Þjóðviljinn - 29.03.1987, Blaðsíða 5

Ég er heilluð af dauðanum, segir P. D. James.
því að senda mig í skóla efast ég
um að hann hefði gert það. Að
eyða fjármunum í menntun stúl-
kna var einsog hver önnur fjar-
stæða í augum hans,“ hefur höf-
undurinn sjálfur sagt. Nú heldur
hún fyrirlestra við háskóla í
Bandaríkjunum og Kanada.
Eftir að skóla lauk tók hún til
starfa á skattstofu og minnist þess
tímabils sem helvítis á jörðu.
Jafnframt tók hún þátt í áhuga-
leikhúsi. í seinni heimsstyrjöld-
inni gerðist hún hjúkrunarkona á
vegum Rauða krossins. Þá
reynslu sína notaði hún seinna í
bókina „Shroud for a Nighting-
ale“, sem kom út 1971.
Árið 1941 giftist P. D. James
læknastúdentinum Connor
White. Hann gegndi herþjónustu
í Indlandi á stríðsárunum og
skaddaðist þar andlega. Eftir
stríðið dvaldist hann langtímum á
sjúkrahúsum og stofnunum og
gat ekkert unnið. Hann lést árið
1964.
P. D. James varð ein að sjá
fjölskyldu sinni farborða. Hún
fékk vinnu við skráningu hjá
breska sjúkrasamlaginu og sú
reynsla hennar nýttist henni í sög-
unni „A Mind to Murder"
(1963). Árið 1968 varð hún yfir-
maður í afbrotadeild innanríkis-
ráðuneytisins. Þaðan fluttist
hún til deildar
rannsóknarlögreglunnar árið
1971 og var sérsvið hennar þar
barnaofbeldi. Þá reynslu notaði
hún í bókina „Innocent Blood“
(1980), eina bók hennar sem ekki
flokkast undir sakamálasögu.
Skrifað fyrir vinnu
P. D. Jamés var 39 ára þegar
hún ákvað að taka upp skriftir.
Hana hafði lengi langað til þess
en aldrei séð sér færi á því vegna
vinnu. Hún sá að þetta gengi ekki
þannig. „Ég vildi ekki þurfa að
segja barnabörnunum mínum að
mig hefði alltaf langað til að ger-
ast rithöfundur en aldrei haft
tíma til þess.“ Hún ákvað því að
eyða tveim tímum á hverjum
morgni, áður en hún færi í vinnu,
við skriftir. Hún vaknaði kl. 6 á
morgnana og mundaði stflvopn-
ið.
Hún hélt áfram að vinna í inn-
anríkisráðuneytinu allt til ársins
1979, þó hún hefði fyrir löngu
getað sagt upp vinnunni þar sem
bækur hennar öfluðu henni
nægra tekna. Ástæðan var sú, að
hennar eigin sögn, að hún vildi
ekki vera háð tekjum af bókum
sínum. „Ég hef alltaf skrifað það
sem mig langaði til og fann þörf
P. D. James heimsækir reglulega
kirkjugarða til að komast í samband
við dauðann.
hjá mér fyrir að skrifa. Ég vildi
ekki eiga það á hættu að þurfa að
skrifa eftir pöntun.“
Óháður rithöfundur
Það tekur P. D. James mánuði
að hugsa út fléttuna í næstu bók.
Yfirleitt er kveikjan að nýrri sögu
einhver staður, einsog að nýjustu
bók hennar. Þá heimsótti hún
kirkju og datt strax í hug að hún
skyldi láta lík finnast í kirkjunni.
Iðulega skrifar hún niðurlag
bókar áður en hún hefur lokið
öðrum köflum hennar. Þar verða
allir þræðir að hnýtast saman og
því nauðsynlegt að hennar mati
að vita fyrir hvað gerist.
En hversvegna hefur svona
vingjarnleg amma ákveðið að
helga líf sitt því að skrifa um
morð og glæpi. í fyrsta lagi segist
P. D. James líta á sakamálasögu-
na sem mjög erfitt form innan
bókmenntanna. ekki ósvipað
sonnettunni. „Ég var haldin þrá-
hyggju um dauðann, nú er
heilluð ég af honum. Sakamála-
sagan er einskonar nútíma sið-
gæðisleikur. Morðið er næstum
trúarlegs eðlis en rannsóknarlög-
reglan leitast við að skapa aftur
kjölfestu í lífinu. Morðið breytir
lífi allra þeirra sem tengjast því á
einhvem hátt og oft á tíðum bíður
saklaust fólk mun stærri skaða en
hinn seki.“
-Sáf/byggt á Time
Leið þér ekki hrœðilega?
Opið bréf til Markúsar Arnar Antonssonar
Útvarpsstjóri!
Mig langar að leita liðsinnis
þíns. Og til að þú skiljir nákvæm-
lega hvað mér býr í hug vil ég
biðja þig í upphafi að fara í dá-
lítinn leik með mér. Hugsum
okkur að þú sért í viðtali í sjón-
varpssal - að sjálfsögðu í beinni
útsendingu, það er svo ódýrt.
Segjum að t.d. Guðni Bragason
hafi fengið það hlutverk að spyrja
þig spjömnum úr um nýju út-
varpslögin og stöðu RÚV í harðri
samkeppni fjölmiðla. Þeir sem
sitja við sjónvarpstækin sjá og
heyra eftirfarandi:
GB (lýtur fram, lyftir síðan
höfðinu ögn og horfir á MÖA
með innilegum hluttekningar-
svip): Segðu mér Markús, hvaða
kenndir bærðust í brjósti þér
u.þ.b. sem gagníynisraddimar á
dagskrá ríkissjónvarpsins vom
sem háværastar? (Bætir við með
aukinni tilfinningu) Leið þér ekki
alveg hræðilega)?
MOA (Með virðulegum jarð-
arfararsvip): Jú - ég tók þetta
ákaflega nærri mér. Ég hafði
hreinlega gert allt sem í mínu
valdi stóð til að dagskráin yrði
mér, starfsmönnum stofnunar-
innar og þjóðinni allri til heilla og
ég vissi að ferill minn var lýtalaus.
Auðvitað fékk þetta á mig, en þó
leið félögum mínum eflaust enn
verr - ég skal segja þér það vora
boðaföll í brjóstum þeirra.
GB (Mænir á MÓA með að-
dáunarsvip); Þetta fannst mér
gott hjá þér Markús, mér finnst
þú búinn að svara þessari spum-
ingu vel. (Hugsar sig um andar-
tak, lyftir síðan einum fingri). En
Markús, nú veit ég að þér hefur
liðið mjög illa yfir því hvað ríkis-
útvarpið hefur fengið lítið rekstr-
arfé og ég hef ömggar heimildir
fyrir því að þú hafir verið með
martröð nótt eftir nótt eftir allar
betligöngumar á fund ríkisvalds-
ins. Heldurðu að stofnunin fái
svona lítið fé af því að eiiihver sé
að reyna að ná sér niðri á þér
(Guðni breiðir nú út faðminn,
uppljómast aftur af aðdáun og
verður innfjálgur) - af því að þú
ert nú þannig maður, ákveðinn,
sterkur og kraftmikill og nýtur
feikilegs trausts og stuðnings - og
kannski vill þá líka sá hinn sami
ná sér niðri á Jóni Óttari?
MÖA (eyðilagður á svip): Það
er alveg sama hvað ég hugsa
lengi, ég er búinn að hugsa og
hugsa - ég veit bara ekki um
nokkurn mann í Norðurálfu sem
þykir ekki vænt um mig. (setur
þjóst í röddina) En ég skil nú ekki
alveg hvernig hægt er að ná sér
niðri á Jóni Óttari með því að
ráðast á dagskrána hjá mér.
GB (ákafur með pati og tafsi):
Jú - sjáðu til - til að öllum, allt,
allir héldu að hann stæði á bak við
allt saman...
Þú fyrirgefur mér útvarpsstjóri
þó að ég nenni ekki að rekja
þessa ímynduðu samræðu lengra.
Bergljót
Kristjánsdóttir skrifar
Ég geri mér nefnilega í hugarlund
að þið hafið lofað mér í upphafi
að tala bara í kortér en eigið eftir
að mala á þennan veg samfleytt í
45 mínútur, þar til mér finnst nið-
urlæging okkar allra orðin heldur
íþyngjandi. Og þá erum við farin
að nálgast tilefni þessa bréfs.
Ég hef undanfama daga orðið
þeirrar blendnu ánægju aðnjót-
andi að horfa á fréttamenn sjón-
varpsins ræða við fyrrverandi
iðnaðarráðherra og að sjálfsögðu
missti ég ekki af hápunkti þeirra
viðræðna, þ.e. samtali þremenn-
inganna Ingva Hrafns, Halls og
Alberts. Ég ætla ekki að tíunda
hér ítarlega allt það sem mér þótti
miður fara í samræðunum.
Ég skal horfa með öllu fram hjá
því hvflík reisn var yfir frétta-
stjóra hins óhlutdræga ríkissjón-
varps þegar hann og Albert röbb-
uðu saman, opinskátt og í bróð-
erni, eins og hverjir aðrir flokks-
bundnir félagar í Sjálfstæðis-
flokknum.
Ég skal líka láta vera að tala
sérstaklega um þegar fréttastjór-
inn lét í spurningum sínum að því
liggja að Albert hefði einvörð-
ungu þurft að segja af sér vegna
öfundar og upphlaups illra
manna, en minntist t.d. aldrei á
að ekki alls fyrir löngu var
meirihluti aðspurðra í víðtækri
skoðanakönnun þess sinnis að
umræddur Albertt ætti - á grand-
velli lágmarkskrafna um siðgæði í
stjórnmálum - að víkja úr ráð-
herrastóli og þá raunar vegna af-
skipta af öðra og stærra máli en
nú er til umræðu.
Ég ætla heldur ekki að nudda
þér upp úr því að fréttamennirnir
þínir vörpuðu aldrei fram ýmsum
spurningum sem brenna á vöram
margra, t.d. þessum: Hvemig
sem allt veltist, á þá ekki afsögn
Alberts nú eftir að nýtast Sjálf-
stæðisflokknum ansi vel í kom-
andi kosningum, a.m.k. í stóram
byggðarlögum eins og Reykja-
vík? Valdi Þorsteinn ekki óvenju
hentugt andartak til að beina at-
hygli að flokknum? Vildi hann
ekki reyna að yfirskyggja hvert
ástandið er í samfélaginu, sjúk-
lingar bornir út af sjúkrahúsum,
skólar óstarfhæfir, uppsagnir,
verkföll, ólga -? Eða hvers vegna
fór siðferðiskenndin, eftir allt
það sem á undan er gengið,að
svella svo í brjósti formannsins að
hann varð viðþolslaus?
í stað þess að ræða um allt
þetta, útvaipsstjóri, ætla ég bara
að biðja þig að gera mér einn
greiða. Viltu gera þitt til þess að
ríkisútvarpið, þessi vinur manns
um árabil, láti vera að tileinka sér
þá fréttamiðlun sem miðast við
að áheyrendur/áhorfendur séu
bæði illa læsir og illa skrifandi og
helst svo illu vanir að þeir kjósi
grátklökkar, væmnar lýsingar á
tilfinninga- og sálarlífi stjórn-
málamanna í stað upplýsingar um
málefni og greiningar á þeim; að
þeir kjósi smjaðurslega velgju og
vellulega hluttekningu í fram-
komu og orðum fréttamanna f
stað prúðmennsku, rökhugsunar
og gagnrýns hugarfars.
Það var engin hending að ég
valdi þig og Guðna Bragason í
hlutverkín í uppdiktaða viðtalinu
mínu. Svo oft sem ég hef verið
ósammála þér um dagana er ég
sannfærð um að þú hefur lítinn
áhuga á að talað sé til þín í sjón-
varpssal eins og þú værir aðal-
persóna í illa skrifaðri sálarlífs-
eða reynslusögu. Á sama hátt er
ég sannfærð um að meðan þú hef-
ur starfsmönnum á að skipa eins
og Guðna Bragasyni er von til
þess að innan sjónvarpsins hafi
menn ekki aðeins brennandi
áhuga á líðan fyrrverandi eða til-
vonandi ráðherra heldur láti sig
sitthvað fleira nokkra varða -1. d.
líðan hins almenna áhorfanda.
Hafnarfirði, að kvöldi 24. mars
1987
Bergfjót Soffia Kristjánsdóttir