Þjóðviljinn - 19.07.1989, Síða 6

Þjóðviljinn - 19.07.1989, Síða 6
ERLENDAR FRETTIR Níkaragva 10 ár frá falli Sómózas Áratug eftir sigur Sandínista er efnahagslífið í lamasessi eftir 6 ára stríð við Kontraliða, ofviðri, viðskiptabann Bandaríkja- manna og landflótta Höfuðborg Nfkaragva, Mana- gva, er nú á valdi Sandínista og trúlega þar með landið allt. Her Sómózas virðist hafa sundr- ast og orðið að engu á nokkrum klukkustundum, liðsforingjar flestir eru flúnir úr landi en óbreyttir liðsmenn, margir að því er virðist ofsahræddir, reyna að dulbúast og hlaupa í felur. Hundruð Sómózahermanna sáust henda frá sér vopnum á götum höfuðborgarinnar og taka síðan á rás út í buskann sem fætur tog- uðu. Þannig skýrði Þjóðviljinn frá sigri byltingarinnar í Níkaragva í frétt þann 20. júlí fyrir réttum 10 árum. Skæruliðar Sandínista- hreyfingarinnar höfðu unnið fullnaðarsigur á hersveitum hins alræmda einræðisherra, Anastas- íós Sómózas. Harðir bardagar höfðu geisað um tveggja mánaða skeið og kostað a.m.k. 50 þúsund manns lífið. Fæstir þeirra féllu þó í bardögum heldur urðu fyrir barðinu á grimmdaræði Sómóza- liða. Sjálfur var einræðisherrann stunginn af þegar hér var komið sögu. Þau urðu endalok Sómózas að hann bar beininn í Paragvæ ári síðar, féll fyrir morðingjahendi. Sandínistar hafa sem sé haldið um valdatauma í Níkaragva í ára- tug. Landið er bláfátækt og efna- hagslífið í lamasessi enda hefur ríkt styrjaldarástand í 6 ár af þess- um 10. Frá 1982-1988 herjuðu 10 þúsund kontra-skæruliðar á Ník- aragva og fengu greiddan her- kostnað uppá 265 miljónir doll- ara af bandarísku almannafé. Þeim varð lítt ágengt en létu þó ekki deigan síga fyrr en Banda- ríkjaþing uppgötvaði að frekari fjárframlög til hernaðar þeirra myndu ekki snúa íbúum Níkara- gva á sveif með þeim. Þá höfðu tugir þúsunda manna fallið í val- inn. Stjóm Sandínista stóð af sér gerningahríð Reaganstjórnarinn- ar og Kontraliða og nýtur enn fulltingis mikils hluta lands- manna. Þeirra sem enn búa í Ník- aragva því hermt er að alls hafi um 20 þúsund manns gengið til liðs við Kontraliða (margt af því fyrrum liðsmenn Sómózas og venslafólk þeirra), 75 þúsund flúið land vegna pólítískrar and- stöðu við Sandínista og hvorki meira né minna en 200 þúsund yfirgefið ættjörðina vegna efna- hagsástandsins. Sem er mikil blóðtaka fyrir þriggja miljóna þjóð. En Sómózaárin eru þorra þjóðarinnar í fersku minni og þrátt fyrir allt sem miður fer voru það Sandínistar sem kollvörpuðu ógnarstjórn hans. Þegar þeir náðu Managva á sitt vald vora félagar í samtökum Sandínista um 5.000 talsins en nú era þeir 37.500. Að auki era 250.000 manns virkir í ýmsum jaðarsam- tökum Sandínistahreyfingarinn- ar, ungmennisamtökum, bænda- félögum og kvennahreyfingum. Fyrir tíu árum var einhvers- konar marx-lenínismi í miklum metum í röðum Sandínista en for- ystumenn þeirra áttuðu sig þó skjótt á því að þjóðfélagsskipan hinna svonefndu sósíalísku ríkja myndi skera þegnum sínum of þröngan stakk. Einn oddvita Þjóðfrelsisfylkingar Sandínista, Bayardo Arce Castano, greindi nýlega frá því að áður en bylting- unni lauk með falli Sómózas hafi félagar samtaka sinna verið búnir að uppgötva þetta: „Við voru farnir að átta okkur á því að heimurinn skiptist ekki í tvær helftir, svarta og hvíta, held- ur væra litir og litbrigði óteljandi. Við höfðum ekki hug á því að einskorða okkur við marx- lenínískar kennisentningar því Víravirki þetta var eitt sinn höggmynd af Anastasíó Sómóza, einræðis- herra Níkaragva, sem Sandfnistar steyptu af stóli fyrir réttum 10 árum. reynslan hafði margsýnt okkur að framkvæmdir í anda þeirra gengju betur í fræðibókum en veraleikanum.“ 36.000% verðbólga En hvort sem um er að kenna stríðinu við Kontraliða eða mis- tökum við stjórn efnahagsmála nema hvort tveggja sé þá viður- kenna leiðtogar Sandínista að það taki áratug að reisa efnahag- Solzhenítsyn Föðuriand mitt að dauða komið Alexandr Solzhenítsyn vill ekki tjá sig um breytingarnar íSovétríkjunum og segist ekki hafafengiðuppreisnœruhjástjórnvöldum þar eystra Hinn útlægi sovéski rithöfund- ur og nóbelsverðlaunahafi Al- exandr Solzhenítsyn brá fyrir skemmstu út af þeirri venju sinni að veita ekki viðtöl og sat fyrir svörum fréttamanns vikuritsins „Time“. Hann lýsir því yfir að föðurland sitt sé nær dauða en Iffl, og vill ekkert tjá sig um umbóta- stefnu Míkhaíls Gorbatsjovs. „Ég er föðurlandsvinur. Ég ann ættjörð minni. Ég á þá ósk heitasta að föðurland mitt, sem er helsjúkt og menn hafa verið að eyðileggja í 70 ár og er nær dauða en líli, að föðurland mitt verði Alexandr Solzhenítsyn albata.“ Solzhenítsyn stendur á sjötugu og hefur lifað kyrrlátu lífi við rit- störf og í nær algerri einangran í smáþorpi í Vermontfylki í Bandaríkjunum um 13 ára skeið. í viðtalinu er hann inntur skýr- inga á því hvers vegna hann hefur ekkert tjáð sig um breytingarnar á heimaslóðum sínum, umbóta- stefnu Gorbatsjovs, glasnost og perestrojku. „Hefði ég hætt að tjá mig opin- berlega um atburði í heima- högum mínum um það leyti sem breytingarnar hófust sætti þetta Kenýa Fílabein brennt til ösku Stjórnvöld í Kenýa brenndu í gær tíl ösku 12 smálestir af ffl- abeini að andvirði um 180 mfljón- ir króna að viðstöddu fjölmenni. Athöfnin var öðru fremur tákn- ræn og átti að sýna ríkjum heims að Kenýamenn væru staðráðnir í þvf að bjarga Afríkufflnum frá útrýmingu. Stjórnvöld í Næróbí era í fylk- ingarbrjósti þeirra sem vilja að algert bann verði lagt við verslun með fílabein um allan heim. Þau fullyrða að með því að brenna fílabein á báli komi þau þeim boðum til veiðiþjófa að enginn markaður sé lengur fyrir það. Það var sjálfur forseti landsins, Daníel Arab Moi, sem tendraði bálið í þjóðgarði höfuðborgar- innar í gær. Þvínæst ávarpaði hann viðstadda, fréttamenn, fyr- irmenn og sendimenn erlendra ríkja, og sagði branann marka söguleg þáttaskil í baráttunni fyrir björgun Afríkufílsins. Obbinn af fílabeininu hafði verið gerður upptækur þegar lög- gæslumenn höfðu hendur í hári veiðiþjófa. Nú er svo komið að aðeins 17 þúsund fflar ráfa um hinar víðlendu gresjur Kenýa en fyrir áratug vora þeir 6:5.000. „Það verður að uppræta veiði- þjófnað ef takast á að bjarga fíl- um frá útrýmingu," sagði Moi, „en til þess að stöðva veiðiþjóf- inn verður að stöðva kaupmann- inn sem verslar með fflabein, en hann er því aðeins hægt að stöðva að almenningur verði fenginn til þess að sniðganga hann.“ Moi skýrði frá því að innan skamms myndi stjórn sín eyði- leggja 270 nashymingshom en þau era ekki síður eftirsótt sölu- vara en fflabein. Fyrir vikið er nashyrningurinn einnig í mikilli útrýmingarhættu. Reuter/ks nokkurri furðu. En þögn mín hófst árið 1983, nokkra áður en nokkur maður heyrði minnsta ávæning af því að umbætur stæðu fyrir dyrum. Átti ég að rífa mig lausan frá því sem ég hafði fyrir stafni og gerast stjórnmálaskýr- andi? Ég hafði enga löngun til þess. Mér bar að Ijúka því verki sem ég var að fást við.“ Sem kunnugt er hefur virðing Solzhenítsyns vaxið í Sovétríkj- unum uppá síðkastið og fyrir skemmstu var það gert heyrin- kunnugt þar eystra að valdir kafl- ar úr þekktasta verki hans, Gúlag-eyjaklasanum, yrðu birtir í bókmenntatímaritinu Novy- Mir. Þrátt fyrir þetta telur hann að það yrði sér ekki með öllu áhættulaust að sækja Sovétríkin heim. „Þetta veltur ekki bara á því hvort ég kæri mig um að snúa heim eða ekki. Sovésk stjórnvöld hafa aldrei dregið til baka ákærur sínar á hendur mér um drottin- svik og landráð. í Sovétríkjunum er ég enn föðurlandssvikari í augum hins opinbera og á yfir höfði mér refsingu.“ Auk þessa sagði Solzhenítsyn að ekki kæmi til greina að hann heimsækti Sovétríkin nema því aðeins að verkið sem hann er nú að leggja síðustu hönd á, þrí- lógían „Rauöa hjólið“, kæmi fyrir sjónir sovésks almennings um leið. Reutcr/ks inn úr rústum. Verðbólga var hvorki meira né minna en 36.000 af hundraði á árinu sem leið. Baðmullarappskeran var helm- ingi minni en fyrir 10 áram og kaffiframleiðslan þrír fjórðu hlutar þess sem hún var 1980. Tjónið af völdum skemmdar- verka Kontraliða og stríðsins við þá er talið nema um 12 miljörð- um dollara og í fyrra gekk felli- bylur yfir Níkaragva og eyðilagði verðmæti sem metin eru á 800 miljónir dollara. Og fátt bendir til þess að Bandaríkjastjórn hyggist létta 10 ára viðskipta- banni af Níkaragvamönnum. Afleitt efnahagsástand og heit- strengingar Sandínista við undir- ritun friðarsáttmála Mið- Ameríkuríkja fyrir tveimur áram - þessa sem kenndur er við höfuð- smiðinn Óskar Arías, forseta Costa Rica, og aflaði honum friðarverðlauna Nóbels - hafa leitt til aukins viðskipta- og versl- unarfrelsis í Níkaragva og sam- dráttar í umsvifum ríkisins. Um 30.000 opinberum starfsmönnum var sagt upp störfum í vor og út- gjöld ríkisins skorin niður um helming. Nú er svo komið að öll félagsleg þjónusta er í skötulíki í landinu. Eftir hálft ár, í febrúar 1990, gengur þjóðin að kjörborði í annað skipti á tíu áram. Oddvit- ar Sandínista segja sjálfir að það sé engan veginn útséð um það hvort þeir haldi meirihluta sínum á þingi. Kosningabaráttan er um það bil að hefjast og víst að efna- hagsmálin verða efst á baugi. En þótt ekki sé ástæða til þess að ætla annað en að þær fari fram með lýðræðislegum hætti getur margt gerst á hálfu ári. í fyrra mánuði sá Daníel Ortega forseti ástæðu til þess að vara menn við því að rasa um ráð fram í efnahagslífi og bað þá gæta þess að fara að fyrirmæl- um stjórnvalda. Ekki fór milli mála hvern hug hann ber til einkaframtaks né í hverra hönd- um völdin era 10 áram eftir sigur Sandínista: „Okkur er í lófa lagið að beita þeim valdatækjum sem við ráðum yfir til þess að gereyða ákveðnum öflum í þjóðfélaginu á örskömmum tíma. Við höfum komist að samkomulagi við þessi öfl en okkur er fyllilega Ijóst að við ölum nöðra við brjóst okkar. En ef naðran færir sig uppá skaptið kremjum við hana.“ ks 6 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Miðvikudagur 19. júlí 1989

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.