Þjóðviljinn - 15.02.1986, Qupperneq 5

í öllum þeim málaflokkum sem
liggja í rústum eftir efnahags-
stefnu ríkisstjórnarinnar, eru
húsnæðismálin einna óhugnan-
legust. Enda er reiði einstakra
þjóðfélagshópa gagnvart stjórn-
inni óvíða meiri en einmitt meðal
íbúðakaupenda liðinna ára. Ber
þar margt til - en flest stendur þó í
því órofa samhengi
stjórnmálanna, að þegar verð-
trygging launa var afnumin í júní
1983 við valdatöku ríkisstjórnar-
innar, héldu lánin áfram að
hækka, þau voru verðtryggð
meðan launin lágu eftir.
En það er í rauninni miklu
meira sem veldur þessari sjóð-
andi reiði og vonbrigðum. Fyrir
siðustu kosningar lögðu stjórn-
arflokkarnir og þó sérstaklega
Sjálfstæðisflokkurinn mikla
áherslu á uppstokkun húsnæðis-
kerfisins, sem þeir kváðu þá í
rústum, en um þær mundir var
ástandið einsog Paradísarheimt í
samanburði við aðstæðurnar í
dag.
Og það er öllu lakara að engu
er líkara en ákveðið hafi verið að
festa þetta ástand í sessi. í raun-
inni má segja að lágtaxtastefnan
sé orðin lögmál í þjóðfélaginu, -
lögmál sem ábyrgar stofnanir í
landinu vilja ekki brjóta. Allt
annað er í því samhengi.
Venjulegt launafólk hefur ekki
nema eitt að selja; vinnuafl sitt.
Fyrir andvirðið kaupir fólkið það
sem það þarfnast, mat, föt og
húsnæði. Eini mælikvarðinn sem
launafólk getur notað á þarfir
sínar er tíminn sem fer í að selja
vinnuaflið og það sem keypt er.
Og þegar sá mælikvarði er notað-
ur, er kaupmáttarskerðingin ekki
25%, ekki 30%, - hún er miklu,
miklu meiri.
Þessi mál eiga áreiðanlega
stærstan hlut í því að úr landinu
hafa flutt um 1000 manns umfram
aðflutta á stjórnartímabili núver-
andi ríkisstjórnar.
Þegar rfkisstjórnin settist í
valdastólana var lofað húsnæðis-
lánum fyrir 80% af verði staðal-
íbúðar. Og kaupendum eldri
íbúða var lofað 60% af nýbygg-
ingalánum. Hvað eftir annað á
stjórnartímabilinu hefur fólkinu
verið lofað ýmislegri fyrirgreiðslu
sem síðan hefur reynst blekking
tóm, - og allir íbúðakaupendur
standa frammi fyrir sviknum lof-
orðum.
Blekkingar
Þau eru ekki skárri litlu svikin
en þau stóru og oftlega bregða
ráðherrar og forystumenn skárri
stjórnarflokkanna fyrir sig hvítri
lygi í áróðrinum. Dæmi um þetta
eru G-lánin til kaupenda eldri
íbúða. Frá því sl. vor hafa þeir
haldið því fram að á fyrsta fjórð-
ungi þessa árs verði lánin komin
uppí helming nýbyggingalána.
Staðreynd máls er hins vegar sú,
að þeir íbúðakaupendur sem
gerðu ráð fyrir að þetta fyrirheit
yrði efnt og loforðin t.d. frá því
sl. vor stæðu, þeir hafa mátt bíta í
súra eplið. Þeir sem fá útborguð
lánin sín á þessum fyrsta fjórð-
ungi fá nefnilega ekki þetta hátt
lán, - heldur þeir sem sækja um
lánin núna. Það þýðir að sá sem
sækir um lán núna má eiga von á
því að fá 50% af nýbyggingarláni
einsog það var í ársbyrjun eftir 6
mánuði.
Athyglisvert er að áður en G-
lánin byrjuðu að þokast aðeins
uppávið höfðu þau staðið í stað í
krónutölu í tvö ár- á tímabili sem
íbúðaverð hækkaði stöðugt á, -
frá 1983-1985.
Nú er það svo að ungt fólk
kaupir notað húsnæði í ríkara
mæli en eldra fólk. í könnun fé-
lagsvísindadeildar Háskóla fs-
lands, sem Stefán Ólafsson og
fleiri framkvæmdu kom í ljós, að
liðlega 60% kaupenda notaðs
húsnæðis er undir 35 ára aldri. En
það er ekki bara ungt fólk sem
lent hefur í súpunni undanfarin
ár.
Til að gera sér grein fyrir þeim
fjölda fórnarlamba sem orðið
hefur fyrir barðinu á ólestrinum í
húsnæðislánakerfinu má einfald-
lega leggja saman þá sem byggt
hafa eða keypt húsnæði á núver-
andi stjórnartímabili.
Samkvæmt upplýsingum Stef-
áns Ingólfssonar hjá Fasteigna-
mati ríkisins eru nýbyggingar á
ári frá 1600 til 1800 talsins. Um
4500 kaupa eldra húsnæði á ári
hverju. Meðalfjölskyldustærð
eru þrír í fjölskyldu íbúða-
kaupanda, þannig að reikna má
með að um 20 þúsund íbúðir hafi
verið byggðar og keyptar með um
54 þúsund fórnarlömb á stjórn-
artímabilinu. Að vísu hafa ein-
hverjir þessara lent í að kaupa
oftar en einu sinni á tímabilinu en
það er áreiðanlega ekki margir.
Óbeint hafa mun fleiri lent í
þeirri skelfingu sem húsnæðis-
málin eru í þjóðfélaginu. Hver
mælir tilfinningaálag samfara
vinnuþrælkun, taugabilun barna
eða upplausn á heimilum og í
skólurn?
Vaxtaokrið
Maður sem tók 1 miljón króna
að láni til 20 ára t.d. í lífeyrissjóð-
um árið 1982 þurfti að borga ári
síðar samkvæmt vísitölu 50 þús-
und krónur af láninu árið 1983 og
um 3% vexti eða 30 þúsund.
Samtals þurfti að greiða 80 þús-
und krónur af þessu láni árið
1983.
Segi maður að sama lánið,
einnig reiknað á verðlagi ársins
1982, komi til afborgunar j ár, þá
lítur dæmið öðruvísi út. Á þess-
um tíma hefur lánið hækkað um
20% umfram kauptaxta manns-
ins. Vextirnir sem áður voru 3%
eru nú orðnir 5%. Nú þarf maður
að taka hlutfallslega meira af sín-
um tekjum til að greiða af láninu,
sem orðið er 1.2 miljónir. Hann
greiðir nú 60 þúsund krónur í af-
borgun og 60 þúsund í vexti eða
samtals 120 þúsund krónur.
Munurinn er orðinn 40 þúsund
krónur. og þetta er bara einn
hluti af þessu voðadæmi í þróun-
inni sem er að keyra húsnæðis-
kaupendur niður og ráðamenn
neita að horfast í augu við.
Miðað við 1. júní 1983 hefur
vísitala kauptaxta hækkað um
70.2% til janúar í ár. Á sama tíma
hefur lánskjaravísitalan hækkað
um 107.9%. Munurinn á verð-
tryggingunni einni fyrir utan
vextina er því 22%.
Bankalánin sem fólk hefur
þurft að taka eru svo kapítuli útaf
fyrir sig. Yfirleitt eru þau kölluð
skammtímalán, þó þau séu í
rauninni þannig að maður sem
tekur slík lán þarf að velta þeim
áfram. í hvert skipti sem hann
tekur ný lán, þarf að þinglýsa því,
það þarf að borga lántökugjald
og þetta kemur í rauninni út eins-
og vaxtakostnaður fyrir fólkið
fyrir utan uppgefna vexti og
verðtryggingu.
Neyðar-
ráðgjöfin
Fyrir það fólk, sem hefur verið
að byggja og kaupa á árunum frá
1980 hefur martröðin verið þann-
ig, að meiraðsegja ríkisstjórnin
hefur stundum viðurkennt vand-
ann. En hún hefur ekki látið sér
segjast og komið á því kerfi að
fólkið geti um frjálst höfuð strok-
ið. Hún hefur ekki lækkað vext-
ina, greitt niður misgengi launa
og lána, - eða gert neinar þær
ráðstafanir sem bjarga húsnæð-
iskaupendum. Á hinn bóginn
hefur hún öðru hvoru sett upp
neyðarráðgjöf, sem ætlast er til
að nokkrir einstaklingar fari í
gegnumeinsog grjótmulningsvél,
- þó svo vandinn taki til tugþús-
unda manna. Enda hefur hún að-
eins sinnt sértækum verkefnum
en ekki heildarvanda.
Öðru hvoru hefur ríkisstjórnin
einnig rokið til „bjargar húsnæð-
iskaupendum" með ævintýra-
legum hætti. Yfirleitt er um ein-
hver fiff að ræða, sem þyngja
jafnvel enn byrði húsnæðis-
kaupenda. Þannig var um ráð-
stafanirnar sl. vor, þegar sérstök
fjármögnun var ákveðin til hús-
næðiskerfisins fyrir árið 1985 og
1986, sem átti að koma umfram
fasta fjármögnun Byggingasjóð-
anna, - til viðbótar við hina
fjármögnunina.
Þessa fjármagns var m.a. aflað
með sérstakri hækkun á áfengi og
með því að bæta einu söluskatts-
stigi við söluskattinn. Þarna var
heldur betur svikist aftan að
launafólki sem stendur i húsnæð-
isbaslinu, því brennivínshækkun-
in veldur hækkun á lánskjaravísi-
tölu og það gerir söluskattshækk-
unin einnig. Og það sent verra
var, að þetta fjármagn kom ekki
til viðbótar við fjármögnun bygg-
ingasjóðanna, - heldur var frarn-
lag ríkissjóðs við fjármögnun
byggingasjóðanna skorið niður á
fjárlögum fyrir 1986 sem nam
aukningunni með söluskatts-
hækkuninni. Stefán Ingólfsson
telur að öll húsnæðislán gætu
numið 20 miljörðum króna í
landinu og söluskattsstigin hafi
hækkað þau um 100 miljónir
króna.
í húsnæðislánakerfinu öllu
standa eftir megineinkenni efna-
hagsstefnu ríkisstjórnarinnar;
það er hluti af lágtaxtastefnunni
sem rekin er í þjóðfélaginu.
Fólkið
Hinar félagslegu afleiðingar
þessa, sem ríkisstjórnin ekki
skilur, hinn mannlegi þáttur, ör-
væntingin og upplausnin sem
þessu hefur verið samfara, er hins
vegar ekki mælanleg í prósentum
og sést ekki á reiknistokki mál-
þófsmannanna sem ráða ferð-
inni. Þjófnaðurinn sem framinn
hefur verið - er auðsær, - en
niðurlægingin og lítilsvirðingin
sem fólkinu hefur verið sýnd er
annar handleggur. Þeir setja
heldur ekki neyðarráðgjafir á
laggirnar um þær afleiðingar. Um
mannlega reisn verður ekki sam-
ið í þessum efnum, - hana verður
fólk sjálft að ná, sjálfsvirðingunni
sem ríkisstjórnin hefur hrifsað
burt á liðnum misserum.
í landinu hafa orðið til vegna
þess sjálfsvarnarsamtök fólksins,
einsog til að mynda húsnæðis-
hreyfingin og samtökin Lög-
vernd. Þessi hreyfing hefur boð-
að til fundar til að ræða ástandið í
Háskólabíói á sunnudag kl.
13.30.
- Óskar Guðmundsson.
Laugardagur 15. febrúar 1986 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5