Þjóðviljinn - 17.12.1988, Blaðsíða 7

BÆKUR
SORGIN
GIEYMIR ENGUM
Ástvinamissir.
Guðbjörg Guðmundsdóttir skráði.
Tákn 1988
Við lifum nú tímabil fræðslu-
rita eða leiðbeiningarrita um öll
möguleg vandamál. Um karla
sem vilja ekki verða fullorðnir,
um konur sem ekki vilja axla
ábyrgð, um konur sem elska of
mikið, um börn sem sæta ofbeldi,
um listina að elska sjálfan sig.
Pessi bók er nokkuð öðruvísi
þótt henni sé líka ætlað það hlut-
verk að leiðbeina. Hún er blanda
af viðtölum við fólk sem orðið
hefur fyrir ástvinamissi og
greinargerðum presta, geðlæknis
og bókmenntafræðings um sálu-
sorgun sinna stétta eða þá skáld-
skaparins. Guðbjörg Guðmunds-
dóttir hefur skráð viðtölin og
verður ekki betur séð en henni
farist það smekklega úr hendi að
ræða við fólk um viðkvæm tilfinn-
ingamál og koma þeim til skila í
læsilegum og aðgengilegum
texta. Þótt svo deila megi um hve
langt skal seilst til ævisögu hvers
og eins í slíku spjalli. Reyndar
er sá lesandi, sem ekki hefur enn
upplifað ástvinamissi sem svo
nær höggvi honum sem viðmæl-
endum Guðbjargar, nokkuð illa í
stakk búinn til að fjalla um slíka
bók. Fleiri en einn viðmælandi
tekur það fram að „í raunini skilji
enginn missi nema sá sem hefur
orðið fyrir honurn". Og með því
að þessi orð mælir ung móðir
tveggja drengja sem inni brunnu,
þá hljótum við að hneigja höfuð
til samþykkis. Við getum líka
spurt í anda íslenskrar hefðar: er
rétt að menn beri raunir sínar á
torg? Við því eru gefin í bókinni
svör sem erfitt er að vísa frá sér:
„ég get ímyndað mér að það sé
huggun að lesa um sorgarvið-
brögð annarra" segir kona sem
missti foreldra sína ung. Og geð-
læknirinn segir: „Það er mikil-
vægt að fólk geri sér grein fyrir
þeim kenndum er virðast sam-
eiginlegar öllum í sorg. Pað veit
þá hverju má búast við.“ Viðtölin
staðfesta einmitt þetta: sorgin
tekur sitt svipmót af þeim sem fór
og þeim sem eftir lifir, en hún
sækir í ákveðinn farveg. Syrgj-
endur þekkja víst allir dofann,
reiðina, vanmáttinn, einnig vissa
sektarkennd í mörgum tilvikum
(gat ég ekki gert betur við þann
látna?), leitina að réttlæti í tilver-
unni og þar fram eftir götum.
Hvað hjálpar fólki til að vinna
bug á sorginni, láta hana ekki hel-
taka sig? (Það er annars leiðin-
legt að einhverskonar sérfræði-
legt skrifræðismálfar er full
áleitið í texta bókarinnar: „úr-
vinnsla sorgarferlis" er sagt, eða
því um líkt). Annað fólk vitan-
lega, vinátta þess og hluttekning
- um það sameinast bæði þeir
syrgjendur sem trúa á framhalds-
líf einhverskonar og þeir sem
ekki treysta á það, Menn þurfa
einhvern til að tala við - eins og
við höfum víst alltaf vitað. Og
það væri dapurlegt ef það
reyndist rétt hjá séra Jóni Aðal-
steini Baldvinssyni, að þæginda-
sókn vestrænnar nútímamenn-
ingar ráði því, að fólk geri
dauðann að feimnismáli, vísi
honum sem mest frá sér. En af
því leiðir, að þegar menn verða
fyrir ástvinamissi, þá eru þeir
bæði illa við búnir og geta ekki
sótt stuðning sem skyldi til vina -
þar með færist sorgin í vaxandi
mæli yfir á þjónustusvið sorgar-
sérfræðinga.
Séra Jón Aðalsteinn kvartar
yfir því að trú á framhaldslíf sé
mjög á undanhaldi, með þeim
styrk sem hún veiti syrgjendum.
Ekki virðist þetta staðfestast í
bókinni: svotil allir syrgjendurnir
trúa á framhaldslíf og þá í þeim
skilningi að menn hittist aftur
hinummegin - ef þeir kæra sig
um. Að hve miklu leyti þessi trú
er kristin skal ósagt látið - hún er
stundum í bland við endurholdg-
unarkenningar, auk þess sem til-
tölulega margir viðmælenda eru
forlagatrúar: þetta átti að fara
svona. En hvað um annað það
sem að liði má koma syrgjend-
um? Ein kona finnur huggun í því
að mála, önnur í að yrkja. Það er
reyndar vel til fundið að dreifa
um bókina íslenskum kvæðum
um sorgina, skáldskapur hefur
löngum verið mönnum harma-
bót, ekki síst þeim sem ort gátu
sjálfir. Þegar manneskjan er
slegin þögn í kvöl sinni, segir Go-
ethe, gefur guð mér orð að tjá
mína raun. Og Kristján Árnason
leggur vel og skynsamlega út af
þessum ljóðum og fleiri í grein
sinni í bókinni um sorg í skáld-
skap.
Arni Bergmann
Framtíðin
sem hrollvekja
Bókaútgáfa Máls og menning-
ar hefur sent frá sér bókina Ver-
öld ný og góð (Brave new world)
eftir Aldous Huxley, í þýðingu
Kristjáns Oddssonar. Bók þessi
var skrifuð árið 1932 og er ein
þekktasta framtíðarsaga allra
tíma.
f henni er lýst Alheimsríkinu,
ríki framtíðarinnar, sem spannar
alla jörðina og byggist á líffræði-
legri og sálrænni innrætingu allra
þegna. Stéttaskipting er þar líf-
fræðilega ákvörðuð og fæðingar
eru úr sögunni - öll börn eru getin
í glösum. Margt í þessari hálfrar
aldar gömlu framtíðarsýn kemur
kunnuglega fyrir sjónir og ber
vott um mikla skarpskyggni höf-
undarins. í sögunni fara aðalp-
ersónurnar í skemmtiferð á am-
erískt verndarsvæði og hafa heim
með sér frumstæðan mann, villi-
manninn, sem verður eins konar
sýningargripur í Alheimsríkinu.
En villimaðurinn fær hvorki útrás
fyrir áhuga sinn á listum, trú-
hneigð né ást í hinni nýju og góðu
veröld. Það reynist hafa ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar í þessu
„fullkomna“ ríki.
þJSðVILJINN - SÍÐA 7
bæfour fyrir þessi jól.
Auk þess endurútgefum við á sérstöku tilboði þá fjórðti.
SU FORVITNILEGASTA
íslands, sr. Árelíus Níelsson. Bók hans heitir HORFT
UM ÖXL AF HÁLOGALANDSHÆÐ og hefiir að geyma
endurminningar hans. í flestra augum er sr. Árelíus
persónugervingur guðfræðinnar sem flestir setja í
samband við sína eigin barnatrú.
J. Karlsson er ungur höfundur sem við höfum
sérstaka ánægju af að kynna bókaþjóðinni. Hann hefur
skrifað skáldsöguna SKÚGGANN, bók sem okkur finnst
einkenrmsr af takmarkalausu hugmynd-aflugi. í henni
út nýjustu bók Indriða G. Þorsteins-
sonar, en hún heitir því þjóðlega nafni
HÚÐIR SVIGNASKARÐS. Þetta er
ieikrit sem fjallar um Snorra Sturluson.
myndskreytti bókina.
REYKHOLT
MAÐURINN OG SKALDID
STEINN STEINARR
80^ tl
AR NÍ, |t| ’■
í AFMÆLiS- m ,
TILBOÐ
SIGFÚS DAOASON
SETTl SAMAN
Maðurinn og skáldið
STEINN STEINARR
á afmælistilboði
Nú í október hefði höfuðskáld ís-
lenskrar nútímaljóðlistar, Steinn
Steinarr, orðið 80 ára ef hann hefði
lifað. Skáldbróðir Steins, Sigfús
Daðason, hefúr skrifað um hann
bók, sem Reykholt hf. hefnr nú
dreift sérstaklega í tilefni þessara
tímamóta og boðið unnendum
Steins til kaups á sérstöku afsláttar-
verði. t bókinni er fjöldi rnynda og
ýmis áður óbirt verk Steins.
AÐ SIGRA HEIMINN
Að sigra heiminn er eins og að spila á spil
með spekingslegum svip og taka í nefið.
(Og allt með glöðu geði
er gjama sett að veði).
Og þótt þú tapir, það gerir ekkert til,
því það er ncfnilega vitlaust gefið.
Steinn Steinarr
1
i
]