Þjóðviljinn - 23.10.1985, Blaðsíða 4

__________LEIÐARI______
Efnahagur í hættu
A fundi Alþjóöagjaldeyrissjóösins í Suður-
Kóreu á dögunum bjuggust margir við að Jam-
es Baker 111. fjármálaráðherra Bandaríkjanna
myndi leggja fram tillögur til lausnar á skulda-
vanda þróunarríkjanna. Bandaríkjastjórn og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn hefurorðið fyrir harka-
legri gagnrýni talsmanna þróunarríkja að und-
anförnu, t.d minnum við á útlistun Fidels Castro
á því kapítaliska einræði sem Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn og umfram annað efnahags-
stefna Bandaríkjanna hefur komið á í heimin-
um. En þeir sem bjuggust við einhverjum raun-
hæfum tillögum af hálfu Bandaríkjastjórnar í Se-
oul urðu fyrir miklum vonbrigðum.
Bandaríkjamenn höfðu ekki annað fram að
færa en tillögu um að á næstu þremur árum láni
fjölþjóðlegir viðskiptabankar 20 miljarða dollara
til 15 skuldseigra þróunarríkja. Sjálfir ætla þeir
að nota aðstöðu sína til að sjá til þess að „rétt-
um ríkjum" verði lánað, svo að peningastofnan-
irnar í Bandaríkjunum fái sitt fé með skilum á
næstu árum.
Sérfræöingar í alþjóðamálum og hagfræð-
ingar eru nær því á einu máli um siðieysi Banda-
ríkjastjórnar í efnahagsmálum. ( anda þeirrar
trúarsetningar sem í hægri pressunni gerði
Ronald Reagan að kraftaverkamanni í efna-
hagsmálum, hefur Bandaríkjastjórn og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn gert að skilyrði fyrir lánum
að þróunarríki skæru gegndarlaust niður útgjöld
ríkisins, framkvæmdir væru stöðvaðar og hin-
um „frjálsa markaði" í viðkomandi löndum látið
eftir sviðið. Afleiðingarnar hafa orðið þær, að
hin hörðu skilyrði frjálshyggjunnar leystu engan
vanda. Þvert á móti hefur dregið úr hagvexti í
viðkomandi löndum, skuldir og vaxtabyrði hafa
aukist svo ört og mikið að ekkert efnahagslíf
getur staðið undir því, - og innanlands tog-
streita og stéttaátök hafa farið vaxandi.
Bandaríkjastjórn hefur þannig lent í svika-
myllu frjálshyggjunnar. Ef þau halda áfram að
vera kennisetningunni trú, - fá þau ekki afborg-
anir og vexti til baka, þar sem hagvöxtur við-
komandi landa stendur ekki undir greiðslubyrð-
inni. En þegar mörg Afríkuríki og Suður-
Ameríkuríki hætta að geta greitt af erlendu
skuldunum, gæti það leitt til gjaldþrots stórra
banka í Bandaríkjunum og hruns í peningakerf-
inu.
Og það er í þeim anda sem Alþjóðabankan-
um er nú gert að ábyrgjast afborganir af lánum
sem viðskiptabankar í Bandaríkjunum hafa
veitt. Þeir eiga að fá sitt.
Rótin að hinum óhugnanlegu skuldum og
vaxtabyrði þróunarríkja iiggur fyrst og fremst í
efnahagsstefnu Reagan stjórnarinnar. Fjár-
lagahallinn í Bandaríkjunum á þessu ári nemur
200 miljörðum dollara. Að hluta til er hallinn
fjármagnaður með erlendu fé. Það er það fjár-
magn sem þróunarríkin vantar.
Efnahagsstefna Reagan stjórnarinnar er að
margra áliti beint tilræði við þróunarríkin og
efnahagskerfi heimsins. Lykillinn að lausn
skuldakreppunnar liggur ekki hjá alþjóða pen-
ingastofnunum, heldur hjá voldugasta við-
skiptaveldi heimsins Hinir háu vextir á alþjóð-
legum lánamarkaði, dollaragengið sem er alltof
hátt, viðskiptaþvinganir sem fara vaxandi þrátt
fyrir allt frelsistalið; allt eru þetta afleiðingar hins
óhugnanlegafjárlagahalla íBandaríkjunum. Og
lang flestir álíta að ekki byrji að rofa til fyrr en
dollaravextir lækki og það gera þeir fyrst þegar
dregur úr fjárlagahalla Bandaríkjanna og dollar-
inn lækkar í verði. Á næstu misserum má því
búast við að breytingar verði á alþjóðlegum
lánamörkuðum, því það er komið að takmörku-
num í greiðslugetu skuldugra ríkja.
Hér á landi hefur Sjálfstæðisflokkurinn klifað
á því að nú þurfi að skera niður, fresta fram-
kvæmdum, draga úr þenslu, - og til þess hefur
hann að því er virðist stuðning Jóns Baldvins
Hannibalssonar. Reynslan t.d. frá þróunarríkj-
um og afleiðingar af skilyrðum Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins sýnir að þetta er vitlaus stefna,
sem leiðir til þess að íslendingar verði enn síður
sjálfbjarga í efnahagsmálum. Niðurskurður
núna, á gjöfulum tímum og árgæsku, þegar
tækifærin hrópa á okkur, - gæti þýtt að íslend-
ingt.r verði of seinir til nýrrar sóknar í atvinnu-
málum. Ástand í alþjóðlegum efnahagsmálum
er einnig svo ótryggt, að það getur ekki borgað
sig að láta kutaliðið ráða ferðinni. -óg
KUPPT OG SKORtÐ
Samskipti
fyrirtækja
og fjölmiðla
f tímariti sem heitir „Viðskipa-
og tölvublaðið“ birtist fyrir
skemmstu grein eftir ritstjórann,
Leó M. Jónsson, sem fjallar um
samskipti fyrirtækja og fjölmiðla.
Þar segir sem svo, að „nœstum
því daglega" megi sjá „neikvœða
umfjöllun um fyrirtœki og
atvinnugreinar í íslenskum fjöl-
miðlum. Slíkt er talið „gottfrétta-
efni“ hérlendis og greinilega
metið sem betra efni en jákvœð
umfjöllun, a.m.k. í sumum dag-
b/aðanna".
Greinarhöfundur kemst að
þeirra niðurstöðu, að þessi „nei-
kvœði" fréttaflutningur stafi ekki
af því, að maðkar séu í mysunni
hjá fyrirtækjum sem í fréttum
hafa verið. Nei, þetta er að hans
dómi fyrst og síðast tæknilegt úr-
lausnarefni. Hann nefnir dæmi af
tryggingafélögum, Seðlabanka,
Framkvæmdastofnun og Lands-
virkjun, sem stofnunum sem
ávallt virðist eiga undir högg að
sækja í fjölmiðlum. Og er ekki
lengi að finna skýringuna:
„Enda mun engin þessara
stofnana hafa á að skipa sérfrœði-
legri þekkingu á sviði almanna-
tengsla eða leggja neiría rækt við
slíka starfsemi“.
Fróðleg dæmi
Þetta er, segir ritsjórinn, mjög
áberandi á fslandi og reyndar
víðar í Evrópu - það er fyrst og
fremst í Bandaríkjunum segir
hann, sem menn hafa lært þá
„tækni“ sem fólgin er í almenn-
ingstengslum. Að vísu standi
þetta til bóta. Hann fer til að
mynda viðurkenningarorðum um
Arnarflug, sem hafi tekist að
komast hjá nokkurn afleiðingum
þess, að skrifað hefur verið um
taprekstur fyrirtækisins í fjöl-
miðlum. Hann segir:
,,.SVo virðist sem Arnarflugi
hafi tekist að virkja fjölmiðla með
skipulagðri upplýsingamiðlun og
þannig dregið úr þeirri neikvæðu
ímynd sem tapreksturinn óneitan-
lega skapar
Þetta hafi Hafskipsmönnum
hinsvegar ekki tekist - það má,
segir í greininni heita undantekn-
ing ef „jákvæð frétt“ birtist af því
fyrirtæki. Aftur á móti er Davíð
Oddsson borgarstjóri sá oddviti
sem best kann á almannatengsla-
tækni eða „PR“ eins þá það heitir
á viðskiptaslangi. Vegna þess að
hann hefur, segir greinarhöfund-
ur, vit á því að koma ekki fram
sem talsmaður einhvers leiðin-
legs meirihluta í borgarstjórn
heldur sem „borgarstjóri í fyrstu
persónu“.
Það er margt kyndugt í þessari
samantekt og eins og óvart
spaugilegt. Þar er að finna háþró-
aðar og tæknilegar áminningar til
forstjóra og annarra áhrifamanna
um að þeir mega ekki láta blaða-
menn fara í taugaranar á sér og
heldur skuli þeir snúa á þá, með
kurteisi ef ekki vill betur: Sá for-
stjóri sem segir blaðasnápum að
snáfa heim þegar þeir eru að
spyrja um það hvað „varnarmála-
nefnd“ borgar fyrir veiðileyfi í
Norðurá, hann verður áreiðan-
lega brenndur. En sá sem kann
hina göfgu tækni „almenna-
tengsla", hann verður langlífur í
landinu - þótt að sönnu sé ekki
svo langt gengið að halda því
fram að hægt sé að fljóta á „réttri
ímynd“ af ástandi í stofnun eða
fyrirtæki einni saman. En sem-
sagt - hún er talin skipta feiknar-
legu máli. Siðfræði er svo saman
dregin með þessum orðum hér:
„Nútímafyrirtæki líta á álit og
orðstír sem eign á sama hátt og
viðskiptavild, aðstöðu og fast-
eignir og þau leitast við að breyta
ímynd sinni og áliti í þágu mark-
miða, breyta jafnvel stefnu sinni í
því augnamiði. Það sem skiptir
máli er að koma réttri ímynd fyrir-
tœkis til skila í þjóðfélaginu“.
Hitt kynni að vera misskilning-
ur hjá ritstjóra Viðskipta- og
tölvublaðsins, að forstjóraveldið
íslenska hafi ekki lesið eitthvað
svipað áður. Menn eru alltaf í
PR-leik. Það er sá leikur sem ger-
ir það að verkum að aldrei eru
nema jákvæðar fréttir um at-
vinnulíf í staðarblöðum: Þar eru
allir alltaf að bæta þjónustuna.
Annað mál hvort menn taka svo
nokkurt mark á svo samfelldum
lofsöng. Og þeir stóru reyna líka
að gera sitt besta - til dæmis
Landsvirkjun sem bjó til heimild-
armynd jákvæða og skáldlega um
sjálfa sig og setti í sjónvarpið.
Án þess menn yrðu sérstaklega
hrifnir.
fslendingar eru, sem betur fer,
enn svo kaldhæðnir eða raunsæir,
að þeir greina enn það sterka
samband sem er á milli „almenn-
ings tengslatækni" og ósköp
venjulegs skrums. Eða þá felu-
leiks með sannleikann.
Nýtt dæmi
Morgunblaðið - af öllum fjöl-
miðlum - var reyndar í gær að
bölsótast í leiðara út af hlálegri
„almannatengslatækni“.
í leiðara var vitnað í Tómas
Árnason, fyrrum fjármálaráð-
herra og einn af Seðalbanka-
stjórum, sem hefur lýst því yfir,
að gengisfelling komi ekki til
greina. Aftur á móti verði gengið
látið síga..
Eins og vonlegt er spyr blaðið
með nokkrum þjósti að því hver
sé eiginlega munur á þessu
tvennu - eða er ekki í báðum til-
fellum verið að tala um að krónan
rýrni?
Blaðið segir svo sárhneykslað:
,yAfleiðing yfirlýsinga af þessu
tagi er einfaldlega sú að fólk
hættir að taka mark á þeim sem
þannig tala og þeim stofnunum
sem þeir tala fyrir".
Það er ekki nema satt. Tómas
Árnason, ætlaði, eins og svo
margir aðrir á undan honum, að
reka jákvæða PR-starfsemi til að
stjórn á fjármálum í landinu og
ríkisstjórnin þá líka, liti betur út í
augum almennings.
En þá gerist það sem annars-
staðar: framsókn almennings-
tengslatækninnar, hún grefur
undan því að menn taki mark á
því sem sagt er í þágu stjórnar og
stofnana og fyrirtækja. Orðin eru
látin merkja allt annað en þau
þýða.
Að lokum þýða þau ekki neitt.
ÁB
DJOÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Berqman, össur Skarphóðm$son.
Ritstjómarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Frétta8tjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Garðar
Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Lúðvík Geirsson, MagnúsH. Gísla-
son, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson, Þór-
unn Sigurðardóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Símvarsla: Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmæður: Agústa Þórisdóttir, Olöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Framkvæmda8tjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
^u^run Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Utbreiðslustjóri: Sigríður Pótursdóttir.
Auglýsingastjórl: Ragnheiður Óladóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson,
Olga Clausen.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 35 kr.
Sunnudagsblað: 40 kr.
Askrift á mánuði: 400 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Ml&vlkudagur 23. október 1985