Þjóðviljinn - 04.04.1989, Qupperneq 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Löng er þessi
barátta
„Viö erum svo gæfusöm, herstöðvaandstæðingar, að
eigagóðan og göfugan málstað," sagði Páll Bergþórsson
í upphafi baráttufundar í Háskólabíói á sunnudaginn,
„frelsi og frið: Þjóðfrelsi og alþjóðlegan frið.“ Ekki í manna
minnum hefur vonin um frið verið jafngóð og nú með
auknum samskiptum stórvelda, en að vísu eiga ekki allir
sama láni að fagna.
Auðugar vestrænar þjóðir hafa á friðvænlegri tímum æ
minni áhuga á fylgifiskum vígbúnaðar og vilja losna við
gervivígvelli burt úr löndum sínum, herstöðvar, heræfing-
ar, æfingaflug og sprengjutilraunir. Ekki þykir þó gerlegt
að leggja þessa starfsemi niður, heldur er ráðið að koma
ófögnuðinum yfir á hrekklaust fólk, fámennar þjóðir og
fátækar, og ekki sakar að þær eigi sér fáa formælendur.
Vestur-Þjóðverjar, Bretar og Hollendingar eru orðnir
dauðleiðir á hernaðaruppbyggingu og vígbúnaðarbrölti í
landi sínu, og vegna stöðugs þrýstings frá almenningi
hafa yfirvöld reynt að losa sig við hættulegustu og há-
vaðamestu starfsemi Natóherjanna. Kanadastjórn vill
hins vegar fús ávinna sér góðvild voldugra ríkja og býður
fram svæði í landi sínu undir þessa iðju.
Svæði þetta er í Labrador og austur-Quebec þar sem
búa einungis nokkrir Innu-indíánar sem óþarft er að taka
tillit til.
Þó eru Innu-indíánar menn. Lífsglaðir og stoltir af
sterkri, ævafornri menningu sinni og tregir til að gefa
hana upp á bátinn átakalaust, hætta að lifa á því sem
landið gefur og flytja burt til héraða þar sem fólki er ekki
sýndur sami yfirgangur.
Peter Armitage mannfræðingur sem talaði fyrir hönd
Innu-indíána í Háskólabíói sagði skelfilegar sögur af
reynslu Innu-fólksins af Nató þotum sem hvað eftir annað
fljúga lágflug yfir veiðisvæði þeirra, fyrirvaralaust og
leyfislaust af hálfu indíánanna, með hávaða eins og
hleypt sé af byssu við eyrað á þeim. Hávaðinn er eins og
sprenging. Fólkið fellur til jarðar, grípur fyrir eyrun og
engist undir hávaðanum.
Þessa meðferð hlýtur fólk dag eftir dag, og þrátt fyrir
eindregin mótmæli þess hefur Kanadastjórn boðið Nató
að setja upp æfingabúðir fyrir árásarflugvélar og vopna-
burð á svæðinu. Það þýðir að herflugvélar þurfa að taka
sig upp þaðan um 40 þúsund sinnum á ári! Og hávaðinn
getur verið svo mikill að hann sprengi rúður og jafnvel
húsveggi.
Veiðilendurnar sem Innu-fólkið lifir á verða lagðar í
auðn, fólkið verður flæmt til að lifa öðruvísi lífi en það kýs,
jafnvel til að flytjast brott, ef ekki tekst að hindra þessa
samninga. Indíánarnir hafa í mótmælaskyni raðað sér á
flugbrautir til að hindra flugtak. Takmark þeirra er að
yfirfylla fangelsin svo að Kanadastjórn lendi í vanda. En
hvort þeir sigra í baráttunni við fjölþjóðlegt peningavald
og hervald er óvíst.
íslendingar geta lært af dæmi indíánanna í Labrador að
þeir eiga að halda áfram að vera óþekkir, mótmæla af
hörku veru barndaríska hersins hér á landi og umfram allt
ekki leyfa neins konar útvíkkun á starfsemi þeirra hér. Um
leið og gefið er eftir sætir herveldið færis; við gætum ef við
höfum ekki andvara á okkur neyðst til að taka við starf-
semi sem aðrar þjóðir með meira þrýstiafl vilja losna við.
Það viljum við ekki.
Ekki verkföll
Það er hörmulegt fyrir félagshyggjustjórn ef hún getur
ekki talað við sitt fólk og náð samkomulagi við það um
kjarabætur. Það er hörmulegt ef nú verður að loka
deildum á heilsugæslustöðvum og sjúkrastofnunum og
skólastarf stöðvast vegna verkfalla. Það má ekki gerast.
Geta menn ekki teygt sig lengra, rétt út sáttahönd til að
koma í veg fyrir þetta slys? SA
KLIPPT QG SKORIP
Maöur líttu þér nær
Þegar orðið glasnost ber á
góma þykjast flestir vita hvað
klukkan slær. Glasnost er þegar
Rússar fá málið um sögu sína og
samtímavanda. Það er rétt. En
um leið skal á það minnt, að glas-
nost hefur m.a. þau almennu
áhrif, að samfélagið er opin-
skárra og gangrýnna um eigin
galla en áður - um leið og það
dregur mjög úr viðleitni til að ein-
blína á flísar í auga náungans. Svo
dæmi sé tekið: sovéskri grein um
eiturlyfjavandamál í Moskvu er
ekki drepið á dreif með því að
minna á það að margfalt verri sé
vandi þessi í Washington.
Sumir eiga erfitt með að
kyngja þessu. Til dæmis fréttum
við á dögunum af breskum rithöf
undi, James Aldridge,semhefur
verið mikill Sovétvinur áratugum
saman og fylgt þeim vinskap eftir
með mörgu móti - t.d. fannst
honum sjálfsagt að senda sovéska
skriðdreka inn í Tékkóslóvakíu
1968. Nú heyrum við að James
Aldridge hafi sagt sig úr Sovét-
vinafélaginu breska. Astæðan er
sú, að honum blöskrar hvernig
sovésk blöð (eins og Moskvu-
fréttir sem út koma m.a. á ensku)
skrifa um Sovétríkin. Með öðrum
orðum: hann þolir ekki hrein-
skilni þeirra. Hann vill eiga sína
óskamynd eins og hún var.
Víkverji og
ábyrgðarleysið
En sem fyrr segir: manni finnst
einhvernveginn (þótt seint verði
sannað svo óyggjandi sé) að
menn séu fúsari en oft áður til að
líta fyrst og fremst í eigin barm,
skoða þann vanda sem á herjar
hér og nú, vísa ekki burt og út í
heim á það að ástandið sé enn
verra þar. Og að þetta eigi ekki
barasta við um Sovétríkin. Þessi
árátta virðist stundum grípa
meira að segja Morgunblaðið og
eru menn þó ekkert að flýta sér
að „hugsa upp á nýtt“ á þeim bæ.
Tökum tvö dæmi úr helgarút-
gáfu Morgunblaðsins. Eins og
menn vita hefur það verið mikill
sónn á þeim bæ, að fyrirtækjum
séu ekki búin frjáls rekstrarskil-
yrði, allri ábyrgð á efnahagsvand-
ræðum hefur verið skellt á ríkið
og stjórnmálamenn, atvinnurek-
endur hafa einatt litið út eins og
steiktir og ofsóttir englar í túlkun
blaðsins. En nú bregður svo við
að sá máttarstólpi Morgunblaðs-
ins sem Víkverji er hverju sinni,
hann er blátt áfram orðinn
þreyttur og hneykslaður á fram-
ferði bræðra sinna í einkafram-
takinu, Sem hafa að hans sögn
gert það að „vinsælli atvinnu-
grein á íslandi að verða gjald-
þrota“. Hann skammar þau lög
og þá siðgæðisvitund sem gera
mönnum það hægan leik að velta
fyrirtækjum á hausinn án þess að
þeir taki nokkrum afleiðingum
sjálfir - þeim er velt yfir á næsta
mann og svo ríkið margskamm-
aða. Og, segir Víkverji og bregð-
ur undir sig háðsfætinum, sá sem
verður gjaldþrota hann ber enga
ábyrgð á því sjálfur, allt er öðrum
að kenna. Víkverji lýsir hugsun-
arhættinum m.a. á þessa leið hér:
„Var fyrirtækinu þá ekki illa
stjórnað? Nei nei, það var tölvu-
vætt og allt var í besta lagi. En
tekjur fyrirtækisins, voru þær þá
notaðar til uppbyggingar þess -
eða var kannski hluti þeirra not-
aður til fjárfestingar rekstrinum
óviðkomandi? Ja, þegar menn
eru með mörg j árn í eldinum er ef
til vill ekki svo gott að greina á
milli, en að sjálfsögðu vori'
eigendum greidd lífvænleg laun -
og ýmis aukaútgjöld voru kann-
ski skrifuð hjá fyrirtækinu. En
það er nú ekkert tiltökumál,
eigendurnir verða að lifa í sam-
ræmi við stöðu þeirra í þjóðfé-
laginu. Það hljóta allir að skilja.
Allt hefði þetta gengið ef ríkið
hefði verið fáanlegt til þess að
hlaupa smávegis undir bagga, þó
ekki væri nema með niðurfell-
ingu skatta - eða svoleiðis."
Víkverji kemst að vísu ekki
lengra í hneykslun sinni en að
rekja slíkar tölur og klóra sér svo
í kýrhausnum á gamla moggavísu
(„segja má að margt sé skrýtið í
kýrhausnum" eru hans lokaorð).
En þetta er engu að síður nokkuð
jákvæður sprettur hjá honum
þegar á allt er litið.
A Reagans
grænni grundu
Annað dæmi: Morgunblaðið
hefur aldrei þreyst á því að pré-
díka það mikla frelsi í peninga-
viðskiptum sem Bandaríkin búa
við sem brýna fyrirmynd, og það
hefur hrifist miícið af Bandaríkj-
aforsetum sem hafa lækkað
skatta (einkum á þá efnameiri).
En nú bregður svo við að blaðið
birtir langt viðtal við íslenskan
verðbréfasala í Bandaríkjunum,
sem ungur hélt að Ameríka væri
„eini rétti staðurinn“.
Reynsla þessa landa er í stystu
máli á þá leið, að verðbréfamark-
aðurinn sé ekki annað en spilavíti
og muni hann engum manni ráð-
leggja lengur að fjárfesta í
hlutabréfum. Hann rekur dæmi
af því, hvernig aukið frelsi í
vaxtapólitík hefur valdið miklum
usla í húsnæðismálum og spill-
ingu og hvernig t.d. skattalækk-
anir Reagans hafa leitt bæði til
gífurlegrar skuldasöfnunar og
svo til þess að menn hafa skotið æ
lengur á frest bráðnauðsynlegri
en dýrri hreinsun mengaðra
svæða víðs vegar um Bandaríkin
„þar sem úrgangurinn frá kjarn-
orkukapphlaupinu hefur eitrað
jörðina“. Reagan, sem fyrir
skemmstu var í Morgunblaðinu
kvaddur sem sérlega mikilhæfur
forseti, fær þessa einkun hjá hin-
um íslenska þegni sínum:
„í reynd skipti hann sér ekkert
af mörgum verkefnum sem hann
átti að sinna. Hann hefur veðsett
framtíðina. Það tekur þjóðina
áratugi að borga þær skuldir sem
til var stofnað á valdatíma hans
og leysa þau vandamál sem ekki
var sinnt. Ég held að framtíðin
muni dæma hann sem lélegan
forseta. Mér sýnist einnig að
Bush muni ekki ganga betur...“
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: DagurÞorleifsson, Elías Mar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir ípr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason.Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.),
Þröstur Haraldsson.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
' Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglyslngastjóri: Olga Clausen.
Augiýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf
Verð í lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblað: 110 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 900 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 4. apríl 1989