Þjóðviljinn - 04.04.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Sérð þú það sem ég sé?
Nú eru til umræðu breytingar í
rekstri tónlistarskóla landsins.
Þær fara að vísu stundum ansi
hljótt og mættu fleiri tónlistar-
skólamenn láta heyra í sér því
þessar hugmyndir eru engum
óviðkomandi. Ég vil því leggja
orð í belg og vona að þeir sem
hafa áhrif á framtíðarskipan í
tónlistarfræðslu á íslandi og lesa
þessar línur beri gæfu til að láta
trúfastar skoðanir sínar ekki
blinda sér sýn þó þeir standi á
annars manns sjónarhól. Pegar
rætt er um breytingar í rekstri
tónlistarskólanna er nauðsynlegt
að ræða hlutina í samhengi og
gera sér glögga grein fyrir grund-
vallarþáttum í fortíð, nútíð og
framtíð.
Sveitarfélögin
reka skólana
Tónlistarskólarnir eru reknir
af sveitarfélögum þar sem þeir
eru starfræktir, en njóta ríkis-
styrkja samkvæmt sérstökum
lögum, en styrkur hvers árs er
ákvarðaður í fjárlögum ríkisins.
Tónlistarskólarnir eru ekkert
tengdir grunnskólunum eða
framhaldsskólunum hvað varðar
fjárhagslegan rekstur.
Þrenn lög
frá Alþingi
Fyrstu lög um tónlistarskólana
tóku gildi árið 1963 og þar var
Kjartan Eggertsson skrifar
• og hreyfiskyn fingra og
, sjónskyn, ne
kveðið á um styrk til þeirra frá
ríkinu sem skyldi nema 1/3 af
heildarrekstrarkostnaði. Árið
1975 voru sett önnur lög og þar
skuldbatt ríkissjóður sig til að
greiða 50% launakostnaðar á
móti sveitarfélögunum. Árið
1985 voru svo sett lög í þriðja sinn
því að segja að engu efnisatriði í
þessari grein hefur menntamála-
ráðuneytið fullnægt.
Um gildi
tónlistarskólanna
Tónlistarskólarnir hafa með
mikilsverð og gagnleg tónlistar-
iðkun er fólki, líkt og hve íþrótta-
iðkun og starfsemi íþróttafélags
og dansskóla er nauðsynleg og
næstum óumflýjanleg í nútíma
samfélagi. Sumir menn komust
að því fyrir nokkrum árum að
margir nemendur á grunnskóla-
„Verði sú breyting að sveitarfélögin sjái ein um tónlistarskólareksturinn má búast viðþví
að margir tónlistarkennarar gefist hreinlega í
upp.“
um fjárhagslegan stuðning ríkis-
ins við skólana og voru þau mjög
lík lögunum frá 1975. Örlítil orð-
alagsbreyting var gerð á sumum
lagagreinunum, en aðalnýnæmið
var grein númer 12 sem hljóðaði
þannig: „Menntamálaráðuneytið
setur í reglugerð nánari ákvæði
um framkvæmd laga þessara.
Skal þar m.a. fjalla um náms-
skrár við tónlistarkennslu,
kennslumagn og próf og réttindi
sem þau veita". Skemmst er frá
tilkomu laganna um fjárhags-
legan stuðning ríkisins orðið stór
þáttur í félagslífi og menningu
þjóðarinnar. Þeir eru nú starf-
ræktir víðast hvar á landinu. Einn
og einn staður finnst þó enn þar
sem ekki er tónlistarkennsla, en
fullyrða má að allstaðar þar
standi til að stofna tónlistarskóla
eða hefja tónlistarkennslu í sam-
vinnu við nærliggjandi tónlistar-
skóla. fslendingar hafa á undan-
förnum áratug uppgötvað hversu
aldri sem stunduðu nám í tónlist
sköruðu fram úr í námi í grunn -
skólanum og héldu að fagurfræði-
leg áhrif tónlistariðkunar hefðu
svo góð áhrif á nemendur. En að
sjálfsögðu var aðeins um það að
ræða að færni nemenda í tónlist-
arskólanum færðist yfir á grunn -
skólanámið.Nótnalestur og spila-
mennska þjálfar svo mörg skyn-
færi nemandans og einnig margar
svokallaðar fínhreyfingar. Nám í
tónlistarskóla þroskar mjög
snerti-
handa, sjónskýn, heyrnarskyn,
jafnvægisskyn og einbeitingu
hugans. Engin tónlist verður
leikin án einbeitingar huga og
handar. Tónlist er rökræn í eðli
sínu og mjög raunveruleg og
áþreifandi. Að spila lag eftir nót-
um er eins og að lesa skáldsögu
eða leikrit og leika það um leið.
Öll þessi þjálfun skilar sér í
grunnskólanum og framhalds-
skólanum, eða í lífinu yfirleitt.
Þar fyrir utan má svo telja tónlist-
arskólanum til gildis hina mjög
svo jákvæðu félagsmótun, en
með nokkuð góðum rökum má
fullyrða að ekkert sameini fólk -
og jafnvel þjóðir - betur, en sam-
eiginlegur söngur eða hljóðfæra-
leik.
Órjúfanlegir menn-
ingu þjóðarinnar
Tónlistarskólarnir eru orðnir
hluti af menningu þjóðarinnar.
Vegna stuðnings hins opinbera
hafa sveitarfélög séð sér fært að
starfrækja þá. Lögin um styrk
ríkisins hafa jafnað rétt þegnanna
til náms (tónlistarnáms) eða eins
og stundum er sagt, - stuðlað að
jöfnum rétti til náms. Það að tón-
listarskóli sé starfræktur í hverju
héraði eða hverjum kaupstað
Framhald á bls. 9.
Kjartan er skólastjóri Tónlistarskóla
Dalasýslu.
Pólitísk arfleifð Sankara
Úr inngangi bókar með ræðum Thomasar Sankara
Forlagið Pathfinder kynnir
bókina „Thomas Sankara Spe-
aks: The Burkina Faso Revoluti-
on 1983-1987“ á opinberum
fundi í Sóknarsalnum Skipholti
50a, annað kvöld klukkan 20:00.
Þar munu flytja ávörp m.a. Nest-
or Bidadanure, ritstjóri afríska
tímaritsins Combite sem gefið er
út í París. Doug Cooper sem rit-
aði inngang að bókinni, Sigþrúð-
ur Gunnarsdóttir formaður
Suður-Afríkusamtakanna gegn
apartheid og Svavar Gestsson
menntamálaráðherra. Þýtt verð-
ur á íslensku. Að fundi loknum
verður almenn bóksala og bóka-
kynning ásamt kaffiveitingum.
Hér á eftir fer stytt þýðing á
inngangi bókarinnar sem er eftir
Doug Cooper. Þýðingu annaðist
Gylfi Páll Hersir.
Hinn 15. október 1987 var
Thomas Sankara, hinn 37 ára
gamli forseti Vestur-Afríku-
ríkisins Burkina Faso, ráðinn af
dögum í andbyltingarsinnuðu
valdaráni. Tólf aðstoðarmanna
Sankara voru einnig myrtir.
Bundinn var endir á feril bylt-
ingarstjórnarinnar sem komst til
valda fjórum árum áður, 4. ágúst
1983.
Árið 1970 fór Tomas Sankara,
þá 20 ára, frá Efri-Volta eins og
landið hét þá, til Madagascar í
herskóla. Meðan hann var þar og
naut þjálfunar til þess að verða
liðsforingi í her Efri-Volta, tóku
pólitískar hugmyndir og þróunin
í heiminum að hafa áhrif á hann.
Hann bjó á Madagascar í maí
1972 þegar tugir þúsunda náms-
fólks og verkamanna fóru um
götur höfuðborgarinnar og
hröktu ríkisstjórn landsins frá
völdum.
Því næst dvaldi Sankara um
tíma í Frakklandi þar sem hann
kynntist ýmsum vinstrisinnuðum
pólitískum skoðunum.
Eftir að Sankara sneri aftur til
Efri-Volta varð hann frægur er
landamærastríð við Malí braust
út í desember 1974. Sankara
hlaut lof í blöðum fyrir hetjulega
framgöngu í stríðinu, þótt hann
gæfi stríðinu síðar einkunnarorð-
in „tilgangslaust og óréttlátt".
Snemma árs 1983 var Sankara
tilnefndur forsætisráðherra í ný-
skipaðri herforingjastjórn undir
forystu Jean-Baptiste Ouédra-
ogo, forseta. Sankara notaði
stöðu sína til þess að koma með
kraftmiklar andheimsvaldasinn-
aðar yfirlýsingar og hvetja alþýðu
Efri-Volta til að skipuleggja sig
til varnar gegn hagsmunum inn-
lends og erlends fjármálavalds.
Ágreiningur Sankara og annarra
róttækra ungra liðsforingja við
heimsvaldasinnuð öfl innan ríkis-
stjórnarinnar jókst stöðugt. Hinn
17. maí 1983 viku þessi öfl honum
úr embætti forsætisráðherra og
létu taka hann fastan.
Innan fárra daga þyrptust þús-
undir ungs fólks út á göturnar og
kröfðust þess að Sankara yrði
látinn laus. Sumir stuðnings-
manna hans fóru til Po, nærri
suðurlandamærunum við Ghana,
þar sem þeir hlutu herþjálfun
með uppreisnarsveitum undir
stjórn Blaise Compaoré herfor-
ingja.
Hinn 4. ágúst ákváðu þessi öfl
að losa ríkisstjórn Ouédraogo úr
þeirri hernaðarlega sjálfheldu
sem hún var komin í. Tvöhundr-
uð og fimmtíu hermenn komu til
höfuðborgarinnar, Ouaga-
dougou, leystu Sankara úr stofu-
fangelsi og steyptu Ouédraogo af
stóli með sðstoð annarra and-
stæðinga stjórnarinnar. Sankara
varð forseti nýskipaðs „Þjóðar-
ráðs byltingarinnar“. Þúsundir
manna fögnuðu á götum úti
morguninn eftir.
Aðeins fáir í öllum heiminum
tóku eftir því sem gerðist í Efri-
Volta 4. ágúst. Þeir sem það
gerðu litu jafnvel svo á, að hér
væri enn ein herforingjabyltingin
á 17 árum í landinu. Thomas
Sankara var sem næst óþekktur
utan Vestur-Afríku.
Þegar pólitísk stefna nýju ríkis-
stjórnar Sankara fór að koma í
ljós, tóku baráttumenn um allan
heim engu að síður að fylgjast
með því sem var á ferðinni. Það
var ljóst að djúptæk bylting hafði
brotist út í einu fátækasta landi
heims.
Efri-Volta var frönsk nýlenda
þar til landið hlaut formlegt sjálf-
stæði 1960. Það ber menjar nú-
tíma heimsvaldastefnu og alda-
gamalla hefða og arðráns. Ung-
barnadauði árið 1981 var 208 af
hverjum 1.000 fæddum börnum -
hæsta hlutfall í heimi. Alls 92%
íbúanna, 98% til sveita, voru
ólæs. í landinu eru um 60 mis-
munandi þjóðerni, ættbálkar og
tungumál. Meðalárstekjur voru
7.500 krónur (150$) og einn
læknir á hverja 50.000 íbúa.
Þegar byltingin var gerð,
bjuggu 90% af 7 milljónum íbúa
Efri-Volta til sveita og strituðu
þar. Auk þess að greiða ríkis-
stjórninni nefskatt sem viðgekkst
allt frá nýlendutímanum, unnu
smábændurnir þegnskylduvinnu
fyrir þorpshöfðingjana. Einungis
10% notuðu dráttardýr til að
plægja, aðrir notuðu enn frum-
stæðari verkfæri við landbúnað-
inn.
Þurrkar og hungursneyð hafa
þjakað landið a.m.k. frá 1970
samfara vexti Sahara-eyði-
merkurinnar til suðurs, sem er af-
leiðing umsvifa heimsvaldastefn-
unnar á sviði landbúnaðar og
verslunar.
Margar bóndakonur þurftu að
ganga 15 kílómetra til og frá
næsta brunni eftir vatni handa
fjölskyldunni. Margir bjuggu enn
við forna kúgun á borð við nauð-
ungarhjónaband, verslun með
kvonfang og umskurð kvenna.
Á hinum fáu frjósömu svæðum
nærri ánum misstu margir sjónina
á besta aldri vegna árblindu.
Sjúkdómnum valda ormar sem
breiðast út með svörtum flugum
er fjölga sér á straumhröðu vatn-
inu. Sjúkdómur þessi heldur þús-
undum manna frá ræktanlegu
svæði.
í Efri-Volta er nútíma verka-
lýðsstétt örsmá, um 20.000
manns vinna í verksmiðjum eink-
um við minniháttar handiðn og
framleiðslu.
Nýja byltingarstjórnin undir
forystu Sankara stóð frammi fyrir
geysilegum vandamálum, en
leiðin til þess að leysa þau hafði
verið opnuð. „Varnarnefndir
byltingarinnar“ virkjuðu íbúana í
umfangsmiklum bólusetningar-
herferðum, við áveitufram-
kvæmdir, landvarnir, byggingu
skóla og vegaframkvæmdir, og í
lestarherferð á þremur megin
tungumálunum. Komið var á fót
samtökum æskulýðs, kvenna og
eldra fólks.
Verð fyrir uppskeru smábænda
var hækkað og hafist var handa
við skógrækt. Nefskattur var
lagður af og þegnskylduvinna
fyrir þorpshöfðingjana var
bönnuð. Landið var þjóðnýtt til
þess að tryggja smábændum að-
gang að jarðnæði og afrakstur
vinnu sinnar. í fyrsta skipti var
frumstæðasta heilsugæsla fyrir
milljónir manns aðgengileg og
ungbarnaduði snarféll niður í 145
af hverjum 1.000 fæddum börn-
um árið 1985. Þá tókst að stemma
stigu við árblindu 1987 með áætl-
un sem var styrkt af Sameinuðu
þjóðunum.
Einkenni byltingarinnar í
Burkina Faso voru öðruvísi en í
mörgum öðrum lýðræðislegum
og alheimsvaldasinnuðum bylt-
ingum. Ollu því fornar stétta-
aðstæður í landinu. Á sama tíma
stóð hún andspænis sama grund-
vallar viðfangsefninu og bylting-
ar gera í dag: Að virkja vinnandi
alþýðu pólitískt í eigin þágu.
Sankara leitaðist við að hafa for-
ystu fyrir því að fjöldinn í Burk-
ina Faso tæki frumkvæði að fé-
lagslegum og pólitískum breyt-
ingum, en yrði ekki viðfangsefni
skriffinna og herforingja, sem er
lífi og hugarefni alþýðunnar
framandi.
Við hátíðarhöldin í tilefni fjög-
urra ára afmælis byltingarinnar 4.
ágúst 1987 sagði Sankara að
„fyrir nýja samfélagið þörfnumst
við nýs fólks, fólks sem hefur sín
eigin einkenni, veit hvað það vill
og hvernig á að láta til sín taka, og
skilur hvað er nauðsynlegt til þess
að ná þeim markmiðum sem það
hefur sett sér.
Eftir fjögur byltingarár er al-
þýða vor kím þessa nýja fólks.
Fordæmislaus höfnun alþýðunn-
ar á hlutlausri uppgjöf er
áþreifanlegt dæmi þess.“
Miljónir ungs fólks í Afríku
samsama sig ósættanlegri and-
stöðu Sankara við bæði siðferðis-
lega og efnislega spillingu, vilja
hans til að tala opinskátt og verja
hina kúguðustu á áþreifanlegan
máta, og sjálfstrausti hans og
byltingarsinnaðri bjartsýni.
Þúsundir ungs fólks lét þetta í
ljós morguninn eftir morðið á
Sankara og í marga daga þar á
eftir þegar það safnaðist saman
við grafirnar þar sem líkum Sank-
ara og stuðningsmanna hans
hafði verið fleygt í flýti. Margir
komu fyrir handskrifuðum mið-
um á gröf Sankara þar sem á stóð
t.a.m. „Við erum öll Sankara" og
„Sankara, myrtur af hugleysingj-
um og svikurum.“
Þrlðjudagur 4. apríl 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5