Þjóðviljinn - 05.03.1987, Blaðsíða 9

Friðrik Sophusson horfir kampa
káturtil ráðherratignar, komis
Sjálfstæðisflokkurinn í næstu rík-
isstjórn.
Sjálfstœðisflokkurinn
— Gamla
stelliö
áfram
Nœsti ráðherralisti: Albert sparkað - Friðrik tekinn inn.
Engar aðrar breytingar. Margboðuð bylting Þorsteins á A,tertMmundssy„,wður
raðherralistanum orðin tom. Gomlu raðherrarmr nafa “K“®"‘"nha,““’inas'
sammœlst um að sitja
Það var 15 stiga gaddur í Hels-
inki. í morgunkuldanum framan
við þinghöllina, þar sem Norður-
iandaráösþingio var haiuiö, Saín-
aðist mikill mannfjöldi saman til
að hvetja til viðskiptabanns
Norðurlandanna á Suður Afríku.
í hópi mótmælendanna voru
nokkrir íslendingar, aðallega fé-
lagar úr ungliðadeildum flokk-
anna sem sendu fulltrúa á þingið.
í hlýju finnsku þinghallarinnar
stóð hins vegar iðnaðarráðherra
íslenska lýðveldisins, tottaði kúb-
anskan vindil og horfði á fundar-
menn út um glugga. A eftir hitti
hann af tilviljun tvo unga Islend-
inga af þinginu, og bauð þeim í
mat.
íslendingarnir voru hvorugur
sjálfstæðismenn og höfðu báðir
staðið í frostinu og tekið þátt í
mótmælafundinum. “Var ein-
hver úr SUS á fundinum?“ spurði
Albert þá félaga. Þeir hristu höf-
uuiö.
“Nei,“ sagði iðnaðarráðherra
íslands eftir drykklanga stund.
„Þetta er of kalt fyrir stuttbuxna-
deildina.“
Báknið kjurt
- ekki burt
Hlýjan í skúmaskotum
Laugardalshallarinnar, þar sem
landsfundur Sjálfstæðisflokksins
hefst í dag, er hins vegar kjörhiti
hinnar merkilegu tegundar
íhalds, sem síðasta áratug hefur
slitið pólitískum barnsskóm
innan þeirrar deildar flokksins,
sem kennd er við stuttar buxur. Á
sokkabandsárum Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar, áður
er; haan kapítóíeraði og braut ai!-
ar meginreglur sínar með því að
þiggja samkeppnislaust tilbúið
embætti úr hendi Sverris Her-
mannssonar, var stuttbuxna-
deildin villtasta hægrið í flokkn-
um. Þaðan komu nýjar, og væg-
ast sagt öfgakenndar, hugmyndir
um báknið burt og endalausan
niðurskurð. Hugmyndir sem um
tíma hleyptu lífi í stirðnaðan
flokk.
Nú er stuttbuxnadeildinni hins
vegar sprottin pólitísk grön, fé-
lagana hefur rekið með fljóti tím-
ans á fjörur flokksvaldsins, nú
ráða þeir flokknum og báknið er
kjurt.
Þorsteinn Pálsson er orðinn
skattakóngur lýðveldisins. Davíð
orðinn miðstýringarsinni, sem
myndi vel sóma sér í borgarráði
Moskvuborgar. Minni spámenn,
einsog Hannes, farnir að rykfalla
hér og hvar. Gamall gúrú, Ragn-
ar Halldórsson álhöfuð úr Versl-
unarráði, meira að segja búinn að
fá meiri.áhuga á útgáfu ættfræði-
bóka en koma bákninu burt.
Hið eina sem virðist nú tengja
saman gamlar stuttbuxur, sem
fundið hafa sér mjúka snaga til að
hanga á hér og hvar í bákninu, er
andstaðan við Albert Guð-
mundsson, til orðin löngu fyrir
ævintýri hans í Hafskipum hf.
Bæði eldra liðið úr deildinni, Þor-
steinn, Davíð og Friðrik vilja
hann burt, og jafnframt ungviðið
í Heimdalli, sem ætlaði á dögun-
um að leggja fram tillögu gegn
gömlu fótboltastjörnunni, en
flokksforystan afstýrði.
Fyrir þessari andstöðu mun nú
Albert fá að finna, á landsfundin-
um og í kjölfar hans. Á fundmum
mun nefnilega hefjast hægfara at-
burðarrás, sem eftir kosningar -
sem vafalaust heldur Sjálfstæðis-
flokknum inpan stjórnar - endar
með margumtöluðum breyting-
um Þorsteins Pálssonar á ráð-
herralista flokksins. En hinar rót-
tæku breytingar sem Þorsteini
hefur orðið tíðrætt um á fundum
innan flokksins og útí kjördæm-
unum, munu tæpast verða giska
róttækar. Þær munu nefnilega
bara taka til Alberts eins.
Lilja ráðherranna
Vegna hins óvænta og óvana-
Unginn orðinn að hænu!
Þorsteinn Pálsson olli miklum vonbrigðum í upphafi ferils síns. Er
hann að ná sér á strik? Keppir við Jóna Alþýðuflokksins um hægra
fyigið
Þorsteinn Pálsson var taiinn
ótvírætt gæðingsefni á hinum pól-
itísku hlaupabrautum. Við hann
voru því af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins tengdar miklar vonir
eftir röggsaman feril sem fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitenda-
sambands íslands, og flokkurinn
gerði hann að þingmanni í Suður-
landskjördæmi. Honum var síð-
an fært embætti flokksformanns
á silfurfati.
En folinn ungi fór illa af stað í
startinu, átti erfítt með að halda
sig á skeiðinu og hljóp upp þegar
síst skyldi. Sjálfstraustið, sem
áður geislaði af honum hvarf, og
grátbroslegar tilraunir Þorsteins
til að komast inn í ríkisstjórn
urðu að athlægi alþjóðar. Þau al-
varlegu mistök, sem hann gerði
með því að fallast á að sitja sem
formaður flokksins utan ríkis-
stjórnar, reyndust honum dýr-
keypt.
Þegar hann um síðir komst í
sæti fjármálaráðherra tók ekki
betra við. Hann „hvarf“ nánast af
sjónarsviðinu. Þegar hann af og
til kom í Ijós var það fyrst og
fremst til að hækka hina og þessa
skatta, og beinlínis fyrir hans til-
stilli voru beinir skattar hækkaðir
um 800 miljónir á síðasta ári.
Margir gerðu því skóna, að
sökum þessa yrði formannsferill
Þorsteins Pálssonar endasleppur,
og kynni að enda með harmræn-
um hætti.
Ekki bætti úr skák, að stjama
Davíðs Oddssonar reist ört, og
margir stuðningsmanna hans
Þorsteinn Pálsson: Hefurátterfitt
uppdráttar en sækir á, - á kostnað
kratanna.
töldu einungis tímaspursmál hve-
nær hann myndi taka formanns-
embættið af Þorsteini. En Davíð
hefur síðan hrapað í djúpa lægð.
Borgarspítalamálið leiddi flokks-
mönnum fyrir sj ónir alvarlega á -
galla í fari hans sem stjómmála-
inanns. Jafnhliða gerðist það, að
Þorsteinn fór að eiga sterkari
leiki en áður, og nú örlar aftur á
gamla sjálfstraustinu. Um þessar
mundir er því enginn
stjórnmálaleiðtogi á hægri kant-
inum í jafn mikilli sveiflu og
hann. Allir Jónar Alþýðuflok-
ksins, hvortheldur þeir eru Sig-
urðssynir, undan Hannibal eða
Bjama bankastjóra, blikna við
hhð hans. Vegna þess, og hversu
klókindalega Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur spilað upp á vaxandi
gengi Þorsteins, eru sauðirnir,
sem Sjálfstæðisflokkurinn týndi á
fjalli og komu um tíma fram í
fjárhúsum krata, farnir að skila
sér af sjálfsdáðum föðurtúna til.
Matthías Johannessen sagði
einu sinni, að Þorsteinn Pálsson
væri Morgunblaðsungi. Um ansi
langt skeið virtist þó sem unginn
ætlaði aldrei að taka flugfjaðrir
en halda endalaust áfram að vera
ungi.
En í stjórnmálum mega menn
ekki vera lítilla sæva, og eftir alla
þá sproksetningu sem Þorsteinn
Pálsson hefur mátt þola af hálfu
Þjóðviljans, þá er það blaðinu
hreint ekki óljúft að lýsa yfir:
Unginn er orðinn að hænu!
lega mikla góðæris mun sagan
nefnilega að öllum líkindum
dæma núverandi ríkisstjórn
næsta vel. Takist ríkisstjórn, með
báíttöku Siálfstæðisflokksins sð
loknum kosningum, að nýta á-
framhaldandi góðæri til að halda
verðbólgu í skefjum og auka
kaupmátt, þá mun þessa tímabils
minnst sem eins konar gullaldar í
flokkssögunni. Eðlilega fýsir því
alla núverandi ráðherra flokksins
til að taka þátt í ævintýrinu
áfram, hasla sér völl í sögu, sem
innan flokksins kann að lifa sem
tákn um góða stjóm. Allir vilja
þeir Lilju kveða.
Þess vegna munu þeir leggja
allt í sölurnar til að lafa á ráðherr-
astólunum áfram.
Þeir hafa líka sterka möguleika
á að ná því marki. Obbi þeirra er
einkar voldugur innan flokksins,
þó ekki væri nema af því að þeir
eru af allt öðrum kalíber og vigt
en yngri menn í flokknum, sem
ótrúlega margir líkjast gamla
Hindenburgfarinu, - léttir og
fullir af lofti. Gömlu ráðherrarnir
vita hins vegar, að þeir geta ekki
búist við að sitja allir. Einhverjir
þeirra verða að fara.
Forðum var seldur frumburð-
arréttur fyrir baunadisk. Svo
virðist sem meðal gömlu ráðherr-
anna sé nú þegjandi samkomulag
um að selja yngri flokksmönnum,
stuttbuxum sem eru að komast á
miðjan aldur, Albert Guðmunds-
son. í staðinn ætla þeir allir, hver
og einn einasti, að sitja áfram
verði flokkurinn í stjórn.
í næstu ríkisstjórn mun því
Sjálfstæðisflokkurinn halda öllu
gamla stellinu inni. Nema Al-
bert. Honum verður fórnað.
Ellismellir
Innan Sjálfstæðisflokksins
neita menn þessu hins vegar al-
farið. Vísa þá til þess, að Þor-
steinn Pálsson hefur lýst yfir, að
hann ætli sér að tilnefna ráðherra
Sjálfstæðisflokksins í næstu ríkis-
stjórn, og honum sé ekki stætt á
öðru eftir fyrri yfirlýsingar, en
breyta verulega til. Ella myndi
hann glata trausti yngri manna,
og trúnaði kjósenda, sem ekki
myndu í þarnæstu kosningum
veita brautargengi flokki, sem
fylkti öllum helstu ellismellunum
úr sínum röðum í ráðherrastóla.
Þá er sérstaklega nefndur til
sögunnar Sverrir Hermannsson,
sem mareir frálp.itt hítfíí í
sæti ráðherra áfram, eftir af-
leikinn í fræðslustjóramálinu.
Matthías Bjarnason þykir líka
hafa setið oft og lengi í ráðherra-
stól, og mál sé komið til að hvfla
hann. Ymsir yngri menn telja líka
að nafni hans Á. Mathiesen megi
nú vel velgja varamannabekkina
um hríð.
Friðrik kemur inn
Flokkurinn gerir ráð fyrir sex
ráðherrum.
Þar af verður formaðurinn að
sjálfsögðu einn. í þeirra hópi
verður líka að vera kona, og það
er vægast sagt ólíklegt annað en
Ragnhildur Helgadóttir taki það
sæti. Annað væri hreint vantraust
á hana, enda Solveig ung og ó-
reynd, og Salóme í Reykjanes-
kjördæmi nýtur ekki nægilegs
stuðnings. Miðað við styrk lands-
byggðar í flokknum og hefðir, er
auðvitað fráleitt að ætla, að
Reykjavíkurdeildin fái meira en
einn ráðherra í viðbót við Ragn-
hildi. Og hver er líklegastur?
Hulduherinn er dáinn, saddur
lífdaga, og Albert Guðmundsson
hefur þarmeð ekki sinn forna
styrk. Hafskipsmálið og óvægin
andstaða við hann innan flokks-
ins, hefur líka veikt hann gífur-
lega. Þegjandi samkomulag sam-
ráðherranna um að koma honum
ekki til bjargar - til að auka þeirra
eigin líkur á ráðherrastólum - og
ákafi stuttbuxnadeildar að fornu
og nýju til að koma Albert fyrir
pólitískt kattarnef gera að verk-
um, að það er nánast enginn
möguleiki á að Albert Guð-
mundsson verði ráðherra í næstu
ríkisstjórn. Honum verður fórn-
að.
í stað hans mun Friðrik Sóp-
husson koma. Vegur hans innan
flokksins hefur mjög dalað.
Hann þykir ekki hafa vigt, og
Morgunblaðið er honum stöðug-
ur hælbítur. En hann er samt sem
áður varaformaður. Það verður
einfaldlega mjög erfitt fyrir Þor-
stein, að Albert gengnum frá, að
skilja Friðrik Sóphusson eftir
utan stjórnar. Og til þess hefur
hann ekki nægan styrk - ennþá.
Sverrir mun sitja
v’eikasti ráöherra Sjáífstæðis-
flokksins, utan Alberts, er Sverr-
ir Hermannsson. Sverrir fór vel
af stað, hann er „karakter“, sann-
ur unnandi þjóðlegra mennta og
hefur að mörgu leyti gert vel við
þær. Hann er strigakjaftur, sífellt
með óvæntar yfirlýsingar og dug-
legur við að halda athygli fólks.
Hann er líka kjarkaður og sjálf-
stæði hans innan flokksins hefur
áunnið honum mikið fylgi innan
Sjálfstæðisflokksins.
í stuttu máli: hann er það „en-
fant terrible“ sem allir sæmilega
stórir flokkar þurfa að hafa og
sem Matthías Bjarnason var í rík-
isstiórn Framsóknar og Sjálf -
stæðisflokks sem sat 1974-1978.
Undir venjulegum kringum-
stæðum hefði hann ekki einu
sinni þurft að hafa áhyggjur af
ráðherrastól. En Sturlumálið
breytti öllu. Innan Sjálfstæðis-
flokksins lítur lungi flokksins svo
á, að honum hafi orðið á mikil
mistök með brottrekstri Sturlu.
Ekki af því menn telji rangt að
reka fræðslustjórann - í Sjálf-
stæðisflokknum fellur það undir
brauð og leika að reka opinbera
embættismenn - heldur var tíma-
setningin kolvitlaus að dómi
manna. Fyrir kosningar gat slík
gjörð ekki annað en skaðað
flokkinn, og þar að auki losað
næsta menntamálaráðherra
undan því að kljást við Sturlu.
Vegna þessa skorts á dómgreind
vilja nú ýmsir koma Sverri úr stóli
ráðherra.
Fremstur flokki er þingmaður
úr kjördæmi Sturlu fræðslu-
stjóra, Halldór Blöndal. Afstaða
hans byggir á því, að hann telur
afglöp Sverris mjög hafa rýrt lík-
ur sínar á góðum sigri í kjördæm-
inu. En ekki síður vill Blöndal
Sverri úr ríkisstjórn, af því hann
iangar sjálfan að taka sæti
menntamálaráðherra sem hann
telur sig hafa mikla hæfileika til
að gegna.
Aðrir eru á öndverðu máli. Al-
mennt er talið, að Halldór
Blöndal sé ekki af kalíber ráð-
herra. En einmitt vegna þess,
hversu kandídatar úr þingliði
Sjálfstæðismanna eru fáir fram-
bærilegir, þá mun Sverrir fljóta.
Það kemur einfaldlega enginn
annar til greina úr austur- og
norðausturhluta landsins.
Reykjaneskjördæmi mun að
sjálfsögðu fá einn ráðherra.
Áuðvitað er fráleitt að ganga
fram hjá Matthíasi Á. Mathie-
sen. Hann er oddviti flokksins í
kjördæminu, og núverandi utan-
rflcisráðherra. Mörgum finnst
hann að vísu vera orðin hálfgerð
fornaldareðla, enda búinn að
vera á þingi frá því stuttbuxna-
deildin var enn í barnaskóla. En
Matthías er bara 56 ára, þó hann
sé búinn að vera svo lengi á þingi,
og hann hefur engan hug á að
hætta, enda elskar hann sviðs-
ljósið. Ólafur G. Einarsson mun
því enn þurfa að sitja utan stjórn-
ar, og svo mun ærið lengi.
Vilji nafni utanríkisráðherra,
Bjamason af Vestfjörðum, halda
áfram sem ráðherra verður giska
erfitt að koma í veg fyrir það.
Vegna landsbyggðarsjónarmiða
verður einfaldlega að hafa einn
ráðherra úr einhverju hinna þrig-
gja kjördæma sem falla á vesturh-
luta landsins, þeas. Vesturlandi,
Vestfjörðum og Norðurlands-
kjördæmi vestra.
Á þessu svæði er í rauninni
enginn sem kemur til greina utan
hans, nema ef til vill Friðjón
Þórðarson, af Vesturlandi. Hann
vann sér hins vegar til óhelgi með
afdráttarlausum stuðningi við
Gunnar heitinn Thoroddsen, og
sama gildir um Pálma Jónsson frá
Akri, Norðurlandskjördæmi
vestra, sem stefnir að því að
verða með tíð og tíma landbún-
aðarráðherra á nýjan leik, einsog
hann var í stjóm Gunnars Thor-
oddsen.
Hafi því Matthías Bjarnason
löngun til að verða ráðherra
áfram, getur lítið staðið í vegi
þess. Hann nýtur virðingar fyrir
sjálfstæði sitt innan flokksins, þar
að auki er hann ötuii taismáðlii
hinnar gamalgrónu íhaidsstefnu
og hefur ekki kinokað sér við að
leggja spjótum sínum gegn frjáls-
hyggjunni sem hann hefur lítið
álit á, einsog raunar Morgun-
blaðinu líka. Til að jafnvægis gæti
millum ólíkra skoðanaskóla í
flokknum telja því margir að
æskilegt sé að Matthías Bjarna-
son verði ráðherra áfram.
Tíminn stendur kyrr
Þannig mun tíminn standa kyrr
hjá Sjálfstæðisflokknum, myndi
þeir næstu ríkisstjóm. Ráðherr-
arnir verða Þorsteinn og Sverrir,
Mathiesen og Ragnhildur, Matt-
hías Bjarnason og Friðrik, sem
verður eina viðbótin á ráðherra-
lista.
Byltingin sem Þorsteinn boðar
svo hreystilega á næsta ráðherra-
hópi Sjálfstæðisflokksins er því
ekkert nema orðin tóm. Hann
mun bjóða upp á sama gamla
stellið og áður. Eina nýjungin
verður Friðrik í stað Alberts, og
til eru þeir sem ekki myndu
beinlínis telja það ráðherralista
Sjálfstæðismanna til ýkja mikils
framdráttar.
Ungu kjósendurnir í hópi
Sjálfstæðismanna munu væntan-
lega ekki hrópa húrra þegar for-
maðurinn birtir listann, með
sömu gömlu ráðherrunum og
áður. Ekki mun heldur verða
glatt á hjalla í deild hinna stuttu
buxna.
Og á degi hinnar miklu fórnar
mun gamla miðframherjanum úr
Val, Arsenal og Mflanó ef til vill
verða hugsað til morgunstundar í
Helsinki, þar sem það var svo
kalt að stuttbuxnadeildin áræddi
ekki út fyrir dyr. En það er
heitara í Laugardalshöllinni í
d£g, og gaddurinn sem hélt úlfun-
um í fjarlægð í Finnlandi verður
honum til lítillar stoðar á næstu
mánuðum. Ekki svo að skilja að
honum finnist ekki kalt í Sjálf-
stæðisflokknum.
En það er öðru vísi kuldi.
Össur Skarphéðinsson
Matthíasar settir á
Fimmtudagur 5. mars 1987 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9