Þjóðviljinn - 24.09.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Björt framtíð!
í því margblessaða góðæri sem nú gengur
yfir verður fólki fyrst fyrir að hugsa með þakklæti
til skapara allrar skepnu, því að víst ber að
gleðjast yfir því að hér skuli vera næg atvinna
handa öllum þeim sem vettlingi geta valdið.
Hægrisinnaðir fjölmiðlar ná hins vegar ekki
upp í nefið á sér af bræði yfir því að menn skuli
ekki beina þakklæti sínu til ríkisstjórnarinnar og
vilja kenna Þjóðviljanum um að hafa blekkt fólk
og talið því trú um að hér sé alls ekkert góðæri.
Það er best að reyna að leiðrétta þennan
misskilning enn eina ferðina.
Það er ekkert vafamál að á íslandi ríkir
eitthvert besta góðæri, sem menn hafa haft
spurnir af um árabil. Hafa haft spurnir af er
því miður er hið rétta orðalag, því að þeir pen-
ingar sem eru bein afleiðing góðærisins hafa
ekki ratað rétta leið ofan í vasa alls þorra lands-
manna. Kauptaxtar hafa ekki náð þeim kaup-
mætti, sem taxtarnir höfðu á erfiðari árum, svo
að ekki hefur góðærið hækkað launin.
í hvað hafa þá peningarnir farið? spyrja
menn.
Og það stendur ekki á svari: í að greiða niður
verðbólguna.
Þetta er nú ekki alveg sannleikanum sam-
kvæmt, því að flestir launþegar muna allvel eftir
því að launin þeirra voru gróflega skert til þess
einmitt að borga niður verðbólguna.
Svo að menn spyrja aftur: Hvar í ósköpunum
eru góðærispeningarnir?
Þá er hummað. Svo er sagt: Um hvaða pen-
inga er verið að röfla? Vita ekki allir að ráðstöf-
unartekjur heimilanna eru orðnar meiri núna
heldur en fyrst eftir kjaraskerðinguna.
Jú takk. Víst getum við (allflest) dregið fram
lífið í blessuðu góðærinu og ráðstöfunartekjur
heimilanna eru sjálfsagt ekki lægri en þær voru
áður en góðærið byrjaði.
Þá er spurt: Nú úr því að ráðstöfunartekjurnar
eru í lagi, á þessu röfli út af peningum aldrei að
linna?
Málið er samt ekki alveg útrætt. Það er nefni-
lega dálítill munur á kaupmætti kauptaxta og
ráðstöfunartekjum heimilanna.
Kaupmáttur kauptaxta erfólginn í því, hversu
margar mínútur fólk er að vinna sér inn peninga,
sem nægja til að kaupa ákveðinn hlut.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna er hins vegar
fólginn í því, hversu mikla peninga fólk á eftir
þegar það er búið að borga skattana sína og
þarf að fara að kaupa sér lífsnauðsynjar og
lúxus fyrir afganginn.
Kaupmáttur kauptaxta segir okkur hvers
vinna okkar er raunverulega metin.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna segir okkur
hins vegar, hversu úthaldsgóð við erum að
vinna, og hvernig fólki gengur að berja upp
launahækkanir umfram kauptaxta, það er að
segja yfirborganir.
Kaupmáttur kauptaxta segir okkur, hversu
stóran hlut við fáum í góðærinu og hversu dug-
leg ríkisstjórnin er við að deila þjóðartekjunum til
vinnandi fólks í landinu.
Þetta er kannski dálítið flókið. Allavega er
hægt að plata fólk með þessu.
Það er hægt að telja fólki trú um að það fái
hlutdeild í góðærinu einfaldlega með því að
vinna svolítið lengri vinnudag. Hins vegar nægi
góðærið ekki til að hækka tímakaupið. Þá
mundi fólk kannski ekki nenna að vinna eins
mikið.
Þetta er umhugsunarvert. Enda skulum við
hafa það hugfast, að það er engin spurning að
hér ríkir góðæri. Jafnframt skulum við hafa það
hugfast, að það hagnast ekki allir á þessu góð-
æri, þótt það sé út af fyrir sig fagnaðarefni að
sumir hagnast ákaflega mikið.
Peningar hafa nefnilega tilhneigingu til að
lenda annars staðar en inn á vinnustaði. Það
sem virðist gilda er að vera klókur í viðskiptum
og átta sig á því hvar peningarnir liggja, úr því að
þeirra verður ekki vart á vinnustöðunum.
Það er kannski tímanna tákn, að nærri því
tíundi hver íslendingur af þeim árgangi, sem hóf
háskólanám á síðasta ári fór í viðskiptafræði.
Þetta þýðir að tíunda hvert barn sem fæddist
á landinu fyrir tveimur áratugum er nú komið í
viðskiptafræðinám við Háskóla íslands.
Vonandi sér þessi viðskiptafræðingur um að
fleiri íslendingar fái hlutdeild í næsta góðæri!
- Þráinn
KUPPTOG SKORID
Hafskip og
Tsjernobyl
Klippari setti saman frásögn í
Sunnudagsblaðið um nýtt leikrit
sem sovéskur höfundur hefur sett
saman um kjarnorkuslysið í
Tsjernobyl. Undir lokin setti
hann fram þá spurningu, hvort
nokkurt íslenskt leikskáld nú um
stundir mundi treysta sér til að
setja saman heimildaverk um
„nýafstaðin ótíðindi sem tengd
eru viðkvœmum málum fyrir þá
sem með völd og ábyrgð fara? Til
dœmis Hafskipsmálið?"
f>etta var með ráðum gert - í
spurningunni felst ögrun, sem
Morgunblaðsmenn og sjálfsagt
fleiri hlytu að bregðast við. Enda
létu Staksteinar ekki á sér standa
og ausa þeir og prjóna sem mest
þeir mega í gær. f>ar segir m.a.:
„Hugleiðing ritstjórans fœrir
samanburðarfrœði Þjóðviljans á
nýtt stig. Gjaldþrot íslensks
skipafélags og meint fjármálamis-
ferli er engu ómerkari „ótíðindi",
en mesta kjarnorkuslys sögunnar,
sem hefur leittfólk til dauða og á
eftir að valda krabbameini fjölda
manna í mörgum löndum. Og
andlega frelsið í Sovétríkjum
Gorbatchovs er líklega meira en á
íslandi. í Sovétríkjunum þora
leikskáld að gera hluti sem ís-
lenskir starfsbrœður hafa ekki
hugrekki til að leika eftir. Ástæða
er til að óska Þjóðviljanum til
hamingju með rökvísina og
smekkinn. “
Nú er gaman.
Samanburðarfræði er náttúr-
lega á ferðinni í þessu máli, en
hún er að sjálfsögðu allt annars
eðlis en Staksteinar halda.
Ótíðindi
þar og hér
Vitanlega er til dæmis ekki
hægt að bera kjarnorkuslys í
Tsjernobyl saman við neitt sem
gerist hér á landi - við eigum ekki
kjarnorkurafstöðvar sem betur
fer. Og Mogginn og Reagan segja
að það séu engin kjarnorkuvopn
á landinu og láti guð satt vera.
Hafskipsmál var náttúrlega nefnt
til blátt áfram vegna þess, að það
er síðasta stórmálið sem „við-
kvæmt“ mun þykja áhrifa-
mönnum. Svo viðkvæmt að ekki
hefur skort á skrif í Morgunblað-
inu um að menn segðu helst sem
minnst um það mál, enda væri
það svo flókið að það þurrkaði út
muninn á réttu og röngu og svo
skal aðgát höfð í nærveru fjár-
málamanna og allt það.
Allir hlutir gerast með nokkuð
öðrum hætti á íslandi en í þeim
„stóra heimi“: Nýlegt leikrit
minnir á það, að þegar uppreisn
er gerð út í heimi mega margir
snýta rauðu og súpa hel - en hér á
ísafirði var spurt, hvort hægt væri
að loka annan hershöfðingjann
inni á kamri meðan afgangurinn
af liði hans glutrar niður víga-
móðnum í dönskum bjór.
Ritskoðun
En svo er það með ritfrelsið hér
og í Sovét.
Eins og allir vita eru Sovétríkin
ritskoðunarþjóðfélag. Þetta þýð-
ir m.a. að umrætt leikrit um stór-
slys hefði líkast til verið óhugs-
andi fyrir nokkrum mánuðum -
og kannski verður það aftur
óhugsandi síðar meir. Erfitt að
spá um það. En hitt er rétt að hafa
í huga, að þótt fullt sé í Sovétríkj-
unum af rithöfundum sem aldrei
gera annað en sitja á strák sínurn
og skrifa ekki annað en það sem
til er ætlast, þá hafa sovétbók-
menntir alltaf átt merkilegan hóp
manna, sem glímdu við ramma
ristkoðunar af þeirri vígfimi sem
þeim var gefin. Og hafa í þeirri
viðureign orðið til merkir sigrar,
sem allir þeir mega vel við una
sem gjarna vilja að skrifað orð
megi sín nokkurs í þjóðfélögum.
Það er einmitt ein þverstæðan í
ritskoðunarþjóðfélaginu, að ó-
frelsið skerpir þá athygli sem
beinist að því, sem skrifað er - sé
það á mörkum hins ieyfða og hins
óleyfða.
Sjálfs-
ritskoðun
Við hér í okkar hluta heims
erum afar stoltir af okkar mál-
frelsi og er það vel. En það er
jafnan full ástæða til að spyrja að
því, hve vel menn nýta sér mál-
frelsið. Það er svo margt sem er
ekki bannað - en kemur samt
ekki fram, og á þetta ekki síst við
um leikhús og kvikmyndir. Það
er t.a.m. ljóst, að íslenskur rit-
höfundur getur sagt stéttum og
kynslóðum til syndanna í skáld-
sögu án þess að menn kippi sér
upp við það - en um leið og hann
ætlaði að filma sama efni t.d. fyrir
sjónvarpið, þá mundi heldur bet-
ur heyrast hljóð úr horni. Sjón-
varpið mundi fá á baukinn fyrir
vinstrislagsíðu og höfundur fengi
óspart að heyra það, að hann
kynni ekki á þau mál sem hann
um fjallaði og hefði betur fjallað
um eitthvað annað og auðveld-
ara.
Og í framhaldi af þessu: Haf-
skipsmálinu var upp skotið í
spurningunni af ásettu ráði. Það
er reyndar mjög ólíklegt að ís-
lenskt leikskáld taki sér það fyrir
hendur nú um stundir að kynna
sér sem best hvernig menn verða
ríkir á íslandi, hvernig menn tapa
annarra manna fé, hvaða undan-
komuleiðir eru frá skiptaráðanda
og þar fram eftir götunum. Og þó
einhver réðist í þetta verk með
það fyrir augum að skrifa um það
leikrit, þá er mjög vafasamt að
það mundi sýnt. Það yrði náttúr-
lega ekki bannað. En það er mjög
líklegt að okkar ágætu atvinnu-
leikhús fyndu gildar ástæður fyrir
því bæði tvö að þetta verk hent-
aði þeim ekki. Því miður.
Og sem fyrr var spurt: Hvað
haldið þið? ÁB
ÞJOÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur Skarphéðins-
son.
Fréttaatjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Inaólfur Hjörleifsson, Kristín Olafs-
dóttir, Magnús H. Glslason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson,
Sigurður A. Friðþjófsson, Valþór Hlöðversson, Vilborg Davíðsdóttir,
Vfoir Sigurðsson (íþróttir), Ingvi Kjartansson (Akureyri)
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljó8myndarar: Einar Ólason. Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglý8lngar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð: 55 kr.
Áskriftarverð á mánuöi: 500 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 24. september 1986