Þjóðviljinn - 16.09.1987, Blaðsíða 10

EPLENDAB FRÉTTIR
Noregur
Hagen
sigurvegari
Hœgri öfgamenn sigurvegarar í norsku
fylkiskosningunum, kratar og Hægri
tapa. Formaður Hœgri flokksins, Rolf
Prestus, hœttur
Carl I. Hagen. Framfaraflokkurinn orðinn þriðji stærstur í Noregi og brýst úr
einangruninni.
Rolf Presthus sagði í gær af sér
formennsku í Hægriflokknum
eftir ósigur í fylkiskosningunum
norsku á mánudag. Ótvíræður
sigurvegari þeirra var Framfar-
aflokkurinn, keppinautur Prest-
hus og félaga um hægrafylgi.
Flokkurinn tvöfaldaði fylgi sitt
frá síðustu fylkiskosningum 1983,
og er nú þriðji stærsti flokkur
landsins.
Stærstu flokkarnir tveir töpuðu
umtalsverðu fylgi á norskan
kvarða, þarsem fylgisbreytingar
eru allajafna hægar. Verka-
mannaflokkurinn fékk 36,2%,
Hægriflokkurinn 23,6%, hvor
um sig 2,8% minna en ‘83.
Bæði Miðflokkurinn og Kristi-
legi þjóðarflokkurinn töpuðu
fylgi. Kristilegir fengu 8% (-0,7)
og norsku framsóknarmennirnir
6,8% (-0,3). Sósíalíski vinstri-
flokkurinn, systurflokkur Al-
þýðubandalagsins og danska SF,
jók fylgi sitt eilítið, fékk 5,7%
(+0,3) en tveir smáir miðflokkar,
Venstre og Det nye folkeparti
sem víða buðu fram sameigin-
lega, töpuðu örlítið, fengu sam-
tals 4,8% (-0,2). Kommúníski
verkamannaflokkurinn (maóist-
ar) fékk 1,3% (+0,1) og NKP
(moskvukommar) fékk 0,3% (-
0,1).
Sigur Framfaraflokksins þykir
einhver mesta frétt í norskri pól-
itík í hálfan annan áratug. Flokk-
urinn minnir á stuðningsmenn
Glistrups í Danmörku, berst
gegn innflytjendum, fyrir óheft-
um marícaðslögmálum, gegn
sköttum og velferðarkerfi og fyrir
hiklausum stuðningi við allar
gerðir Reagans Bandaríkjafor-
seta.
Hann hefur verið einangraður í
norskri pólitík, og borgaraflokk-
arnir þrír neitað við hann allri
samvinnu, en nú þykir ljóst að
Hægriflokkurinn muni taka
höndum saman við hann í ýmsum
fylkisstjórnum. Flokkurinn hefur
tekið atkvæði frá Hægri, en fyrri
kjósendur Verkamannaflokksins
hafa sumir söðlað um líka, og
þykir það til dæmis sýnt á úrslit-
um í gömlu hverfunum í Ósló,
þarsem mikið er um innflytjend-
ur.
Framfaraflokkurinn varð upp-
haflega til sem Anders Lange
Parti, sem þá var kenndur við
upphafsmann sinn, sem varð
frægur af tryggð sinni við hunda
auk glistrupskrar pólitíkur. Fékk
flokkurinn fljótt viðurnefnið
Hundaflokkurinn og naut lítils
stuðnings. Sigur flokksins nú er
ekki síst þakkaður formanninum
Carl I. Hagen, sem kemur vel
fyrir í sjónvarpi og stillir pólitík-
inni upp í svörtu og hvítu, ekki
ólíkt og hinn franski lagsbróðir
hans Le Pen.
Fyrir var búist við að Hægri-
flokkurinn tapaði atkvæðum til
Hagens, en ósigur Verkamann-
aflokksins kemur á óvart. Flokk-
urinn myndar nú minnihluta-
stjórn undir forystu Gro Harlem
Brundtlands og kemst upp með
það vegna óeiningar borgara-
flokkanna þriggja, sem undan-
farin misseri hafa gert ýmsar til-
raunir til að ná saman og velta
Gróu.
Úrslitin nú hafa væntanlega
þau áhrif að aðrir flokkar fara að
taka Framfaraflokkinnn alvar-
lega og beina spjótum sínum að
honum fyrir þingkosningarnar
1989.
Úrslitin þykja sýna pólitíska
deyfð í Noregi. Aðeins rúm 65%
neyttu kosningaréttar, og Fram-
faraflokkurinn með sínar ein-
földu lausnir þykir hafa hagnast á
þeim pólitísku vandræðum sem
hlotist hafa af pattstöðu milli
blokkanna í Stórþinginu á þessu
kjörtímabili. En sú staða hefur
komið Norðmönnum til að efast
um þá reglu sem áður var þeirra
þingræðislega stolt, að aldrei
mætti rjúfa þing milli kosninga á
fjögurra ára fresti.
-m
Sovét
Magarik
laus
Alexei Magarik, sem talinn var
síðasti fangelsaði andófsmaður-
inn af gyðingaættum í Sovét, hef-
ur nú vcrið látinn laus að sögn
fjölskyldu hans.
Magarik er væntanlegur til
Moskvu í dag frá Omsk í Síberíu.
Hann var dæmdur í þriggja ára
fangelsi í hittifyrra fyrir lyfjamis-
notkun, sem hann sagði upp-
logna.
Um 180 andófsmenn hafa ver-
ið látnir lausir á þessu ári í kjölfar
sakaruppgjafar, og í síðustu viku
komst til ísrael hópur gyðinga
sem fyrir löngu hafði sótt um að
fá að fara úr landi, þar á meðal
Jósef Begun, einn af leiðtogum
sovéskra gyðinga.
-m
Liverpool
Lennon
í brons
Borgarstjórnin í Liverpool hef-
ur ákveðið að þiggja boð Richard
Saxby, sem er bisnessmaður frá
Los Angeles, um að kosta gerð og
uppsetningu styttu af bítlinum
John Lennon. Ástralski listamað-
urinn Brett Livingstone-Strong
mun móta styttuna og verður hún
hátt á flmmta metra á hæð.
Þetta boð Bandaríkjamannsins
er talið munu kosta hann um 4
milljónir sterlingspunda.
Suður-Afríka
Verkalýðshreyfingin er leiðandi afl
Peter Mahlangu, fulltrúi
SACTU (South African Cong-
ress of Trade Unions, suður-
afríska verkalýðssambandið,
stofnað 1955) í Norður-Ameríku
hefur aðsetur í Toronto í Kanada.
Hann hefur starfað þar í sjö mán-
uði, en áður var hann í Zambíu
þar sem hann vann hjá olíu- og
námafyrirtæki.
Peter er verkamaður. Það er
ekki langt síðan hann fór frá
Suður-Afríku, en hann var meðal
þeirra sem unnu að stofnun COS-
ATU (Congress of South African
Trade Unions, Samband suður-
afrískra verkalýðsfélaga) árið
1985.
f erindi sem hann hélt á alþjóð-
legri ráðstefnu sósíalista í
Norður-Ameríku, fjallaði hann
um hlut verkafólks í baráttu
blökkumanna í Suður-Afríku og
lagði áherslu á alþjóðleg ein-
kenni hennar.
Eitt af því fyrsta sem Peter vék
að var sú staðreynd að bæði
stjórnmálasamtök og verkalýðs-
samtök blökkumanna sem voru
bönnuð í Suður-Afríku á sjötta
áratugnum, hafa komið fram í
nýrri mynd. Það eru UDF (Unit-
ed Democratic Front, Sameinaða
lýðræðisfylkingin, stofnuð 1983)
og COSATU.
Hann útskýrði hversu mikil-
vægt skref COSATU væri með
því að höfða til UDF sem eru
samtök allra lýðræðissina. Margt
vildi ekki ganga í UDF en kom til
móts við COSATU.
„COSATU er ungabarn,”
sagði Peter. „Það þarf að gefa þvf
næringu og kenna því ýmislegt.
En það lærir sjálft. Það er ekki
hægt að planta hugmyndum í kol-
linn á því, heldur verður að tala
við það, skiptast á skoðunum.”
Þannig lærir verkafólkið sem
kom til móts við COSATU. Peter
tilkynnti að COSATU hefði ný-
verið samþykkt frelsisskrána
(Freedom Charter, samþykkt á
Þingi alþýðunnar 1955, stefnu-
skrá afríska þjóðarráðsins,
ANC) sem stefnumið sitt og var
honum þá ákaft fagnað.
„Baráttan í Suður-Afríku
snertir allan heiminn. Bandarísk-
ir námuverkamenn hafa löngum
veitt okkur, námaverkamönnum
í Suður-Afríku, fjárstuðning.
Þegar breskir námaverkamenn
voru í verkfalli sendum við þeim
peninga. Sumum þykir þetta
skrítið en það þykir okkur ekki.
Þetta er samstaða, pólitísk að-
gerð. Við verðum að vera pólit-
ísk,” sagði Peter.
Við báðum hann um viðtal, en
þurftum að bíða og fórum tvær
fýluferðir að hitta hann, því hann
var umsetinn. Bandarískt náma-
verkafólk var að undirbúa fundi í
stéttarfélögum sínum, fulltrúi
verkalýðssambandsins á Trin-
idad ræddi við hann og sömu sögu
var að segja um fólk hvaðanæva
að úr heiminum, svo sem starfs-
fólk bresku járnbrautanna sem
hafði nýlega heimsótt Suður-
Afríku í boði verkalýðsfélaga þar
(- en á eigin kostnað).
Að lokum náðum við að segja
honum svolítið frá íslandi og
spyrja hann í hverju starf hans
væri fólgið.
„Ég er fyrsti fulltrúi SACTU í
Norður-Ameríku. Þörf fyrir slík-
an fulltrúa skapast af því að hér
getur orðið mikilsverður stuðn-
ingu við okkur og einnig vegna
þess hve alþjóðleg barátta okkar
er. Við teljum að við þurfum á
fulltrúa hér að halda til þess að ná
til almennings í Norður-Ameríku
og útskýra málstað okkar. Flestar
fréttir sem koma frá Suður-
Afríku eru litaðar af hagsmunum
stjórnarinnar þar og draga dám af
því hvernig fjölmiðlar í Norður-
Ameríku tengjast heimsvalda-
stefnunni.
í fréttum frá Suður-Afríku á
árunum 1984 til 1986 var oft sýnt
hvernig lögregla réðist á fólk og
barði það. Valdamenn töldu að
það þyrfti að skrúfa fyrir svona
fréttir því þær æstu fólk í Norður-
Ameríku upp og yllu því áhyggj-
um. í dag er afar erfitt fyrir allan
almenning að átta sig á aðstæðum
í Suður Afríku. Þess vegna er
nauðsynlegt að opna hér skrif-
stofu, til að við getum greint frá
baráttu okkar og aðstæðum. Við
lítum svo á að barátta beggja sé
alþjóðleg og órjúfanlega tengd.”
Sigurlaug S. Gunnlaugsdóttir
skrifar
Seinni grein
- Við báðum Peter að greina
frá baráttu verkafólks í Suður-
Afríku undanfarna mánuði.
„Til þess að við getum betur
skilið hvað hefur verið að gerast,
svona utanfrá, ætla ég að byrja á
árinu 1984. Það ár gerði hin lýð-
ræðislega hreyfing ásamt verka-
lýðshreyfingunni harðari atlögu
að valdamönnum en nokkru sinni
fyrr. Þetta var eftir að UDF varð
til við það að öll samtök lýðræð-
issinna í Suður-Afríku skipu-
lögðu sig innan vébanda þess.
Upp frá því hefur verið haldið
uppi stöðugum þrýstingi á valda-
menn, atvinnurekendur og þau
öfl sem eru andsnúin framförum.
Því hefur verið haldið fram að
aðgerðir okkar séu óskipulegar
og bendi ekki beinlínis til að bylt-
ing sé framundan í Suður-
Afríku..
Ég vildi að við færum svona
aftur í tímann til að geta áttað
okkur á þeirri hlutlægu niður-
stöðu okkar (í COSATU) að hér
sé um heilsteypta, lýðræðislega
og stefnufasta baráttu að ræða
sem ANC er í forystu fyrir.
Hreyfingin er lýðræðisleg, en
innan hennar er að finna vísi að
stéttarlegri baráttu.”
Peter lýsti hvernig verkalýðs-
hreyfingin hefur tekið skipulags-
legt og pólitískt stökk framávið
undanfarið. Hann sagði frá verk-
falli starfsmanna við járnbrautir
og hafnir, hvernig það var byggt
upp og hvernig það sigraðist á
ríkisvaldinu, vinnuveitanda sín-
um. Ennfremur hvernig pólitísk
samstaða náðist með félagi starfs-
manna í póstþjónustu, en forysta
þess hafði upphaflega aðrar hug-
myndir.
„Verkalýðshreyfingin þróast
svo hratt og tekur svo skjótum
pólitískum framförum, að hún er
orðin leiðandi afl í frelsisbaráttu
okkar,” sagði Peter. „Aftur á
móti verður fólk að átta sig á sam-
henginu milli ANC og þessarar
baráttu. Barátta verkalýðsstétt-
arinnar verður ekki slitin úr sam-
hengi við lýðræðisbaráttu þjóðar-
innar sem ANC leiðir. Þeir sem
halda að ANC sé eitt og verka-
lýðsbaráttan annað, misskilja
baráttuna í Suður-Afríku.”
- Hvaða augum lítur verkafólk
og aðrir innan Suður-Afríku
kröfuna um efnahagsaðgerðir
gegn Suður-Afríku?
„Skömmu eftir 1960 óskaði Al-
bert Luthuli, þáverandi forseti
ANC, eftir því við aðrar þjóðir að
þær einangruðu Suður-Afríku
efnahagslega. Hann sagði að
önnnur ríki smyrðu hjólin á að-
skilnaðarstefnunni. Þetta var
gert- reyndar ekki fullkomlega. í
dag hvetja UDF, COSATU,
ANC, SACTU og fjöldamörg
önnur samtök, þ. á m. ungs fólks,
til efnahagslegrar einangrunar
Suður-Afríku. Þeir sem hvetja til
efnahagsaðgerða skilja mætavel
hvaða afleiðingar þær hafa fyrir
verkafólk og daglegt líf almenn-
ings í landinu. f Suður-Afríku eru
6 milljónir atvinnuleysingja. Við
höfum þolað kúgun í 400 ár og
erum reiðubúin að taka á okkur
þyngri byrðar til að losa okkur úr
viðjum aðskilnaðarsinna.”
- Að lokum: Er eitthvað sem
þú vilt koma á framfæri við
verkafólk á íslandi?
„Við höfum verið að tala um
okkar mál í Suður-Afríku, en að
baki hefur blundað sú vitneskja
að þau eru nátengd baráttumál-
um alþýðunnar í E1 Salvador, á
Haiti, í Nicaragua, baráttumál-
um PLO í Mið-Austurlöndum og
margra annarra. Við ættum að
líta á okkur sem hluta af þeim.
Það er mikilvægt að skilja að ef
við sigrum í Suður-Afríku, er það
skref í rétta átt. Það er skref í þá
átt að sigrast á heimsvaldastefn-
unni.
Verkafólk víðs vegar um heim-
inn verður að skilja að því ber að
styðja baráttuna í Suður-Afríku
með ráðum og dáð. Það má gera
með því að beita sér gegn fyrir-
tækjum sem eiga hagsmuna að
gæta í Suður-Afríku, neita að
versla með og flytja vörur frá
Suður-Afríku, eða hvetja ríkis-
stjórn lands síns til að slíta öll
tengsl við Suður-Afríku. Enn-
fremur að senda efnahagslega að-
stoð ef hægt er.
Þetta held ég að vinnandi fólk
og ungt fólk á íslandi ætti að gera.
Það ætti að skipuleggja sig í sam-
stöðu og gegn kynþáttahatri.
Verkafólk á íslandi hefur vafa-
laust ólíkar stjórnmálaskoðanir.
En um leið og það skilur þjáning-
ar verkafólks í Suður-Afríku get-
ur það staðið með okkur. Við
erum ekki að grátbæna fólk,
heldur benda á að það er skylda
vinnandi stétta að styðja barátt-
una í Suður-Afríku.
Ólafur Grétar Kristjánsson
Sigurlaug Gunnlaugsdóttir
10 SÍDA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvlkudagur 16. septembér 1987