Þjóðviljinn - 29.03.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Finnbogi Rútur
Valdimarsson
í dag verður gerð frá Kópavogskirkju útför Finnboga Rúts
Valdimarssonar sem lést í upphafi kyrruviku 82 ára gamall.
Finnbogi Rútur var af þeirri kynslóð sem hlaut að verða
hreyfiafl samfélagsbreytinga á tímum kreppunnar miklu, og
tók síðan forystu við að skapa hér nýtt samfélag eftir stríðið.
Flann var um sína daga í framvarðarsveit í þessum hópi, og
hefur sennilega haft enn meiri og víðtækari áhrif á gang
mála en jafnvel hinn fjölskrúðugi starfsferill hans gefur til
kynna.
í Kópavogskirkju verður í dag minnst ritstjórans sem á
sínum tíma svipti Alþýðublaðinu og þarmeð íslenskri blaða-
mennsku inní nútímann, og þar verður einnig minnst eins af
eldhugunum að baki alþýðufræðslunnar, stofnanda Alþýðu-
skólans og síðar Menningar- og fræðslusambands alþýðu.
Vinstrimenn sjá í dag á bak dugmiklum, snjöllum og
slungnum stjórnmálamanni. Þeir kveðja uppbyggingar-
mann í atvinnulífi og húsnæðismálum, kunnáttumann mik-
inn um utanríkismál, einlægan liðsmann íslensks þjóðfrelsis
á þeim tímum að mikill hluti hérlendra stjórnmálamanna var
leiddur skollataki til afdrifaríkrar undirgefni við erlent vald.
Vinstrimenn minnast þingmannsins sem ekki hikaði við
að yfirgefa flokksfélaga á villigötum og gekk til samstarfs við
róttækari öfl, í krafti þess að hann var - með orðum Lúðvíks
Jósepssonar í Þjóðviljanum í dag - „að eðlisfari nær því að
vera alþjóðlegur sósíaldemókrati en aðrir Alþýðuflokks-
menn sem ég kynntist".
Hvernig sem stríðið þá og þá er blandið kann þessi pólitík
málefnalegrar samstöðu þvert yfir hefðbundin landamæri
að vera eitt helsta fordæmi sem Finnbogi Rútur skilur eftir
arftökum sínum.
Finnbogi Rútur Valdimarsson skilur eftir sig djúp spor í
sögu landsmálanna. En hann skilur líka eftir sig heilt bæjar-
félag, Kópavogskaupstað, sem nú minnist hans sem
landnámsmanns, frumherja, og fyrsta bæjarstjóra. Það
mannlega og pólitíska ævintýri sem í Kópavogi naut leið-
sagnar Finnboga Rúts og eiginkonu hans, Huldu Jakobs-
dóttur, væri raunar eitt og sér nægilegt til að halda nafni
hans á lofti, enda er augljóst að þar í bæ verður verka þeirra
hjóna minnst að verðleikum.
Þjóðviljinn og Finnbogi Rútur áttu samleið á vegferð
þjóðmálanna í áratugi. Pólitískir sviptibyljir ollu því að á
stundum var ókátara með förunautum en eðli máls stóð til í
raun og veru, en með þeim mun meiri virðingu minnast
samferðarmenn í dag brautryðjandans og stjórnmálaskör-
ungsins Finnboga Rúts Valdimarssonar. Þjóðviljinn sendir
aðstandendum hans öllum samúðarkveðjur, eiginkonu
hans, börnum, ættingjum öðrum, sveitungum og samherj-
um.
Bandarisk storkun
Fréttir herma að herstjórar vestra hyggist í sumar flytja til
landsins meira herlið en hingað hefur komið síoan í
heimsstyrjöldinni síðari.
Fréttir herma einnig að Bandaríkjastjórn hyggist hefja
vopnaskak á Suðurnesjum hinn 17. júní, sama dag og í senn
er minnst hér á landi afmælis Jóns Sigurðssonar og þess að
45 ár verða liðin frá deginum þegar íslandsklukkan hljómaði
á ný gegnum rigninguna á Þingvöllum við Öxará.
Heræfingin og tímasetning hennar er storkun við sjálf-
stæði íslands og þjóðarvitund íslendinga.
Áformin um mestu heræfingu hér frá stríðslokum eru
einnig ögrun við ríkisstjórn íslands og gróf tilraun til að hafa
áhrif á íslensk innanríkismál.
Málatilbúnaðurallur bendirtil að ráðamenn í Bandaríkjun-
um séu með þessu erindi - og öðrum keimlíkum - að setja á
þann þrýsting sem geti splundrað ríkisstjórn Steingríms
Hermannsonar og komið afturtil valda á íslandi leiðitömum
valdsmönnum, sem hafa munninn lokaðan en budduna
opna.
Það er svo ekki nema við hæfi að áformin um hið nýja
inntak 17. dags júnímánaðar skuli verða kunnug rétt áður en
rennur upp fertugasti minningardagur atburðanna báðu-
megin alþingisveggja 30. mars. -n»
Ráðstefna um konuna í Siálfstæðisflokknum:
°'d V0""fd«6ca'
on'V \aúonsh'P’ oCócnced
'We to’
Menningardag‘-
ar herstöðvar-
andstæðing’a
Samtök herstoðvarandstæðingj
standa fynr menningardögum dag
anna 22. til 30. mars. Vettvangur
inn verður Listasafn Alþýðunnar
en alla daganna munu þar hangí
uppi á veggjum verk 25-30 lista
manna, Daglega verða að auk
ýmsar tönlistar- og bókmenntadag
skrár. Samtökin standa að þessu
tilefni af því að 40 ár eru liðin fré
því að aðild fslands að Atlantshafs-
bandalaginu var samþykkt á Al-
þingi Islands.
Verður Sue Ellen
fjallkona?
Fólk varð býsna undrandi þeg-
ar fréttist að NATÓ hygðist hefja
umfangsmestu heræfingar hér á
landi síðan á stríðsárunum á
' þjóðhátíðardaginn, 17. júní í
sumar. Nú velta menn fyrir sér
hvort ekki sé upplagt að fá líka
fjallkonu að westan, einhverja
persónu sem stendur nærri ís-
lenskri þjóðarsál, til dæmis Sue
Ellen eða tengdamóður hennar.
Það væri upplagt að kénna henni
að segja nokkur orð á máli
innfæddra og myndi bræða hjörtu
þeirra endanlega.
Annars hafa viðbrögðin verið
svo hörð í eyru okkar Þjóðvilja-
manna að okkur heyrist sem nú
sameinist þjóðin loícsins um að
sparka hernum úr landi. Kannski
þurfti hún að komast að því hvað
„verndaranum“ er nákvæmlega
sama um alla hennar hátíðisdaga
til að fá kjark til að lyfta fætinum.
Herinn burt
Um það bil níutíu listamenn,
myndlistarmenn, tónlistarmenn,
skáld, rithöfundar og leikarar
hafa undanfarna viku skemmt
fjölmennum og þakklátum hópi
áheyrenda og áhorfenda á Menn-
ingardögum herstöðvaandstæð-
inga í Listasafni ASÍ við Grensás-
veg, eins og nánar er sagt frá ann-
ars staðar í blaðinu í dag. Þetta
hafa verið frábærar dagskrár,
vandaðar að innihaldi og flutn-
ingi og flesta dagana hafa Iista-
mennirnir frumflutt ný íslensk
verk, svo fáheyrt hlýtur að vera
að öll siík vinna sé gefin. En
þannig hafa íslenskir listamenn
brugðist við þessari vá í fjörutíu
ár.
Á stórblöðunum í Reykjavík
hefur manni virst ríkja talsvert
fréttahungur þessa síðvetrardaga
og flest tínt til sem hægt er að slá
upp - hvort sem það er leikari úr
danskri sápuóperu sem kemur til
að segja frá sjálfum sér eða bingó
í vesturbænum. Það skýtur því
skökku við að ekki skuli til dæmis
vera minnst einu orði á þessa níu-
tíu listamanna hátíð í DV, í átta-
tíu blaðsíðna páskablaði. Morg-
unblaðið gerði betur. Á blaðsíðu
30 á miðvikudaginn, neðst til
vinstri á síðunni var agnarlítil
klausa, 13 línur, um þetta merka
framtak! Vandlega er þagað yfir
því hvar í bænum listasafnið er
þar sem dagskrár eru haldnar,
ekki er heldur nefnt á hvaða tím-
um dags þær fara fram. Síðast í
klausunni stendur af rómuðu
hlutleysi blaðsins: „Samtökin
standa að þessu í tilefni af því að
40 ár eru liðin frá því að aðild
íslands að Atlantshafsbanda-
laginu var samþykkt á Alþingi ís-
lands.
Manni býður í grun að öðruvísi
væri á málum haldið í Morgun-
blaðinu ef „samtökin" væru að
gleðjast yfir inngöngunni í Nató.
Þá hefði Jesper Langberg mátt
vara sig á samkeppninni.
Eina konan?
Aðeins pínkulítið úr Mogga í
viðbót. Þar var um daginn sagt
frá „ráðstefnu um konuna í Sjálf-
stæðisflokknum". Við vissum að
þær væru ekki margar, en að hún
væri bara ein þótti okkur tíðindi.
Upphefð að utan
{ einu af marsheftum breska
bókmenntatímaritsins Times Lit-
erary Supplement var gaman að
sjá ritdóm um Tímarit Máls og
menningar. Hann er eftir Rory
McTurk sem nam íslensku við
Háskólann á sjöunda áratugnum
en er nú yfirmaður íslenskra
fræða við háskólann í Leeds í N-
Englandi. Ritdómurinn er meðal
annarra greina um „lærð tímarit"
og við grípum niður í hann:
„...ungir höfundar á íslandi
hafa átt í vissum vandræðum með
að skrifa í skugga Laxness, en ef
fyrirrennarar þeirra hvetja þá
fremur en letja nú orðið þá getur
verið að það sé að einhverju leyti
Tímariti Máls og menningar að
þakka. Tímaritið birtir (í íslensk-
um þýðingum ef því er að skipta)
ljóð, smásögur, greinar og rit-
dóma eftir íslenska höfunda og
erlenda, gefur góð tækifæri til
gagnrýninnar umræðu um bók-
menntir og annað menningarefni
og til að skoða íslenska menningu
í ljósi erlendra viðhorfa og kenn-
inga. Árið 1987 hélt það upp á
fimmtugsafmæli sitt með auka-
hefti, tvær greinar eftir Árna
Bergmann minna á 70 ára afmæli
rússnesku byltingarinnar og ein
tvískipt grein eftir Peter Hallberg
er skrifuð í tilefni af 85 ára afmæli
Halldórs Laxness.“
Þá nefnir gagnrýnandi tvær
greinar um íslensku skáldsög-
urnar sem voru lagðar fram til
bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs 1988, Grámosinn glóir
og Tímaþjófurinn. Hann rekur
efni sagnanna fagmannlega og
segir svo:
„Skáldsögurnar eru eftir karl
og konu og það eru karl og kona
sem skrifa greinarnar um þær,
Ástráður Eysteinsson og Helga
Kress, sem bæði fylgja Júlíu
Kristevu og benda á að spenna sé
í textanum milli hins „semíót-
íska“ (sem tengist frumbernsku,
móðurinni og hinu fljótandi) og
þess „sýmbólska“ (sem er bundið
samfélaginu, föðurnum og því
sem er skýrt afmarkað). Grein
Helgu Kress um Tímaþjófinn er
sérstaklega vel samin og rök-
studd með dæmum. Guðmundur
Andri Thorsson bregst að vísu
við af óþoli í næsta hefti, en í
sama hefti fær greinin lof frá Soff-
íu Auði Birgisdóttur.“
Og loks segir Rory McTurk:
„Tölublöðin sem hér eru til um-
ræðu sýna og sanna að Tímarit
Máls og menningar heldur háu
gæðamati á gagnrýni og stendur
vel við upprunaleg markmið sín
að vaka yfir menningu þjóðarinn-
ar.“
Leikhus í vanda
í nýjasta tölublaði af Nýju lífi
er grein um Þjóðleikhúsið eftir
Signýju Pálsdóttur undir fyrir-
sögninni Leikhús í vanda? og
undirfyrirsögninni „Leikhús sem
ekki kemur til þjóðar sinnar get-
ur ekki heimtað að þjóðin komi
til þess“. Þar er að finna athyglis-
verðar athuganir:
„Fyrsta heila leikár Þjóðleik-
hússins, 1950-‘51, sáu tæplega
115 þúsund manns 14 verkefni
þess. Undanfarin leikár hefur
jafnt og þétt dregið úr aðsókn og í
fyrra var hún komin niður í tæp-
iega 70 þúsund manns á 12 verk-
efni. Á sama tímabili hefur þjóð-
inni fjölgað verulega og Reykja-
vík þanist út, þannig að fækkun
leikhúsgesta er í raun hlutfalls-
lega miklu meiri.“
Signý ræðir vitsmunalega um
ástæðurnar fyrir þessu áhugaleysi
áhorfenda á þjóðleikhúsum sem
mun vera sjúkleiki sem breiðist
út víðar um lönd, en þegar hún
var búin að semja greinina og út-
skýra allt út í hörgul fóru miðarn-
ir að renna út í Þjóðleikhúsinu!
Kannski gætir áhrifa að handan
ef rétt er að Appolonía Schwartz-
kopf sé virkilega ánægð með sýn-
inguna um sig.
SA
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir ípr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.),
Þröstur Haraldsson.
Framkvæmdastjóri:HallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglysingastjórí: OlgaClausen.
Auglysingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjórl: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333& 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Askriftarverð á mánuði: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 29. mars 1989