Þjóðviljinn - 26.01.1986, Side 7

í
DAGSBRÚN 80 ÁRA
einn minn mesta sigur í verkalýösmálum,
þegar mér tókst í samvinnu við Óttar
Möller forstjóra Eimskips að afnema
hafnarröltið, sem kallað var, að snapa sér
vinnu og fá hafnarverkamenn fastráðna.
Pað tókst og það var sigur skal ég segja
þér.
í þessu sambandi minnist ég hafnar-
verkamanns. Konan hans var jörðuð kl.
15 og hann vann fyrir hádegi. Einhverjum
gæti þótt þetta virðingarleysi, en ef dýpra
er skoðað þá var þetta ef til vill einmitt
virðing fyrir konunni sem olli því að hann
vann. Að sækja björgina. Hann og aðrir
hafnarverkamenn á þessum tíma voru svo
mótaðir af þessu grimma þjóðfélagi að
vinnan gekk fyrir öllu. Mér hefur alltaf
þótt þetta dæmi lýsa því hvernig hugsun-
argangur manna var.
Verkfallið 1955
Eitt lengsta og harðasta verkfall í sögu
Dagsbrúnar var á útmánuðum 1955, hvers
vegna kom til þess verkfalls?
Það hafði hallað mjög á kjör hins vinn-
andi manns og ekki hjá því komist að rétta
hlutinn verulega. Ólafur Thors hafði um
áramótin 1954/1955 haldið afar óheppi-
lega ræðu, þar sem hann beinlínis hótaði
verkamönnum. Reykjavíkurborg snar-
hækkaði sín þjónustugjöld, svo sem raf-
magn. Allt þetta hleypti illindum í menn
og þeir hertust upp. Þar sem engir samn-
ingar fengust um veturinn 1955 var boðað
til verkfalls í mars og það stóð í heilar 6
vikur. Það hljóp strax afskaplega mikil
harka í málin og ég fullyrði að um tíma
stóð Reykjavík á barmi borgarastyrjald-
ar. Við vorum með 500 verkfallsverði, þar
af 300 sem voru við verkfallsvörslu dag-
lega og 200 sem hægt var að kalla í hvenær
sem þurfa þótti. Og gættu að því að þarna
var sko ekki um neina aukvisa að ræða.
Það kom í ljós strax harka í þessu verk-
falli, strax fyrstu nóttina er farið að brjóta
verkfallið með því að dæla úr tveimur ol-
íuskipum hér úti á höfninni. Við fórum
þar í olíuportið til að stöðva dælingu. Ég
man að þegar þeir neituðu að skrúfa fyrir
þá gekk ég á hvern kranann á fætur öðrum
og skrúfaði fyrir. Forstjóri BP var þarna
staddur og lagðist á aðal kranann. Ég varð
að taka hann með valdi af krananum og
skrúfaði fyrir. Þeir hættu samt ekki að
dæla og það lá við stór slysi, jafnvel
sprengingu vegna þess, þrýstingurinn var
svo ógurlegur. Peir létu nú samt undan,
en forstjórinn kærði mig fyrir líkamsárás
og skemmdir á fötum.
Þarna strax fyrstu nóttina hljóp allt í
hörku og hélt áfram allt verkfallið. Það
var ekki verkfall á Suðurnesjum, heldur
ekki á Akranesi og það var reynt að
smygla bensíni og öðru frá þessum stöð-
um og gerði okkur erfitt fyrir. Því settum
við vakt við þjóðvegina og þar kom oft til
átaka.
Kaffi í líkkistu
Það var allt reynt til að koma vörum í
gegn. Þekktur kaupmaður hér í Reykja-
vík reyndi að smygla kaffi frá Akureyri í
líkkistu til Reykjavíkur. Hann var stöðv-
aður við Smálönd í annarri ferð með líkk-
istu og hann sagði lík vera í kistunni.
Menn voru vantrúaðir og eftir nokkurt
hik var ákveðið að opna kistuna. „Ætlið
þið að vinna helgispjöll?” spurði kaup-
maður þegar kistan var opnuð. íslenski
fáninn var breiddur yfir og þegar hann var
tekinn af blasti við full kista af kaffi.
Svona eftir á að hyggj a var rangt að stöðva
kaffið - fólk þurfti kaffi.
Eins var reynt að smygla bensíni frá
Akranesi og Borgarnesi. Við fórum á
þessa staði og töluðum við menn og báð-
um þá vinna ekki gegn félögum sínum í
Reykjavík og okkur tókst að sannfæra þá
og það tók fyrir þetta.
Olíuskipið Kyndill var notað til verk-
fallsbrota. Því var lagt djúpt útaf Keflavík
og það látið afgreiða olíu á bátana, bæði á
tanka þeirra og tunnur. Það var Skeljung-
ur sem stóð fyrir þessu. Við fórum til Kefl-
avíkur og fórum útí Kyndil, þar sem
Keflvíkingar vildu ekki veita neina að-
stoð. Gamlir Dagsbrúnarmenn voru á
skaki á litlum mótorbát frá Keflavík. Þeir
skildu málið og fluttu okkur um borð í
Kyndil. Þegar útað olíuskipinu kom ætl-
uðu skipshafnir nokkurra báta að gera
atlögu að okkur. Við vorum reykjandi
stóra vindla og tókum fram að við vildum
engu lofa hvar þeir lentu. Skipstjórinn á
Kyndli, Pétur heitinn Guðmundsson, rak
þá í burtu og tók okkur um borð. Síðan
sigldi hann með okkur útí Garðssjó og þar
vorum við svo á skaki í tvo sólarhringa.
Pétur fékk skipun frá Skeljungi um að
sigla inn til Keflavíkur og láta lögregluna
handtaka okkur. Hann bar þetta undir
mig. Ég sagði honum að það væri fylgst
með þessu öllu saman og að það myndi
koma her manns frá okkur til Keflavíkur.
Þá neitaði Pétur að sigla til Keflavíkur,
sagzist ábyrgur fyrir öryggi skipsins og
mannanna og ekki taka þá áhættu að mis-
sa skipstjóraréttindin vegna þessa. Við
vorum um borð í eina 3 sólarhringa.
Þá var hringt til konu minnar og henni
sagt að ég væri dauður. Þú getur nú
ímyndað þér hvernig henni hefur liðið
með þrjú lítil börn og hafði engar spurnir
af mér. En svona var nú óþverragangur-
inn. Það sama gerðist líka þegar við áttum
í átökum uppí Hvalfirði vegna verkfalls-
brota. Þá var hringt til hennar í vinnuna
og sagt að ég hefði verið skotinn. Hún var
beinlínis ofsótt.
Að halda eða halda ekki
Mér er kunnugt um að lögreglan hafði
til athugunar oftar en einu sinni að láta til
skarar skríða gegn okkur. Sem betur fer
varð ekki af því, vegna þess að þá hefði
orðið stríð. Sannleikurinn er sá að þetta
var komið á það stig í þessu 6 vikna verk-
falli að spurningin var aðeins ein, hélt
Dagsbrún þessu eða hélt hún ekki. Hvor
var sterkari og lögreglan hefur metið okk-
ur sterkari og því var ekki lagt gegn okk-
ur. Skylt er þó að geta þess að fjölmargir
lögregluþjónar sýndu lipurð og þolin-
mæði. Ef þeir hefðu ekki verið til staðar
hefði illa farið.
Kyndilsmálið leystist eftir langvarandi
þóf, með því að siglt var með okkur til
Reykjavíkur, en um borð fór vel um okk-
ur, nóg af góðum mat.steikt kjöt og sult-
utau og góðar kojur að sofa í. Eiginlega
voru þetta okkar bestu dagar í verkfal-
linu. Þeir reyndu að halda áfram olíu-
flutningum með Kyndli, en það var allt
stoppað.
Þó að þessi frásögn mín hafi ef til vill
yfir sér einhvern hetjuljóma, svona mörg-
um árum síðar, þá var þetta alveg voða-
legur tími. Spennan var óskapleg og mað-
ur var orðinn svo útkeyrður að stundum,
þegar maður hafði vakað í allt að 3 sólar-
hringa án þess að blunda, sá maður orðið
ofsjónir. Éinu sinni gekk ég undan stýri á
Dagsbrúnar-jeppanum þegar mér sýndist
skrautvagn með hestum koma á móti mér.
Svona var þetta, maður var algerlega út-
keyrðu af svefnleysi.
Hetjan í þessum málum er hinn al-
menni verkamaður. í heilar 3 vikur var
ekki opnaður verkfallssjóður. Nú myndu
menn biðja um peninga í fyrstu viku.
Konurnar sem komu til okkar á verkfalls-
vaktina með kökur og smurt brauð. Þær
spurðu ekki um greiðslu. Og þetta bakk-
esli var undir lok verkfallsins aðal fæða
margra manna, annað var ekki til. Það var
alger vöruskortur, allt vantaði nema
mjólk, hún var leyfð allt verkfallið. Svo
mikil var harkan í ríkisstjórninni og at-
vinnurekendum að í þrjár vikur var ekki
haldinn samningafundur. Það voru
nokkrir fundir til að byrja með. Þar fór
allt í strand og ekki ta'ast við í þr jár vikur.
Það átti að svelta Dagsbrúnarmenn til
hlýðni, kúga þá til uppgjafar. Þar skjátl-
aðist íhaldinu hrapalega. Verkfallið
magnaðist um allan helming og þetta
þjappaði Dagsbrúnarmönnum aðeins
saman í stað þess að sundra þeim eins og
átti að gera.
Atvinnuleysisbœtur
Það mikilvægasta sem vannst í þessu
verkfalli, þegar loks var samið 29. aprfl
var að við fengum atvinnuleysistrygginga-
sjóð og að auki 12% kauphækkun. Ég er
viss um að þegar fundur um málið hófst í
Gamlabíói, þá hefur ekki nema um Vs
fundarmanna verið með þessum samning-
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7