Þjóðviljinn - 24.12.1987, Qupperneq 4

LEHÐARI
... meinvill í myrkrunum lá
Þegar guðfræöingurinn Sveinbjörn Egilsson
rektor orti jólaljóð sitt „Heims um ból“, með
hliðsjón af útlendum sálmi, hikaði hann ekki við
að nota orðið „rnyrkur" í fleirtölu, frekar en Hall-
grímur í Passíusálmunum („í yztu myrkrum eng-
inn sér / aðgreining höfðingjanna"). Það var
beinlínis nauðsynlegt. Og slíkur meistari tungu-
taksins sem hann var, þá spruttu fram úr fjaður-
penna hans orð eins og „frumglæðir Ijóssins'*
þar sem hann lýsir tilkomu Jesúbarnsins á þeirri
tíð er gjörvöll mannkindin lá svo vegarvill í
hverskyns myrkrum að til meins var. Allt er þetta
orðaval ágætlega skáldlegt og guðfræðilega
pottþétt eins og við var að búast; nema hvað
mörgu barninu og reyndarfullorðnum líka hefur
gengið illa að átta sig á því hver hún var þessi
Meinvill; talið það vera dularfullt nafn á annars
óskilgreindri persónu.
Nú má endalaust deila um það hvort mann-
kindinni hafi auðnazt að ganga í Ijósi því sem
frumglæðirinn tendraði í Betlehem forðum. En
líklega myndi Stephan G. hvísla því að okkur, að
eitthvað örlítið hafi miðað í rétta átt, þrátt fyrir
langa villunótt frá örófi. Og á jólahátíð þeirri sem
nú er haldin skyldi því enganveginn gleymt, að
örlítill vonarneisti hefur glæðzt um það að ekki
sé mannkindinni alls varnað á veglausu ráfi
sínu um hnöttinn og jafnvel út í himingeiminn;
það hefur oft verið svartari vetrarnóttin um jóla-
leytið en einmitt nú. Vissulega ber að fagna því
- og halda áfram að lifa í voninni.
Auðvitað er hverjum og einum í sjálfsvald sett
hvaða afstöðu hann hefurtil jólanna. Einum eru
þau fyrst og fremst trúarhátíð, öðrum tilefni til
hverskyns óhófs og svalls; fyrir flesta eru þau
e.t.v. meira og minna sambland af þessu
tvennu. Þeir sem muna fullvel hálfrar aldar jól
eða meira hljóta þó að finna fyrir því, að sífellt
hefur aukizt í jólahaldinu dýrkun alls þess sem
kennt er við guðinn Mammon, sem ýmsir hafa á
síðari tímum ekki hikað við að tengja hugtakinu
„frelsi", svo kynlega sem það þó ætti að láta í
eyrum kristinna manna ef allt væri með felldu.
Hugsjónalegur hrærigrautur og veikur siðferði-
legur grundvöllur svonefndra kristinna þjóða
hefur sjaldan eða aldrei verið óhugnanlegri en
nú, þegar hraði, hávaði, frekja, tillitsleysi, pen-
ingagræðgi og taumleysi fá enganveginn vikið
fyrir gamaldags friðarboðskap hvortheldur er í
nafni kyrra jóla eða óttans við tortímingu alls lífs.
Stundum er eins og gleðin sjálf beri öðru fremur
keim af gálgahúmor; taumleysið berj svipmót
þeirrar stundar sem vitað sé að muni vera hin
síðasta - og bezt að fá það sem fengið verði út
úr skammvinnri bið áður en allt splundrist.
Sjá, ég flyt yður engan fögnuð. Því í nótt mun
fleiri en ein kona, bæði í austurlöndum og víða
annarsstaðar um heimsbyggðina, ala börn sem
þær geta ekki einusinni lagt í hlýja fjárhúsjötu,
heldur verða að leggja frá sér í eyðimörkina.
Það er öldungis undir hælinn lagt hvort vitringar
heimsins hafa rænu á því að færa börnum þess-
um í tæka tíð nokkrar þær gjafir sem verða
mættu til að halda í þeim lífi. Vissulega þyrftu
þau hvorki guil, reykelsi né myrru; en þau þyrftu
svo sannarlega mat, húsaskjól og lyf. Og van-
nærðar mæður þeirra þyrftu hins sama við, þótt
ekki væri nema til þess að geta haft þau á
brjósti.
Vel mættu menn muna þessi börn á jólahátíð
- og reyndar ekki aðeins þá, heldur um alla
framtíð, öll börn. Og vinna að því með alheims
átaki, hvort sem þeir teljast kristnir eða eitthvað
annað, að börn þurfi ekki að fæðast til slíkrar
hörmungartilveru sem er hlutskipti svo margra í
þeim myrkrum sem gjörvöll mannkind hrærist
enn í, meinvill og vönkuð þrátt fyrir alla sína
isma og kenningar og tækni.
Ef menn hefðu rænu á því að virkja t.d. jóla-
guðspjallið á þann veg, að þeir gætu horfzt í
augu við naktar staðreyndir eigin tíma, þá gæti
máski runnið upp sú stund einhverju sinni, að
mannkyn gæti með nokkurnveginn góðri sam-
vizku haldið jól varanlegs friðar og sannrar
gleði; án ótta við sjálft sig; án þess að þurfa að
skammast sín frammi fyrir nýfæddum börnum -
eða ófæddum. Þá mætti vel svo fara að því
auðnaðist að eignast með sanni gleðileg jól.
- EM
Jósep Brodský
Aðfangadagur 1971
Sem vitringar vér á jólum
um verslanir troðumst og ryðjumst.
Þar sem útlendur konfektkassi
kostar mann atgang og hörku.
í ösinni íþyngdri pökkum
er hver þar sinn kóngur og kamell.
Pokar úr plasti og töskur,
pottlok og bindi, öll snúin.
Þefur af þorski og vodka,
þroskuðum ávöxtum, kanil.
í mergðinni lítils við megum,
það er ófœrt til Betlehemsborgar.
Og gefendur hóflegra gjafa
af götum í vagna sér þrengja.
Hverfa inní galtóma garða
en glœtu þar enga þeir finna:
hvorki jarm eða jötu né hana
sem gyllt er af geislandi baugi.
En úr tóminu hugsanir tendra
þær týrur sem loga um kvöldið.
Þeim mun voldugri Heródes verður
því vísar er undrið hið smáa.
í því samhengi og sögunnar Ijósi
helg eru jólin og haldin.
Og kátt þeirra komu er fagnað,
hún könnur og borðsali fyllir.
Leitinni linnir í bili
að Ijósi, því mannanna hjörtu
skína af góðvild og gleði.
Við eldana hirðar sér hlýja.
Sem epli hvert andlit í snjónum,
það andar frá reyklausum háfum.
Þegar Heródes hreyfist af víni
er hulið hvert barn af þess móður.
Og óvæntum andlitsdráttum
er í fœðingu frelsari dreginn.
En þegar gustur úr gœttinni víkur
grámóðu rökkurstundar
og bundið í reifi þar birtist
barn sem og heilagur andi
kviknar þér innra og ofar
í himin þú starir
á stjörnu.
Þýðing: Hallgrímur Helgason.
JÓSEP BRODSKY er Rússi
fæddur í seinnastríðs byrjun í Lenín-
grad, eða „Gamla Pétri“ eins og
borgin er kölluð á meðal íbúa sinna.
Snemma varð honum Ijós inngróin
andúð sín á þarlendu einræði og að-
eins sextán ára gamall sagði hann
skilið við skólakerfið og önnur stærri
skyldmenni þess þar með.
Hann hóf þá störf í vopnaverk-
smiðju sem stendur við hlið eins
frægasta fangelsis Sovétríkjanna og
tókst fljótlega að yrkja sig yfir múra
þess þar sem hann sat nokkur ár,
auk einhverra fleiri í útlegð við
heimskautsbauginn.
Árið 1972 var honum loks leyft að
flýja land og á sínum fyrsta degi
vestra hitti hann, sem aðdáandi,
W.H. Auden sem greiddi götur hans
þannig að fljótlega fann hann sér
hjartastað í hinum hörðu brjóstum
bandarískra gagnrýnenda. Þeir
veittu Brodský verðlaun sín árið
1986 fyrir greinasafnið „Minna en
maður" og síöastliðið haust var síð-
an röðin komin að honum við af-
hendingu Nóbelsverðlaunanna.
„Stórt skref fyrir einn mann en lítið
fyrir heiminn allan“, kvað Jósep þá.
Þýðingin er eftir enskri þýðingu
gerðri af Alan Myers og höfundinum
sjálfum, en kvæðið er líklega eitt af
þeim síðustu ortum í heimalandi
hans.
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, óttar Proppó.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Elísabet K. Jökulsdóttir, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörieifurSveinbjörnsson, Kristín Ólafsdóttir,
Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson (íþróttir). Magnús H.
Gíslason, ÓlafurGíslason, RagnarKarlsson, SigurðurÁ.
Friðþjófsson, Vilborg Davíðsdóttir.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlitsteiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason, Margrét
Magnúsdóttir.
Framkvæmda8tjóri:HallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Siaríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglý8ingar: Unnur Agústsdóttir, OlgaClausen, GuðmundaKrist-
insdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Útbreiðsla: G. Margrétóskarsdóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhoimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavfk, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð:65 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 600 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 24. desember 1987