Þjóðviljinn - 01.12.1987, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 01.12.1987, Blaðsíða 5
Umsión SigurðurÁ. Friðþjófsson Félagsheimila- og íþróttasjóður Skuldbindingar stóriega sviknar Menntamálaráðherra svarar fyrirspurnumfrá Skúla Alexanderssyni oglnga BirniAlberts- syni umfélagsheimilasjóð og íþróttasjóð Alls hafa tekjur féiagsheimila- sjóðs af skemmtanaskatti ver- ið skertar um 107,5 milljónir króna á árunum 1981-1987 en ógreidd hlutdeild sjóðsins í kostn- aði við byggingu félagsheimila í landinu verður um 71,6 milljónir króna um næstu áramót. Þetta kemur fram í svari menntamálaráðherra við fyrir- spurn þeirra Skúla Alexanders- sonar og Inga Björns Alberts- sonar. í svarinu kemur einnig fram að verði félagsheimilasjóði ekki áætlaðar tekjur á fjárlögum næsta árs mun skemmtanaskatt- urinn renna óskertur í ríkissjóð. Ógreidd hlutdeild félags- heimilasjóðs er til 56 félagsheim- ila í landinu. Stærst er skuldin við félagsheimili Ólafsvíkur, eða 15 milljónir króna. Menningarsjóður félagsheim- ila hefur hingað til fengið 10% af tekjum félagsheimilasjóðs en þegar félagsheimilasjóður verður lagður niður hverfur þessi tekju- stofn. Enn hefur ekkert verið Fólagsheimilasjóður skuldar félagsheimilinu í Ólafsvík um 15 milljónir króna. Mynd Sig. ákveðið hvað komi í staðinn en samkvæmt svari menntamálaráð- herra er unnið að tillögum um lagabreytingar sem nauðsynlegar eru í framhaldi af breyttri verka- skiptingu ríkis og sveitarfélaga sem fjármálafrumvarpið gerir ráð fyrir. Tekjur menningarsjóðs hefðu orðið helmingi meiri ef full skil hefðu verið gerð á skemmtana- skatti til félagsheimilasjóðs á ár- unum 1981-1987, eða 10,7 milljónir í stað rúmra 5 milljóna króna. Menntamálaráðherra hefur einnig svarað fyrirspurn þeirra Inga Björns og Skúla um íþrótta- sjóð og kemur þar fram að ógreidd hlutdeild íþróttasjóðs í byggingu íþróttamannvirkja eru tæpar 183 milljónir króna. í því svari kemur einnig fram að áætl- aður kostnaður við að ljúka óloknum verkefnum á skrá íþróttasjóðs nemi um 267 milljónum króna. Þrjú stærstu verkefnin eru íþróttahús íþrótt- afélags fatlaðra í Reykjavík, íþróttahús lyftingamanna í Reykjavík og íþróttasvæði Mos- fellsbæjar, en framkvæmdir við þessi mannvirki eru á byrjunars- tigi og áætlaður kostnaður við þau 120 milljónir króna. -Sáf Ósonlagið Jörð að láni frá bömum okkar Jómfrúrrœða Álfheiðar Ingadóttur á Alþingi Herra forseti. Við íslendingar búum í ríku og gjöfulu landi. Þó tekjum okkar og neyslu sé vissulega misskipt, þá erum við ein af neyslufrekustu þjóðum heims. Það sýna okkur og sanna tölur um sykurneyslu, bíla- eign og margt fleira. I gær var mér t.a.m. sagt hér í þinghúsinu að við ættum nýtt heimsmet í plastnotkun, 20 kfló á mann á ári. Enda hrúgast upp hjá okkur ruslið. öllu er hent og hús brotin, nýtt keypt og byggt í staðinn. Þetta eru einkenni neyslusamfé- lagsins. Það er sóknin eftir skammtímagróða og svokölluð- um lífsgæðum sem ræður ferð. Við vitum hverjar afleiðing- arnar verða ef ekki verður tekið upp nýtt verðmætamat á þessari jörð. Vanþekking er ekki sú af- sökun sem við berum við, heldur hitt, hversu fáir og smáir við erum. Sóun okkar á auðlindum náttúrunnar sé nú svo lítið brot af sóun mannkyns, mengun af okk- ar völdum svo lítill hluti af meng- un fjölmennra iðnaðarþjóða. Þetta ásamt fjarlægð okkar frá helstu mengunaruppsprettum í austri og vestri er afsökun okkar fyrir því að hér er umræða um alþjóðlega umhverfisvernd enn á frumstigi og þátttaka í alþjóða- samstarfi nær engin. Tillagan Ég mæli hér fyrir tillögu til þingsályktunar um verndun ós- onlagsins sem ég flyt ásamt þing- mönnunum Hjörleifi Guttorms- syni og Steingrími J. Sigfússyni. Tillagan miðar að því að við íslendingar öxlum ábyrgð okkar í samfélagi þjóðanna og leggjum okkar litla skerf af mörkum til þess að stöðva vaxandi þynningu ósonlagsins sem nú stefnir lífs- skilyrðum á jörðinni í stórfellda hættu. Ég ætla ekki að eyða löngu máli í útlistun á eyðingu óson- lagsins, né heldur afleiðingum þess ef ekkert verður að gert. Það var gert ágætlega hér á síðasta þingi, þegar Ásta Ragnheiður Jó- hannesdóttir mælti fyrir þings- ályktunartillögu sinni og fleiri þingmanna um bann við inn- flutningi og notkun ósoneyðandi efna. Gatið á ósonlaginu í greinargerð með tillögu þeirri sem hér er á dagskrá svo og í fylg- iskjali nr. 1, erindi Sigurbjargar Gísladóttur, deildarefnafræðings hjá Hollustuvernd ríkisins er gerð ítarleg grein fyrir staðreynd málsins sem er þessi: Úrgangsefni frá efnaiðnaði á jörðu niðri eru smám saman að eyða ósonlaginu, sem verndar jarðarbúa fyrir skaðlegum út- fjólubláum geislum sólar. Þynn- ingin s.l. 8 ár nemur 4-5%. Meira en helmingur þeirrar þynningar er talinn vera af völdum freona og halona, en það eru lofttegundir sem stíga upp í heiðhvolfið úr úð- abrúsum, svampi, frauðplasti, slökkvitækjum og kælikerfum. Það var árið 1974 sem banda- rískur efnafræðingur, Sherwood Rowlands að nafni, benti á þá hættu sem í stefnir með notkun þessara lofttegunda í iðnaði. Enginn dró í efa kenningu hans um keðjuverkandi niðurbrot ós- ons í tilraunastofum, en vísinda- menn voru ekki á einu máli um hvort þessa gætti uppi í heiðhvolfinu sjálfu. Um það hver áhrifin yrðu ef svo væri, efaðist hins vegar eng- inn: Ósonlagið verndar jarðar- búa fyrir skaðlegum útfjólu- bláum geislum sem m.a. valda húðkrabbameini í mönnum og dýrum. Útfjólublá geislun er einnig skaðleg gróðri í sjó og á landi. Einkum er þörungasvifið, undirstaðan í lífkeðju sjávar, næmt fyrir þeim. Aukin losun ha- lona, freona og annarra úrgangs- efna í andrúmsloftið veldur líka hækkandi meðalhita á jörðu niðri. Úrkomubelti og vindakerfi geta breyst og sjávarstaða hækk- að með bráðnun jökla. Það er því ekki aðeins líkamleg heilsa manna sem er í hættu, heldur lífs- viðurværi þeirra og aðbúnaður. Áhyggjur manna vegna þessar- ar skelfilegu framtíðarspár hafa farið vaxandi eftir því sem vís- bendingar kenningunni til stuðn- ings hafa hrannast upp. Það var þó ekki fyrr en nú i haust þegar Geimferðastofnun Bandaríkj- anna kynnti nýjar niðurstöður rannsókna yfir Suðurskautinu að fyrir lágu gögn sem staðfestu hana. Gatið í ósonlaginu yfir Suðurhveli hefur aldrei verið stærra. Ósonmagnið þar hefur minnkað um helming, eða 50% frá árinu 1979. Jafnframt mældist þar nú hundraðfalt meira magn af freonum en í tempraða beltinu og telja menn ekki lengur leika vafa á samhenginu þarna á milli. Alþjóðlegt samstarf í mars gekkst umhverfismál- astofnun Sameinuðu þjóðanna fyrir alþjóðaráðstefnu í Vínar- borg, þar sem 35 þjóðir undirrit- uðu sáttmála um verndun óson- lagsins. Þeirra á meðal voru Nor- egur, Danmörk, Svíþjóð og Finn- land. Þegar árið 1986 leið án þess að í augsýn væri raunverulegur árangur og frekari samkomulags- umleitanir virtust vonlitlar, tóku þessi fjögur lönd sig saman og ákváðu að bíða ekki lengur, held- ur hefjast handa upp á sitt eins- dæmi. Á þingi Norðurlandaráðs, 25. febrúar 1987, héldu umhverfis- málaráðherrar þessara fjögurra landa fund, sem markaði tíma- mót. Þar var ákveðið að hvert land gerði úttekt á notkun freona 1986 miðað við innflutning á hreinu efni. Jafnframt skyldi svarað spurningunni um það hvort unnt yrði að minnka notk- unina um fjórðung fyrir 1991. Sérstök vinnunefnd var skipuð á vegum embættismannanefndar um umhverfismál til að fylgja þessum verkum eftir, en emb- ættismannanefndin sjálf hefur tvívegis hist frá í febrúar: Fyrst 18. júlí og aftur 18. nóvember þ.e. á fimmtudegi fyrir réttri viku. íslendingar eiga þrjá full- trúa í nefndinni. Enginn þeirra mætti á þessa fundi. Meðan þessu fór fram á Norð- urlöndum (nema á íslandi), Var hafinn undirbúningur nýrrar ráð- stefnu um verndun ósonlagsins. Hún var haldin í Montreal í Kan- adaummiðjan septembers.l. Þar undirrituðu 24 þjóðir ásamt EBE samning sem miðar að því að iðn- aðarþjóðirnar minnki notkun sína á freonum um 20% fyrir 1994 og um 50% fyrir 1999, miðað við ársnotkun 1986. Vart hafði blekið þornað á Montreal-samningnum, þegar Geimferðastofnun Bandaríkj- anna kynnti þær niðurstöður sem ég hef þegar rakið. Hvort sú er eina ástæðan eða ekki, þá hafa þær raddir orðið æ háværari, sem telja samninginn ganga of skammt. Hefur Birgitte Dahl, umhverfismálaráðherra Svía, m.a. tekið í þann streng. Þannig var staðan þegar ráð- herranefnd um umhverfismál hittist á ný 7. október s.l. íslenski samstarfsráðherrann í þessum málaflokki, félagsmálaráðherra, sat ekki þann fund og reyndar enginn íslenskur ráðherra. Þar lágu fyrir svör frá hinum löndunum fjórum. Notkunin hafði verið könnuð og hún var á árinu 1986 0,5 til 1 kóló á mann. Sameiginlega nota þessi lönd ríflega 15 þúsund tonn af hreinum freonum, sem er ekki stór hluti heimsframleiðslunnar, sem er 1 miljón tonna. Svarið við spurningunni um hvort 25% niðurskurður væri mögulegur á næstu þremur árum var JÁ, frá öllum löndunum fjór- um. Niðurstaða ráðherrafundarins var að Norðurlönd halda fast við fyrri áætlun um niðurskurð á notkun þessara efna, enda þótt Montreal-samningurinn hafi ver- ið gerður í millitíðinni. Hins veg- ar hvetur ráðherrafundurinn til Framhald á síðu 6

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.