Þjóðviljinn - 21.03.1990, Síða 6

ERLENDAR FRETTIR
Evstrasaltsríkin
Valdbeiting útilokuð
Eduard Sévardnadze utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna sagði
í gær að sovésk stjórnvöld myndu
ekki beita hervaldi til að bæla nið-
ur sjálfstæðishreyfingu í Eystras-
altsríkjum Sovétríkjanna.
Sévardnadze lýsti þessu yfir á
blaðamannafundi áður en hann
ræddi við James Baker utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna í Wind-
hök höfuðborg Namibíu þar sem
þeir eru báðir staddir til að taka
þátt í hátíðahöldum í tilefni af
sjálfstæðistöku ríkisins.
Sévardnadze sagðist ekki vita
til þess að neinar óvenjulegar
hernaðaraðgerðir stæðu yfir í Lit-
háen í kjölfar fyrirskipunar Gor-
batsjovs að Litháar taki aftur
sjálfstæðisyfirlýsingu sína. Sévar-
dnadze sagði að sovéskar her-
sveitir væru alltaf í Litháen og
neitaði fréttum um að liðsauki
hefði verið sendur til ríkisins.
Vytautas Landsbergis þjóðar-
leiðtogi Litháa sagði hins vegar í
gær að sovésk stjórnvöld hefðu
hert öryggisgæslu við kjarnorku-
ver í Litháen og aðra hernaðar-
lega mikilvæga staði.
Gorbatsjov fyrirskipaði á
mánudag aðgerðir með það fyrir
augum að fá Litháa til að draga
sjálfstæðisyfirlýsingu sína til
baka. Þá var útrunninn þriggja
daga frestur sem hann hafði gefið
litháenskum stjórnvöldum til að
fylgja ákvörðun sovéska fulltrúa-
þingsins sem lýsti sjálfstæðisyfir-
lýsinguna ólöglega.
Ekki er ljóst með hvaða hætti
Gorbatsjov hyggst þvinga Litháa
til að draga einhliða sjálfstæðisyf-
irlýsingu sína til baka úr því að
Sovétmenn hafa útilokað notkun
hervalds.
Bush Bandaríkjaforseti lét í
gær í ljós þá skoðun að Sovét-
menn myndu standa við orð sín
um að beita ekki valdi í Litháen.
Talið er Gorbatsjov vilji með
viðbrögðum sínum koma í veg
fyrir að Lettar og Eistar feti í fót-
spor Litháa. Sjálfstæðishreyfing
Lettlands er sögð hafa unnið stór-
sigur í þingkosningum til lett-
lenska þingsins á sunnudag en
enn er ekki ljóst hvort hún nær
tveimur þriðju hluta þingsæta
sem þarf til að breyta stjórnar-
skránni.
Tass-fréttastofan skýrði frá því
í gær að Gorbatjsov hefði hitt
þrjá æðstu leiðtoga Letta og rætt
við þá um breytingar á stjórn-
skipan Sovétríicjanna í átt til
laustengds ríkjasambands.
Gorbatsjov hefur neitað að
semja við litháenska leiðtoga á
grundvelli sjálfstæðisyfirlýsingar
þeirra. Hann hefur hins vegar
látið í ljós vilja til óformlegra við-
ræðna við þá.
Reuter/rb
Þjóðfrelsi
Namibía sjálfstætt ríki
Namibía fékk sjálfstæði á mið-
nætti eftir 75 ár undir stjórn
Suður-Afríku. Mikill fögnuður
ríkir í Namibíu vegna sjálfstæðis-
ins.
Þjóðarleiðtogar hvaðanæva að
komu til Windhök höfuðborgar
Namibíu í gær til að taka þátt í
hátíðarhöldunum og vera við-
staddir þegar Sam Nujoma leið-
togi Alþýðusamtaka Suðvestur-
Afríku, SWAPO, tekur við emb-
ætti sem forseti hins nýfrjálsa
ríkis.
Tékkóslóvakía
Auglýsinga-
útvarp á frönsku
Fyrsta útvarpsstöðin í Tékkó-
slóvakíu, sem byggir tekjur sínar
eingöngu á auglýsingum, hóf út-
sendingar í gær á frönsku.
Utvarpsstöðin Evrópa plús er
rekin sameiginlega af frönsku út-
varpsstöðinni Evrópa 1 og tékk-
neska ríkisútvarpinu. Hún út-
varpar léttri tónlist, fréttum og
auglýsingum.
Til að byrja með endurútsendir
hún dagskrá frönsku stöðvarinn-
ar sem send er með gervihnetti til
Prag. Stefnt er að því að hefja
útsendingar á tékknesku 1. maí
næstkomandi en tónlistardag-
skráin kemur eftir sem áður frá
Frakklandi.
Ákveðið var að hefja starfsemi
stöðvarinnar í gær í tilefni af
fyrstu opinberu heimsókn Václ-
avs Havels forseta Tékkóslóvak-
íu til Frakklands.
Reuter/rb
T'.........
/ : \
Góóar veislurenda vel!
Eftir einn
-ei aki neinn
UUMFERÐAR
RÁO
SWAPO barðist í 23 ár skæru-
hernaði gegn yfirráðum Suður-
Afríkumanna sem fengu yfirráð
yfir Namibíu í kjölfar ósigurs
Þjóðverja í heimsstyrjöldinni
fyrri.
Þjóðverjar lögðu Suðvestur-
Afríku upphaflega undir sig árið
1884 og stofnuðu þar nýlendu.
Þjóðabandalagið veitti Suður-
Afríkumönnum umboð til að fara
með stjórn Suðvestur-Afríku
árið 1920. Sameinuðu þjóðirnar
endurnýjuðu umboðið árið 1946.
SWAPO hóf skæruhemað sinn
fyrir sjálfstæði ríkisins árið 1966
sama ár og Sameinuðu þjóðimar
sviptu Suður-Afríkumenn um-
boði til að stjórna því. Nafni
ríkisins var breytt í Namibíu árið
1968 og árið 1971 dæmdi Al-
þjóðadómstóllinn yfirráð Suður-
Afríkumanna ólögleg.
Það var samt ekki fyrr en í des-
ember 1988 að stjórnvöld í
Suður-Afríku féllust á áætlun um
að veita Namibíu sjálfstæði gegn
því að Kúbumenn kölluðu heim
50 þúsund manna herlið frá Ang-
ólu.
Friðargæslusveitir Sameinuðu
þjóðanna sáu um framkvæmd
samkomulagsins og höfðu yfir-
umsjón með fyrstu frjálsu kosn-
ingunum í Namibíu í nóvember
síðastliðnum. SWAPO vann þá
hreinan meirihluta á þingi.
Reuter/rb
Namibíukona sýnir fána hins nýfrjálsa lýðræðisríkis, Namibíu, sem
fékk fullt sjálfstæði á miðnætti.
Þjóðernisátök
Rúmenar og Ungverjar slást
Um tvö þúsund Rúmenar vopn-
aðir sigðum og lurkum réðust
á fimm þúsund manna hóp ung-
verskra mótmælenda sem hafði
lagt undir sig bæði ráðhúsið og
ráðhústorg í bænum Tirgu Mures
í Transylvaníu í Rúmeníu. Að
minnsta kosti einn maður lést og
sextíu særðust.
-Ungverjarnir voru að mót-
mæla ofsóknum rúmenskra þjóð-
ernissinna á hendur þjóðernis-
hreyfingu Ungverja í bænum.
Þetta eru hörðustu átök milli
Rúmena og ungverska þjóðar-
brotsins í Rúmeníu síðan stjórn
kommúnista var steypt í desemb-
er. Lögregla blandaði sér ekki í
átökin og horfði aðgerðarlaus á
þegar rúmensku þjóðernissinn-
arnir ráku þá ungversku burt af
torginu með barsmíðum.
Mikil og vaxandi spenna hefur
verið á milli Rúmena og ungver-
ska þjóðarbrotsins í Rúmeníu
sem telur um tvær miljónir
manna. Rúmenskir þjóðernis-
sinnar óttast að Ungverjar krefj-
ist sjálfstæðis Transilvaníu sem er
auðugasti hluti Rúmeníu.
Reuter/rb
Evrópubandalagið
Malta vill aðild
Eddie Fenech Adami forsætis-
ráðherra Möltu sagði í gær að
Malta myndi sækja formlega um
aðild að Evrópubandalaginu.
Adami sagði á fréttamanna-
fundi að hann teldi að það hefðu
verið mistök að Malta skyldi ekki
hafa sótt um aðild að banda-
laginu fyrr. Það væri andstætt
hagsmunum eyríkisins að vera
áfram utan Evrópubandalagsins í
ljósi þróunarinnar í Austur-
Evrópu.
Hann sagði að Malta uppfyllti
öll nauðsynleg skilyrði fyrir aðild
að Evrópubandalaginu. Hann
gæti ekki séð hvernig bandalagið
gæti hafnað umsókn þaðan.
Reuter/rb
Umhverfismál
Alþjóðleg
soipnýting
Nokkur af þekktustu risafyrir-
tækjum heims hafa tekið höndum
saman um stofnun alþjóðafyrir-
tækis í Belgíu til að endurnýta
umbúðir utan af söluvörum sín-
um.
Meðal þeirra fyrirtækja, sem
taka þátt í stofnun endurnýt-
ingarfyrirtækisins, má nefna gos-
drykkjafyrirtækin Coca-Cola og
Pepsi-Cola, bjórframleiðandann
Heineken, svissneska matvælaf-
yrirtækið Nestle, franska snyrti-
vöruframleiðandann L'Oreal,
þvottaefnisframleiðandinn Proc-
ter and Gamle, og breski
matvæla- og gosframleiðandinn
Cadbury Schweppes.
Forsvarsmenn endurvinnslu-
fyrirtækisins segja að markmið
þess sé að sýna fram á hvernig
hægt sé að endurnýta gler, plast,
pappírogönnurefni. Jean Gand-
ois forstjóri fyrirtækisins segir að
hefðbundnar aðferðir við að losa
sig við sorp með því að grafa það
eða brenna sé geti ekki gengið
lengur.
Gandois áætlar að einungis um
tvö til sjö prósent af sorpi frá
heimilum í Evrópu séu endur-
nýtt. Fyrirtækið hafi sett sér að
sýna hvernig hægt sé að auka
þetta hlutfall.
Reuter/rb
Pólland
Fjölmiðla-
risa splundrað
Pólska stjórnin hefur ákveðið
að leysa upp Ijölmiðlahring
kommúnista sem boðaði opin-
bera stefnu kommúnista ára-
tugum saman.
Málgagn stjórnarinnar,
Rzeczpospolita, sagði í gær að
ákvörðun um að leggja niður fjöl-
miðlafyrirtækið RSW hefði verið
tekin eftir að samningaviðræður
við Sósíaldemókrataflokkinn
runnu út í sandinn. Sósíaldem-
ókrataflokkurinn erfði yfirráð
yfir RSW þegar kommúnista-
flokkurinn var lagður niður.
RSW gefur út 44 dagblöð, 30
vikurit og 86 önnur tímarit auk
þess sem það rekur þrjú bóka-
forlög, 21 prentsmiðju og hefur
einokun á blaðadreifingu.
Pólska stjórnin var reiðubúin
að leyfa Sósíaldemókrataflokkn-
um að halda fimm dagblöðum,
einu vikuriti, einu mánaðarriti og
prentsmiðju. En flokkurinn
krafðist áframhaldandi yfirráða
yfir 40 prósentum af eignum
RSW.
Pólska þingið verður að sam-
þykkja ákvörðun stjórnarinnar.
Reuter/rb
Hlýjasti vetur
sögunnar
Pólska veðurstofan segir að
þessi vetur hafi verið sá hlýjasti
sem um getur frá því að hita-
stigsmælingar hófust í Póllandi
árið 1779.
Meðalhitinn í Varsj á hefur ver-
ið 2,7 stig á Celsíus en í venjulegu
árferði er hitinn langt undir frost-
marki. Enginn mánuður var með
meðalhita undir frostmarki í vet-
ur.
Reuter/rb
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 21. mars 1990