Rainier á vesturströnd Banda-
ríkjanna, á Acongaqua í Argent-
ínu (6960 m) og þegar þetta er
skrifað er íslenskur leiðangur í
Perú (5000-6500 metra fjöll) og
tveir íslenskir fjallamenn eru í
Pakistan með leiðangri sem
stefnir á fjöll yfir 7000 og 8000
metra. Heyrst hefur talað um að
aðrir hópar fari í austurveg á
næstu árum. Af hverju? Frægur
fjallamaður sagði: „Af því fjöllin
eru þarna“. Líklega eru ástæð-
urnar margar og illtilgreinan-
legar.
Athugasemd
Vegna mistaka og dálkaruglings ígreinAra Trausta Guðmundssonarí
sunnudagsblaði Þjóðviljans endurbirtum við greinina um leið og
höfundur og lesendur eru beðnir velvirðingar. — Ritstj.
um), Teng Shan og Kun Lun í
_________MINNING_____
Ketill Guðmundsson
Fœddur 21. mars 1955 - Dáinn 17. júlí 1985
í bókinni Spámaðurinn, eftir
Kahlil Gibran, segir svo um vin-
áttuna:
„Vinur þinn er þér allt.
Hann er akur sálarinnar, þar
sem samúð þinni er sáð og gleði
þín uppskorin.
Hann er brauð þitt og arineldur.
Pú kemur til hans svangur og í
leit að friði.
Þegar vinur þinn talar, þá and-
mœlirþú honum óttalausteða ert
honum samþykkur af heilum
hug.
Og þegar hann þegir, skiljið þið
hvor annan.
Því að í þögulli vináttu ykkar
verða allar hugsanir, allar lang-
anir og allar vonir ykkar til og
þeirra er notið í gleði, sem krefst
einskis.
Þú skalt ekki hryggjast, þegarþú
skilur við vin þinn, því að það,
sem þér þykir vœnst um í fari
hans, getur orðið þér Ijósara í
fjarveru hans, eins og fjall-
göngumaður sér fjallið best af
sléttunni. “
Fjölskyldan á Lindargötunni
sér nú á eftir sínum besta heimil-
isvini, á miðju því ári sem hann
fyllti þriðja tuginn.
Eitt kvöld í október síð-
astliðnum, sat hann hjá okkur
sem oftar og fann að fótur sinn
hafði bólgnað. Þannig kom sjúk-
dómurinn, sem leiddi hann svo
skjótt til dauða, í ljós. Ketill tók
öríögum sínum með mikilli reisn.
Hann reyndi það sem lækavísind-
in eru lengst komin í baráttunni
við sjúkdóminn. Bjartsýnn hélt
hann til London, þar sem mögu-
leikinn á lækningu er mestur. Þar
naut hann ómetanlegrar hjálpar
vina sinna, Þorvaldar og Bryndís-
ar, og systur sinnar Kötu. Hug-
rakkur barðist hann og hélt í von-
ina í lengstu lög, því svo mikið
elskaði hann lífið, að ekkert taldi
hann of mikið álag á þrek sitt, svo
hann mætti lifa áfram. Samt átti
dauðinn síðasta orðið í þeirri
viðureign.
Við sem eftir lifum og er ekki
gefið að skilja til fulls, hvers
vegna svona hlutir gerast, höfum
það ráð eitt að halda á lofti minn-
ingu hans, með þeirri reisn og
þeirri gleði sem einkenndi líf
hans. Okkur vinum hans og fé-
lögum í Samtökunum ’78 var
ómetanlegur styrkur að finna
þann kraft sem hann lagði í líf
sitt, innan Samtakanna sem utan.
Innan þeirra nýttist félagsþroski
hans til fulls, ungu félagi í mótun.
Ósérhlífni hans og vinnugleði var
öðrum hvatning til starfa. Skiln-
ingur hans á málefninu opnaði
augu margra, félagsmanna sem
annarra, fyrir þeirri staðreynd,
að það að vera hommi éða lesbía
er ekkert til að skammast sín
fyrir. Við eigum þvert á móti að
vera stolt af því að gangast við
þeim tilfinningum sem búa í
brjósti okkar.Þær eru jafn heil-
agar og aðrar ástartilfinningar.
Þess vegna var Katli mikið í mun
að fólk niðurlægði sig ekki þeirra
vegna, né færi gáleysislega með
þær.
Það sem einkenndi líf hans,
eftir að hann kom úr felum fyrir
fjórum árum, var gleðin yfir því
að mega vera sá sem hann var.
Mannkostir hans blómstruðu og
nutu sín til fulls, þar sem hann
hafði unnið bug á þeim bælingum
sem heftu hann áður. Hann fann
styrk sinn og gaf óspart af sjálfum
sér vinum sínum og vinnufélög-
um, sem löðuðust að hlýrri,
glettnislegri framkomu hans. Það
var ótrúlegt hvað hann komst yfit
að sinna mörgum vinum úr öllum
áttum og hlusta á vandamál
þeirra. Stundum fannst manni
jafnvel að hann mætti heimta
meira fyrir sjálfan sig. En það var
ekki hans Iífsmáti. Hann vildi
samgleðjast, hvetja og sjá já-
kvæðar hliðar á lífinu.
Við undirritaðar eigum honum
ómetanlega skulda að gjalda fyrir
vináttu hans og þátttöku í heimil-
isstofnun okkar með þeirri ást
sem hann sýndi sambandi okkar,
strax frá upphafi. Sú samstaða
sem myndast í minnihlutahópum
getur gert kraftaverk. í henni
felst einhver upprunalegur lífs-
kraftur. En það var ekki bara hún
sem nærði samband okkar við
Ketil, heldur það manneskjulega
viðmót sem var honum svo eigin-
legt og er uppspretta þess sem
tengir vini saman. Synir okkar
áttu í honum einlægan félaga.
Þeir munu báðir sakna þess að sjá
hann aldrei aftur sitja í eldhúsinu
við spjall og snæðing. Aldrei
verður skarð hans í hugum okkar
fyllt. Við sem ætluðum að verða
gömul saman og skemmta okkur í
ellinni. Ferðast saman. Við átt-
um eftir að sitja svo mörg kvöld
og ræða saman. Við áttum eftir
að syngja svo mikið, hlæja svo
mikið.
En Ketils býður annað hlut-
verk, á öðrum stað. Hann fær þar
örugglega verk að vinna. í hjarta
okkar á hann hólf sem við viljum
rækta. Þar geymum við í minn-
ingunni persónu hans og tökum
okkur til eftirbreytni; Gerum
góðlátlegt grín að ýmsu í okkar
skrýtnu tilveru; Reynum að
gleyma aldrei að vera sönn og
sjálfum okkur samkvæm; Fáum
okkur gott að borða og kannski
einn írskan kaffi eða rósavíns-
glas, þegar við höfum efni á;
Brosum.
Elsku Lilja, Kata og bræður.
Munið hvað Ketill trúði sterkt á
lífið og hið góða í manninum. Við
biðjum þess að okkur öllum gef-
ist styrkur til að lifa áfram á þann
hátt sem honum hefði líkað.
Elísabet Þorgeirsdóttir
Stella Hauksdóttir
Það var fyrir rúmum fjórum
árum að Ketill ákvað að ganga til
liðs við okkur sem unnum saman
í Samtökunum ’78. Hann slóst í
för með hópi úr félaginu sem sótti
frelsisviku lesbía og homma í
Stokkhólmi jjað sumar, 1981. Þá
kynntumst við strax þeim eigin-
leikum sem okkur þóttu síðan
einkenna hann, hlýlegri einlægni
og opnum hug. Hann tók þátt í
atburðum vikunnar af innilegri
gleði og ánægju og mótaði sér
jafnframt skýra afstöðu til þess í
hvern farveg hann ætlaði að
beina lífi sínu. Þeirri afstöðu
fylgdi hann staðfastlega fram, og
okkur þótti sem honum yxi æ síð-
an lífstrú og lífsvilji, sem hann
veitti ósínkt af.
Ketill tók fúslega að sér að
gegna mikilvægu starfi í stjórn
félagsins, er hann annaðist síð-
ustu þrjú ár, en það var untsjón
með fjárreiðum þess og tengsl við
félagsmenn. Auk þess var hann
ævinlega boðinn og búinn að
leggja ómælda vinnu af mörkum
við verkefni sem honum þóttu
þörf. Honum var sérstök ánægja
að taka þátt í starfi skólahópsins,
en margir nemendur munu minn-
ast hans frá skólafundum. Með
látleysi, hlýju og jákvæðu lífsvið-
horfi átti hann greiða leið að opn-
um hug nemenda.
Undanfarin þrjú ár hélt Ketill
heimili með góðum vini sínum og
félaga, Þorvaldi Kristinssyni.
Samúð okkar vottum við honum,
móður Ketils og systkinum.
Fráfall Ketils er mikill missir
okkur öllum sem þekktum hann.
Við kveðjum hann með miklum
söknuði en þökk fyrir ánægjulega
samleið. Böðvar Björnsson
Guðni Baldursson
Helgi Magnússon
Örfá kveðjuorð skulu færð á
blað í innilegri þökk fyrir kær-
komin kynni.
Við kynntumst Katli sem
vinnufélaga og síðar góðum vini.
Hann ætlaðist til þess að við gerð-
um ávallt okkar besta og létum
aldrei bugast. Sömu kröfur gerði
hann til sjálfs sín og stóð vel undir
þeim. Hann reyndi að hjálpa öðr-
um sem best hann mátti og fórst
það vel úr hendi.
Hann lætur okkur eftir bjartar
minningar og reynslu sem við
gleymum seint.
Innilegustu samúðarkveðjur til
aðstandenda og vina.
Guð blessi minningu hans og
ykkur öll.
Halla og Matta.
Þriðjudagur 23. júlí 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13