Þjóðviljinn - 23.08.1986, Blaðsíða 3

FRETTIR
Páll Bergþórsson veöurfræöingur.
„Voldugir
drattins
veöurenglar
fjórir“
Áminning Páls Berg-
þórssonar
vakti mikla athygli
Eftir að hver hafði apað eftir
öðruni opinberlega þakkir til
„veðurguðanna“ í sambandi við
200 ára afmælishátíð Rcykjavík-
ur, virtist þeim fróða og skemmti-
lega veðurfræðingi Páli Berg-
þórssyni nóg komið. Hann minnti
þjóðina á í veðurfregnatíma sjón-
varpsins að það sæmdi varla þjóð
sem telst játa kristna eingyðistrú
að vera að tala um veðurguði,
slíkt tilheyrði hciðni.
Aftur á móti minnti Páll á að í
vestfirskri vísu væri talað um
veðurengla og fór með fyrstu línu
vísunnar. Við báðum Pál að leyfa
okkur að heyra hana alla og er
hún svona:
Volclugir drottins veðurenglar fjórir
höldum veiti hægan byr,
hef ég þess aldrei beðið fyr.
Páll telur að hér sé átt við
veðurdvergana fjóra, Austra,
Suðra, Vestra og Norðra, en í vís-
unni hafi þcim verið breytt í guðs
engla.
Sagðist Páll hafa rekist á vísuna
í þjóðlagasafni Bjarna Þorsteins-
sonar. Bjarni vitnar í grein eftir
Sæmund Eyjólfsson frá Sveina-
tungu, sem birtist íTímariti Bók-
menntafélagsins 1891, en þarseg-
ist Sæmundur hafa heyrt þessa
vísu á Vestfjörðum. - S.dór.
ReykjavíkurspjaU
Þórarinn
talar
um
Þjóðólf
Þórarinn Þórarinsson
talar í dag um blöðin
á þeim tíma þegar
Reykjavík varhálf-
danskur bœr
„Þessi fyrirlestur minn fjallar
um áhrif fyrstu blaðanna í
Reykjavík á bæjarlífið og lands-
niálin en cinnig á daglegt líf fólks-
ins,“ segir Þórarinn Þórarinsson,
fyrrverandi ritstjóri Tímans og
handhafí blaðamannaskírteinis
númer eitt.
Þórarinn flytur í dag fyrirlestur á
Kjarvalsstöðum sem nefnist
„Blöð og blaðamenn í Reykjavík
á fyrri tíð". Þórarinn sagði í sam-
tali við Þjóðviljann að erindi hans
fjallaði ekki um blöð og blaðamál
síðustu ára. „Þetta er blaðasaga
19. aldar sem ég fjalla um,“ segir
hann, „í Reykjavík auðvitað".
„Ég byrja erindi mitt á umfjöll-
un um Þjóðólf árið 1847 -48. Það
blað var áhrifamesta blaðið í
Reykjavík á þessum tíma. Svo
verður erindi mitt einnig lýsing á
ástandinu í bænum á þeim tíma
og hverju tilkoma dagblaðanna
og þeirra sem unnu við þau,
breyttu. Reykjavík var þá hálf
danskur bær og blöðin höfðu t.d.
mikil áhrif á íslenska tungu sem
var þá heldur dönskuskotin. En
svo höfðu þau auðvitað mikil
áhrif í þá átt að vekja fólk til um-
hugsunar um landsmálin yfirleitt.
Menn notuðu ekki kosningarétt
sinn og það var deyfð ríkjandi
sem blöðin réðust gegn."
Þórarinn er nú að vinna að
sögu Framsóknarflokksins.
„ Annað bindið af henni kemur út
í haust og fjallar um árin 1937 til
1956,“ segir Þórarinn að lokunt.
Fyrirlestur Þórarins hefst
klukkan 15.00 í dag. En það eru
fleiri erindi í „Reykjavíkur-
spjalli“ um helgina. A morgun
klukkan 15.00 verður Gerður
Magnúsdóttir, kennari, með er-
indi unt lífið í Skuggahverfi á
þriðja og fjórða áratug þessarar
aldar.
IH
Þórarinn Þórarinsson blaðar í æviverki sínu, Tímanum.
Námsmenn
Sverrir ákveður skylduaðild
Menntamálaráðherra hefur ákveðið að taka aftur upp skylduaðild SÍNE og BÍSN.
Sverrir Hermannsson: Hagsmunasamtök eiga að vera sem sterkust
Eg er þeirrar skoðunar að
hagsmunasamtök eigi að vera
sem sterkust sagði Sverrir Her-
mannsson um þá ákvörðun sína
að taka upp skylduaðild náms-
manna að Bandalagi íslenskra
sérskólanema og Sambandi
námsmanna erlendis, en eins og
kunnugt er afnam Ragnhildur
Helgadóttir fyrrum menntamála-
ráðherra þessa aðild í ráðherra-
tíð sinni. Skylduaðildin nær þó
aðeins til þeirra námsmanna sem
þiggja lán frá Lánasjóði íslenskra
námsmanna.
„Ég er gamall verkalýðsleið-
togi og barðist með lífi og blóði
fyrir skylduaðild starfsfólks sem
féll undir það verkalýðsfélag sem
ég starfaði fyrir. Það var mín
grundvallarafstaða þá og er mín
grundvallarafstaða nú,“ sagði
Sverrir. Sverrir sagði jafnfranrt
að nemendur sem ekki eru aðilar
að viðkomandi námsmannasam-
tökum njóti þjónustu samtak-
anna og því eðlilegt að þeir standi
skil á ársgjöldum. Aðspurður
hvort ákvörðun hans hefði valdið
usla innan Sjálfstæðisflokksins
sagði Sverrir að sjálfsagt mætti
búast við einhverjunt andmæl-
um. „En það er ég sem ræð þessu
og þess vegna var þessi ákvörðun
tekin,“ sagði Sverrir að lokum.
„Við fögnum nijög svo ákvörð-
un menntamálaráðherra. Þegar
við höfðum samband við hann í
febrúar sl. sýndi hann málinu
strax mikinn skilning. Við átt-
umm þó ekki von á að hann tæki
þá ákvörðun sent hann nú hefur
tekið. Þetta er e.t.v. merki um
það að ekki sé öll von úti um sam-
skipti okkar við menntamálaráð-
herra og þá ríkisstjórn sem nú sit-
ur við völd,“ sagði Björn Rúnar
Guðmundsson fulltrúi SÍNE í
stjórn Lánasjóðs íslenskra náms-
manna.
K.ÓI.
Eins og fram hefur komið í
fréttum hafa þrjú aðildarfélög
innan BHMR sem starfa á ríkis-
spítölunum, hjúkrunarfræðing-
ar, sjúkraþjálfar á Landsspítal-
anum og iðjuþjálfar, samþykkt
að efna til fjöldauppsagna sem
leið í kjarabaráttu sinni. Nokkur
önnur aðildarfélög innan BHMR
sem starfa í tenglum við ríkis-
spítalana eru nú að íhuga sams
konar aðgerð, s.s. sérfræðingar á
ríkisspítölum sem eru í félagi
háskólakcnnara og félagi ís-
lenskra náttúrufræðinga, sál-
fræðingar og félagsráðgjafar. En
samkvæmt upplýsingum frá
BHM er verið að ræða það að
mynduð verði sameiginleg að-
gerðarnefnd þessara félaga. Sá
kvittur hefur einnig borist að
fóstrur séu óformlega að ræða
ijöldauppsagnir. Þeir starfshópar
sem eru því ákafastir í að nýta sér
þessa leið eru kvennastéttir í
heilsugæslu og uppeldisstörfum
en þessir hópar hafa lengst af
hangið í neðstu þrepum launa-
stigans.
Þessi þróun vekur þá spurn-
ingu hvort fjöldauppsagnir sé hin
nýja leið kjarabaráttunnar og sú
leið sem sé vænlegust til árang-
urs. Stjórn BSRB samþykkti, í
kjölfar hópuppsagna lögreglu-
manna, gildi þessarar leiðar með
því að samþykkja að beita verk-
fallssjóði bandalagsins til styrktar
þeim aðildarfélögum, sem vilja
beita hópuppsögnum í kjarabar-
áttu sinni. Segir í ályktun sem
fylgdi samþykktinni að afstaða
fjármálaráðuneytisins til samn-
ingsréttar opinberra starfsmanna
boðuðu breyttar aðstæður sem
kölluðu á nýja starfshætti.
Árangursrík leið
Aðspurður hvort áform væru
um að endurskoða vinnudeilu-
sjóð Bandalags háskólamanna
með tilliti til þessarar þróunar,
sagði Birgir Björn Sigurjónsson
að samningsréttarmálin væru
komin í þann farveg að nú lægju í
loftinu umræður um að gera slíkt.
Fjöldauppsagnir munu því e.t.v.
fljótlega verða viðurkennd kjara-
baráttuleið innan Bandalags há-
skólamanna líka, en formaður
launamálaráðs bandalagsins Þor-
steinn Jónsson hafði eftirfarandi
um þessa baráttuleið að segja:
„Ég er alveg sannfærður um að
fjöldauppsagnir eru árangursrík
leið í kjarabaráttu. Ég er líka
sannfærður um það að í kjölfar
þeirra hópa sem nú hafa sam-
þykkt fjöldauppsagnir fylgja
fleiri, ekki bara innan okkar sam-
Fréttaskýring
taka heldur annarra líka“. En
hver hefur reynslan verið af fjöl-
dauppsögnum sem leið í kjara-
baráttu? Eins og kunnugt er
nýttu lögreglumenn sér þessa leið
fyrir stuttu og var samið við þá
áður en uppsagnirnar gengu í
gildi. Einar Bjarnason formaður
Landsambands lögreglumanna
sagði í samtali við Þjóðviljann að
það væri enginn vafi á því að
fjöldauppsagnir lögreglumanna
hafi borið þann árangur sem
þeim var ætlað. „Án þessarar aö-
gerðar hefði ekkert verið talað
við okkur. Alla vega ekki af
neinni alvöru“, sagði Einar.
Kraumar undir
Fóstrur beittu sams konar að-
gerðum veturinn 1980. Að sögn
Margrétar Pálu Ólafsdóttur var
nokkur árangur af þeirri aðgerð,
sem fólst e.t.v. meira í öðrum
þáttum en beinum launahækkun-
um til fóstra. „Á þessum tíma
hafði ekki sú stórkostlega hugar-
farsbreyting átt sér stað að þessi
leið væri viðurkennd sem kjara-
baráttuvopn. Hún var litin óhýru
auga beggja vegna samnings-
borðsins sem kom fram í því að
fóstrum var refsað við næstu
samninga á eftir. Aðgerðin hafði
þó þær afleiðingar að sambæri-
legar kvennastéttir fengu nokkra
leiðréttingu á launum sínum í
þeim kvennastéttum og þá var
auðvitað eitthvað áunnið. Einna
mikilvægast fyrir okkur við þess-
ar aðgerðir var það, að við náð-
um sameiningu fóstra, en þátt-
taka fóstra í aðgerðunum var nær
algjör samstaða,“ sagði Margrét
Pála. Margrét bætti við að nú
væru fóstrur á ný kornnar neðar í
launastigann en aðrar kvennast-
éttir byggðar á sérnámi og að
fóstrur treystu því varlega að
svokallað endurmat á kvenna-
stéttum sem á að fara fram fyrir
næstu samninga verði fullnægj-
andi. „Það er Ijóst að við munum
þurfa leita leiðréttinga sjálfar á
okkarlaunum, hvaða leiðir verða
notaðar til þess,“ sagði Margrét
Pála að lokum.
Það er ljóst að víða kraumar
undir potturn hjá samtökum
launafólks og að ekki verði tíð-
indalaust á þeim vígstöðvum á
haustmánuðum. Á þessu
augnabliki virðist þó krauma
mest undir hjá þeim stéttum
kvenna sem ekki búa við fullan
samnings- og verkfallsrétt og
hanga í neðstu þrepum launastig-
ans. Fjöldauppsagnireru neyðar-
úræði þeirra sem hafa ítrekað
verið sviknir, og eftir er að sjá
hvaða árangur þetta úrræði ber í
skauti sér í baráttunni fyrir
sómasamlegum kjörum.
-K.Ól.
Laugardagur 23. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3