Þjóðviljinn - 15.11.1986, Blaðsíða 5

HUNDRAÐ KRÓNUR
- EÐA HUNDRAD
MILLJÓNIR?
Smœlingjar undir tölvueftirliti
Utlægur úr
viðskipta-
lífinu
„Nú er ég loksins orðinn út-
lægur úr viðskiptalífinu," sagði
kunningi minn við mig um dag-
inn, þegar ég spurði hann í mesta
sakleysi að því hvernig hann
hefði það.
„Að öðru leyti hef ég það mjög
gott,“ sagði hann. „Fjárhagurinn
mun betri en stundum áður, en
hins vegar er ég eftirlýstur maður
í viðskiptaheiminum og get ekki
einu sinni farið út í búð án þess að
lenda í klandri.“
Þessi kunningi minn er ekki
kaupsýslumaður að atvinnu, að
minnsta kosti ekki í venjulegum
skilningi þess orðs. Hann hefur
rekið lítið fyrirtæki, sem fram-
leiðir og selur vöru, sem hann á
heiðurinn af að hafa sjálfur fund-
ið upp. Og öll þau ár sem ég hef
þekkt hann hefur mér virst hann
vera ákaflega gamaldags að því
leyti, að hann leggur mikið upp
úr því að vera óháður einstakling-
ur, sem skuldar ekki neinum
neitt.
Ég spurði hann hvernig það
hefði atvikast, að hann væri út-
skúfaður úr fjármálaheiminum.
„Þannig var,“ sagði hann, „að
það eru nokkrir aðilar hérna í
borginni, sem hafa fengið gjald-
frest hjá mér. Pottþéttir menn,
sem gott er að eiga hjá, enda hef
ég bara gaman af því að gera
mönnum greiða. En kannski hef
ég verið of alminlegur, því að um
daginn þegar ég átti að borga inn
á launaskattinn hjá Tollstjóra
hafði ég ekki handbæra peninga.
Þetta voru ekki nema 13 þúsund
krónur, svo að ég lét þetta dank-
ast með það í huga að borga
skuldina við fyrsta tækifæri með
tilheyrandi dráttarvöxtum.
Þegar ég ekki borgaði skuldina
hefur Tollstjóri orðið órólegur,
því að hann lét gera lögtak fyrir
þessum 13 þúsund krónum. Og
ég er ekki að lá honum það, því
hann þarf sjálfsagt að standa sín-
um yfirmönnum skil á því, af
hverju hann lætur mér líðast að
skulda ríkinu þessar 13 þúsund
krónur í nokkra mánuði.
Svo að Tollstjóri gerði lögtak
til að tryggja skuldina og mér
fannst það alveg rétt hjá honum,
af því að maðurinn þekkir mig
nákvæmlega ekki neitt.“
Bókahillur
„Það er nú fullmikið sagt, að
þú sért útlægur úr viðskiptalífinu,
þótt þú skuldir Tollstjóra skitnar
13 þúsund krónur," sagði ég.
„Það hélt ég nú líka,“ sagði
kunningi minn, „þangað til ég
keypti bókahilluna."
„Jæja,“ sagði ég og leit á klukk-
una. „Þú verður að segja mér frá
þvf - við tækifæri."
„Þannig var...,“ byrjaði kunn-
ingi minn.
„Einhvern næstu daga til dæm-
is,“ sagði ég.
„Til að gera langa sögu stutta,“
hélt hann áfram, „þá sagði konan
mín við mig um daginn, að ann-
aðhvort hringdi hún í Hreinsun-
ardeildina og bæði hana um að
koma skruddunum mínum á
öskuhaugana, eða ég færi og
keypti bókahillur til að raða
skræðunum í. Ég reyndi að koma
konunni í skilning um að við
erum bláskínandi fátæk, og hún
sagði að við værum ekki fátækari
en svo að eiga fullt hús af bókum,
sem eru svo verðmætar að hvorki
ryksuga né afþurrkunarklútar
mega koma nálægt þeim. Þá
sagði ég: ...“
Þarna greip ég fram í fyrir
kunningja mínum til að hlífa hon-
um (og mér) við því að rekja
heimiliserjur í smáatriðum.
„Nema hvað,“ hélt hann
áfram, „auðvitað endaði þetta á
því að ég lofaði upp á æru og trú
að kaupa bókahillur - og hélt að
þar með væri málið afgreitt í bili.
En veistu hvað mín gerirþá? Nei,
það er ekki von. Það þekkir hana
enginn sem ekki hefur búið með
henni í nær tuttugu ár. Hún gerir
sér lítið fyrir og nær í frakkann
minn. Skipar mér að fara í hann
og dregur mig svo á eftir sér út í
bfl. Og af stað.
Útibú
frá KEA?
Svo veit ég bara ekki fyrr en
hún er komin með mig inn í stór-
markað og búin að segja af-
greiðslustúlkunni að ég ætli að fá
nokkrar bókahillur, og af-
greiðslustúlkan er búin að leggja
saman upphæðina. Og ég stend
þarna eins og illa gerður hlutur og
get ekki stunið upp öðru en því, á
hvern ég eigi að stfla tékkann.
„Á IKEA,“ segir afgreiðslu-
stúlkan.
Og ég sem hafði ekki einu sinni
hugmynd um að KEA væri kom-
ið með húsgagnaverslun í höfuð-
borginni tek upp pennann og
tékkheftið.
Þá segir afgreiðslustúlkan:
„Ætlarðu að staðgreiða þetta?
Eða á að setja þetta á skulda-
bréf?“
Þá var ég nú fljótur að hugsa og
segi: „Á skuldabréf."
„Þá borgarðu þriðjunginn út
og afganginn á fjórum mánuð-
um,“ segir afgreiðslustúlkan - og
þetta þóttu mér góð kjör og hugs-
aði hlýlega til Vals Arnþórs-
sonar.
Svo að ég fæ mér sæti og ætla að
bíða eftir því að stúlkan útbúi
skuldabréfið og er nú svona held-
ur að vona að hún flýti sér, því
konan var farin að skoða sig um í
búðinni og ég hef fengið dýr-
keypta reynslu af svoleiðis skoð-
unarferðum.
Stórsvindlari
handsamaður
Þá heyri ég allt í einu nafnið
mitt hrópað hátt og snjallt, svo að
hver einasti maður í búðinni snýr
sér við og fer að glápa. Þarna er
afgreiðslustúlkan komin og held-
ur nú á þverhandarþykkum doð-
rant og segir stundarhátt: „Við
getum bara alls ekki skrifað hjá
þér. Það kemur því miður ekki til
greina.“
Ég sé að fólkið í búðinni gónir á
mig og fer að stinga saman nefj-
um. Þarna er búið að handsama
einhvern stórsvindlara, hefur
sjálfsagt einhver hugsað.
Ég ætlaði náttúrlega niður úr
gólfinu. Það var ekki eins og ég
hefði verið að biðja um að fá
eitthvað skrifað hjá mér, heldur
var mér boðið upp á það og þegar
ég segi játakk kemur stúlkan og
æpir yfir viðskiptamannahópinn
að mér sé alls ekki treystandi til
að vera í lánsviðskiptum.
Þetta er eitthvert versta mál
sem ég hef lent í og ég spurði
afhverju?
„Það er bara út af lögtaki,"
sagði afgreiðslustúlkan. „Okkur
er bannað að skrifa hjá fólki sem
búið er að gera lögtak hjá.“
„Hvaðan er þessi listi sem þú
ert með í höndunum?“ spurði ég.
„Þetta er bara tölvuútskrift
sem við erum látnar hafa,“ sagði
hún.
„Og hvaðan kemur þessi tölvu-
útskrift?“
„Bara úr tölvu?“
„Já, en hvaða tölvu?“
„Það veit ég ekki,“ sagði hún
og var orðin leið á þessu röfli við
skuldugan þrjót. „Ætlarðu að fá
hillurnar, eða ætlarðu að sleppa
þessu?“
„Auðvitað ætla ég að fá helvítis
hillurnar,“ sagði ég og er ég þó
ekki vanur að bölva. „Til þess
kom ég og út af þeim urðu lætin.“
„Hvaða læti?“ sagði af-
greiðslustúlkan.
„Veistu hvað ég skulda
rnikið?" spurði ég.
„Nei, það kemur mér ekkert
við,“ sagði hún. „Mín vegna
mega það vera hundrað krónur.
Eða hundrað milljónir. Reglurn-
ar eru svona. Við gerum bara það
sem okkur er sagt.“
Stóri bróðir
En allt um það. Ég rétti stúlk-
unni ávísun og varð hálfvegis
hissa þegar hún tók við henni
orðalaust. Svo fór ég mína leið
með hillurnar. Læddist út úr búð-
inni.
Konan mín hafði látið sig
hverfa þegar lætin byrjuðu. Hún
beið eftir mér í bflnum.
Á leiðinni heim byrjuðu yfir-
heyrslurnar.
„Hvað gerðist eiginlega?"
spurði hún.
„Nú. Ég er kominn á svartan
lista hjá Stóra bróður.“
„Hvaða Stóra bróður?"
„Þjóðfélaginu. Tölvunni sem
rekur þjóðfélagið.“
„Afhverju?"
„Af því ég trassaði að borga
Tollstjóranum 13 þúsund krónur.
Þrettán þúsund eitthundrað sjöt-
íu og fimm krónur, nánar til-
tekið.“
„Láttu ekki eins og fífl, “ sagði
hún. „Hver heldurðu að sé settur
á svartan lista út af 13 þúsund
krónum?“
„Ég.“
„Þú hlýtur að hafa gert
eitthvað meira af þér en það,“
sagði konan mín. „Þú þarft ekki
að vera með nein látalæti við mig.
Ertu kannski farinn að lifa tvö-
földu lífi? Þú rekur kannski tvö
heimili hérna í bænum og ert
kominn á kaf í einhverja fjár-
glæfra.“
„Finnst þér það líklegt að ég
reki tvö heimili?“
„Nei,“ sagði hún. „Mér hefur
alltaf fundist alveg á mörkunum
að þú kláraðir þig af því að reka
eitt heimili. En hvað á maður að
halda úr því að þú ert orðinn
eftirlýstur glæpamaður. Það er
ekki betri sú músin sem læðist.“
Svo lagði hún bflnum fyrir utan
húsið okkar og sagði:
„Æltarðu að koma með inn?
Eða ég ég að skutla þér til hinnar
fjölskyldunnar?"
Kjarval
og pelsinn
Ég sagði ekki neitt, enda þurfti
ég þess ekki, því að yfirheyrslan
hélt áfram:
„Nú held ég að það sé langbest
fyrir þig að segja mér allt um mál-
ið og svo skulum við reyna að
komast sameiginlega að niður-
stöðu um hvernig við klórum
okkur fram úr þessu. Við byrjum
náttúrlega á því að selja húsið, að
ég tali nú ekki um þessar bækur
þínar."
„Út af 13 þúsund krónum?“
„Þú gerir þinn málstað ekki
betri með því að halda áfram að
reyna að fela sukkið,“ sagði hún.
„Ég ráðlegg þér að segja mér alla
sólarsöguna, en áður en ég tala
meira við þig ætla ég með pelsinn
minn yfir í næstu hús, ef lögtaks-
menn skyldu koma á meðan við
erum að tala saman. Ég erfði
þennan pels eftir móður mína og
hann skal ekki lenda á uppboði.“
Ég hitaði kaffi meðan hún fór
með pelsinn og ómerkta svart-
krítarteikningu sem er sögð eftir
Kjarval yfir í næsta hús.
„Jæja,“ sagði hún þegar hún
kom aftur.
„Þrettán þúsund eitthundrað
sjötíu og fimm krónur,“ sagði ég.
„Og ekki eyri meira.“
Smælingjar
og höfðingjar
Úr þessu varð löng rimma.
Ekki vegna þess að konan mín
neitaði að trúa mér eftir að ég var
búinn að bjóðast til að leggja
hönd á helga bók og sverja. Held-
ur vegna þess að hún bað mig um
að útskýra fyrir sér, hvernig hægt
væri að svipta skilvísan borgara
öllu lánstrausti og gera hann ofan
í kaupið að viðundri út af kr.
13.175.00 í þjóðfélagi, þar sem
menn geta hæglega tapað hundr-
uðum milljóna af Útvegsbankan-
um, sett Hafskip á hausinn og só-
lundað söfnunarfé Hjálparstofn-
unar kirkjunnar án þess að nokk-
ur sé talinn bera ábyrgð á óráðsí-
unni.
„Stóri bróðir fylgist bara með
smælingjunum,“ sagði ég.
„Höfðingjarnir fá auðvitað að
gera það sem þeim sýnist. Þess
vegna eru þeir höfðingjar. Og við
smælingjar."
„Það hljóta samt að gilda ein
lög í landinu fyrir alla,“ sagði
konan mín, því að hún gengur
með þá hugmynd í kollinum að
lög séu það sama og réttlæti.
„Við skulum segja það,“ sagði
ég-
„Mér finnst þetta helvíti hart,“
sagði hún, og blótar hún þó eigin-
lega aldrei.
Þetta er sem sé sagan af því,
hvernig kunningi minn varð út-
lægur úr viðskiptalífinu.
Hann bætti því við, að hann
væri ekki biblíufróður maður, en
sagði, að sig rámaði í að einhvers
staðar væri talað um að maður
ætti að vera trúr yfir litlu. Og það
hefði hann ávallt reynt að vera.
Hins vegar væri það dálítið skrýt-
ið, að hann hefði hvergi rekist á
stafkrók um að inenn ættu að
vera trúir yfir miklu.
-Þráinn
Laugardagur 15. nóvember 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5