Þjóðviljinn - 23.08.1986, Blaðsíða 5

íslendingar eru í miðju mesta góðœris sem komið hefur um árabil.
Svigrúm fyrir góðar kjarabætur
Það er yfirleitt indælt að vera
íslendingur. Gagnmerkur sam-
tímamaður og mannvitsbrekka,
Flosi Ólafsson, heldur því raunar
fram að það sé betra en flest ann-
að, nema ef vera skyldi að vera
Reykvíkingur.
Óg víst er landið fagurt og frítt,
og jöklanna tindar jafn fannhvítir
og þegar Jónas náttúrufræðingur
reið um og orti. Við þekkjum
tæpast mengunina sem sums
staðar annars staðar í heiminum
hefur lagt landflæmi í auðn, auð-
lindir eru drjúgar til lands og
sjávar og ysinn og þysinn sem
fylgir stórþjóðum er ekki til.
Við búum líka við
menntunarkerfi sem tekur að
mörgu leyti fram skólakerfum
þeirra þjóða sem við berum okk-
ur helst saman við, og sama má
segja um heilsugæsluna. Enda er
það ómótmælanleg staðreynd að
við verðum allra kellinga og kalla
elst í heiminum. Það segir Sig-
mundur Guðbjarnason rektor
Fláskólans, sem veit meira um
hjörtu manna en aðrir lands-
menn, að stafi af ótrúlegu fiskáti
þjóðarinnar gegnunr tímann.
Kannski það breytist þegar
Framsóknarflokkurinn verður
búinn að skikka þjóðina til að éta
hval en selja allan fisk úr landi.
Meira að segja rokið og rosinn
hugnast sumu fólki betur hér á
landi en annars staðar. William
Morris, sem hingað kom margt
fyrir löngu skrifar konu sinni bréf
úr fjarlægu landi og kveðst hafa
lent í svo dásamlega vondu veðri
að honum hafi fundist hann vera
aftur kominn til íslands.
Er furða þó sá frægi Gallup hafi
fundið það út að íslendingar eru
að meðaltali hamingjusamasta
þjóð í heimi?
Tölfræðihamingja
og góðæri
En þrátt fyrir auðlindirnar,
mengunarleysið, hvíta jökla,
Jónas Hallgrímsson og mikla töl-
fræðilega hamingju samkvæmt
Gallup er þó ýmislegt að. Og ým-
islegt sent stöðugt versnar.
Launaþjóðinni, fólkinu sem
lifir af því að selja vinnuafl sitt,
gengur æ ver að lifa af lúsinni sem
hún aflar í sveita síns andlitis. Á
meðan gengur hinum, þeim sem
kaupa vinnuaflið, sífellt betur að
komast af. Þeir þurfa að vinna
minna, meðan rannsóknir sýna
að launaþjóðin vinnur sífellt
lengri og lengri vinnudag. Ekki af
því henni þyki gaman að því að
þræla, heldur af því henni er það
nauðugur kostur til að sjá fyrir
sér.
Þeir sem eiga eignirnar og
kaupa vinnuaflið þurfa líka að
borga miklu minni skatta en
áður. Sjálfur fjármálaráðherrann
gumar af því við flokksfélaga sína
að hafa losað fjármálaöflin í
þjóðfélaginu við skatta sem svara
til þriggja miljarða. En á meðan
gengur launajjjóðinni sífellt ver
að borga sína skatta. Ofan á ann-
að veitti blessaður fjármálaráð-
herrann henni svo óvæntan
„glaðning“ á þessu ári - hann
hækkaði tekjuskattana hjá henni
um 650 miljónir í viðbót við allt
hitt.
Það er staðreynd að ójöfnuð-
urinn í þjóðfélaginu er að aukast.
Kaupmáttur launaþjóðarinnar
stendur í stað meðan peningalið-
ið rakar að sér enn meiri auði.
Hin klassíska skýring hinna mál-
glöðu ráðherra lýðveldisins er að
„þjóðarhagur leyfi ekki annað,"
- „við megum ekki lifa um efni
fram.“
Þetta er hins vegar dæmigerð
ráðherraviska sem stenst engan
veginn staðreyndir. Við búum
við bullandi góðæri, meira en um
langt árabil. Samt hefur bilið í
þjóðfélaginu ekki minnkað hæt-
ishót. Er nema von þó óhagvísir
menn spyrji: hvenær í ósköpun-
um má búast við því að hægt sé að
bæta kjör hinna verst settu, - ef
ekki í góðæri hvenær þá?
- Auðvitað er það ekkert ann-
að en stórkostleg hneisa að tæki-
færið sem góðærið gaf skyldi ekki
nýtt til að bæta kjörin svo um
munaði.
Betri tíð
Opinberar stofnanir spá því að
þjóðartekjur vinnandi manns
verði mjög háar á þessu ári, með
því hæsta sem þekkist á þvísa
landi. Þannig er talið að þær verði
ekki nema einu prósenti undir því
sem þær urðu hæstar, árið 1981,
og tveimur prósentum hærri en
þær urðu 1982. Margt bendir til
að þessar spár séu samt of lágar, -
að þjóðartekjur á vinnandi mann
verði enn meiri en þetta.
En þrátt fyrir vaxandi þjóðar-
tekjur á árinu er kaupmáttur
kauptaxta ennþá fjórðungi minni
en að meðaltali árin 1981 og
1982. Og þrátt fyrir allt góðærið
hækkar hann að meðaltali æði
lítið á þessu ári - eða minna en
eitt prósent.
Því var spáð strax fyrir síðustu
samninga að mikið góðæri væri í
uppsiglingu vegna hagstæðrar al-
þjóðlegrar efnahagsþróunar og
batnandi aflabragða innanlands.
Þeir voru ófáir í æðstu embættum
sem þá hristu höfuðuð og töldu
að að vísu mætti sjá góðviðris-
hnoðra á himni en fráleitt samt að
ætla að góðæri væri að bresta á
þjóðina. Og það er einkar gaman
að rifja það hér upp í Þjóðviljan-
um, að í því (rafári sem varð
kringum skrif blaðsins um samn-
inga var það meðal annars ásakað
fyrir að hafa gert of mikið úr gó-
ðærisfréttum, og þannig skapað
falskar vonir.
Góðærisspárnar
rættust
En hvernig hafa góðærisspárn-
ar, sem Þjóðviljinn og aðrir
hömpuðu, ræst?
Lækkun olíuverðs hefur verið
gífurleg á árinu, og miklu meiri
en upphaflega var spáð. Á árinu
er gert ráð fyrir að olíufurstar og
aðrir seljendur hins dökka vökva
hagnist um tveimur miljörðum
minna á íslendingum á þessu ári
vegna lækkunarinnar. Sparnað-
urinn kernur fyrst og fremst út-
gerðinni til góða, sem að sögn út-
gerðarntanna hefur ekki lifað
jafn mikla uppgripstíma og nú.
Aftur á móti gætir þeirrar gósen-
tíðar lítið í launaumslögum sjó-
rnanna. Olíubúhnykkurinn er
sömuleiðis fráleitt genginn yfir.
Á þessu herrans ári er líklegt að
meðalverðið á hráolíufatinu
verði í kringum 17 dollarar. Á
næsta ári telja hins vegar olíu-
spakir menn að fatið verði að
meðaltali á 15 dollara, þannig að
sparnaðurinn mun enn aukast.
Á alþjóðlegum lánsfjármörk-
uðum hafa vextir lækkað allveru-
lega. Fyrir þjóð sem hefur hnýtt
sér jafn mikla skuldabagga og ís-
lendingar skiptir þetta miklu
nráli. Vextir hafa fariö lækkandi í
Bandaríkjunum, og fyrir
atvinnugrein einsog til dærnis
frystiiðnaðinn sem hefur fjárfest
mikið í dollurum skiptir þetta
háum fjárhæðum. Vaxtaþróunin
er sömuleiðis enn niður á við.
Þannig lækkuðu forvextir í
Bandaríkjunum um hálft prósent
í fyrradag.
Jafnframt er efnahagslíf þeirra
þjóða sem við skiptum við á upp-
leið. Það kemur okkur til góða,
því bati á einurn stað leiðir alla
jafna til bata hjá viðskiptaþjón-
unum.
Afurðaverð hefur hækkað á er-
lendurn mörkuðum, og gert
meira en vega upp þau áhrif senr
lækkun dollarans hefur haft í för
með sér. Enn bendir ýmislegt til
þess að afurðir okkar hækki nreir
á næstunni. Hjá Norðmönnum,
sem eru ein helsta samkeppnis-
þjóð okkar, hefur afli dregist
saman. Þetta hefur gerst bæði
varðandi bolfisk, og nú síðast
rækju. Þetta hefur leitt til mun
hærra afurðaverðs en ella hefði
mátt vænta. Þannig er rækjan að
stórhækka í verði um þessar
mundir. I ofanálag er svo spáð
aflaaukningu, þannig að á árinu
er samtais gert ráð fyrir fimm
prósent aukningu á aflaverð-
mæti. Það munar um minna, - og
ineð því hefur verðmæti sjávar-
afla aukist um þriðjung frá árinu
1983!
Kjarabætur -
kjararlán
Spárnar sem settar voru fram í
Þjóðviljanum og víðar um góðær-
ið í nánd hafa því allar ræst, - og
raunar meir en það. Bjartsýnustu
menn gerðu ekki ráð fyrir að bat-
inn yrði jafn stór og hann er þegar
orðinn, og þó bendir flest til að
hann eigi enn eftir að aukast.
Það ætti þessvegna að vera
ósköp indælt að vera Islendingur
um þessar mundir. En það er erf-
itt að sætta sig við að í mesta góð-
æri sem þjóðin hefur siglt gegn-
um í áraraðir skuli engu vera
skilað til baka af því sem rænt var
af launafólki með kjaraskerðing-
unni miklu 1983. Einungis þannig
er hægt að Ijúka því harðæri sem
fjölmargt launafólk lifir í góðær-
inu miðju.
Það einfaldlega verður að
hækka kaupið. Fólkið ætlast til
þessa af verkalýðshreyfingunni
að hún beiti öllum mætti sínum til
að vinna upp kjaraskerðinguna
frá 1983, - til að nýta aukningu
þjóðartekna í þágu þeirra sem
skapa verðmætin. Ríkisstjórnin
hefur nú næstum því runnið skeið
sitt á enda, án þess að hafa ennþá
fengið að kenna með áþreifan-
legum hætti á sameinuðu afli
hreyfingarinnar, og gáfust þó til-
efnin ærin.
Það er óhugsandi að ríkis-
stjórnin fái að sitja á slíkum frið-
arstóli í fjögur ár full, og hverfa í
brottu með fullan sigur. Ytri skil-
yrði gera kjarabætur meira en
kleifar og innri aðstæður gera að
verkum að verkalýðshreyfingin
verður að sækja þær, - jafnvel þó
fulla hörku þurfi.
Össur Skarphéðinsson
Laugardagur 23. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5