Þjóðviljinn - 15.09.1990, Blaðsíða 7

ERLENT
„Eg trúði ekki
eigin augum“
Birna Hjaltadóttir, Jyrsti íslendingurinn sem
sleppur firá Kúvœt: Otrúlegt að horfia á skrið-
drekana keyra niður götuna og heyra
sprengingarnar drynja
Bima Hjaltadóttir Þeir einu sem veittu einhverja mótspymu vonj bedúinamir I eyðimörkinni sem drógu fram veiðiriffl-
ana sina. Mynd Jim Smart.
„Við vöknuðum upp klukkan
hálfsex að morgni við að íslensk
vinkona okkar hringdi og sagði
að Irakarnir væru komnir.
„Það er verið að skjóta eld-
flaugum hér fyrir utan glugga
hjá mér!“ sagði hún. Við þutum
út í glugga og sáum þá reykjar-
súlur stíga upp hér og þar,
sprengingar dundu og síjukust.
Síðan sáum við skriðdreka
keyra niður götuna næst hús-
unum okkar. Mér fannst ég
vera að horfa á lélega bíómynd,
það var svo óraunverulegt að
horfa á þetta að maður trúði
ekki sínum eigin augum. Ég
trúi ekki enn þann dag í dag að
þetta hafi gerst. A nokkrum
klukkutímum er bara hægt að
marséra inn í eitthvert land,
taka það og svo flýr allt fólkið,
æðir út úr landinu í panikk og
skilur allt eftir.“
Þannig lýsir Bima Hjaltadótt-
ir, fyrsti íslendingurinn sem
sleppur frá Kúvæt, fyrstu tímum
innrásar íraka þann 2. ágúst síð-
astliðinn. Bima kom til Islands
frá Kúvætborg á fimmtudags-
kvöld eflir langa og erfiða ferð
sem hófst klukkan 11 á miðviku-
dagsmorgun.
Einangruð frá
umheiminum
Daginn áður hafði Gísli Sig-
urðsson svæfingalæknir, eigin-
maður hennar, heyrt BBC segja
frá því í stuttbylgjutækinu þeirra,
að Bretar hefðu tekið að sér mál
danska sendiráðsins í Kúvæt.
Þegar þau könnuðu málið reynd-
ist það þó ekki rétt en þeim var
bent á að Bandaríkjamenn væm
að skipuleggja ferð. Bandaríska
sendiráðið samþykkti strax að
koma til hjálpar og Bima fór í
hópi fjögur hundmð bandarískra
og breskra kvenna og araba sem
eiga skyldmenni í Bandaríkjun-
um, með rútu á flugvöllinn. Það-
an var flogið með iraskri vél til
Bagdað. Þar tók við fjögurra tíma
bið og síðan sjö tíma flug til
London. Lent var á Gatwick og
þar tók Rauði krossinn á móti ör-
þreyttu fólkinu. Frá London flaug
Bima síðan beint heim til íslands.
í Bagdað tók hún að sér að fylgja
til London þremur litlum drengj-
um sem vom á leið ffá föður sín-
um í Kúvæt til móður sinnar í
Bandaríkjunum.
Þau Bima og Gísli hafa verið
búsett í Kúvætborg undanfarin
fimm ár ásamt þremur bömum
sínum sem em 12, 15 og 17 ára
gömul. Bömin hafa verið hér á
landi hjá ömmu sinni síðan
snemma í sumar en ár hvcrt hcfur
fjölskyldan komið til Islands í
tveggja mánaða ffí. Gísli er enn í
Kúvæt, enda em læknar kyrrsettir
og óvíst hvenær hann sleppur
heim.
„Sem betur fer skildum við
krakkana eftir þegar við fómm út
þann 27. júlí,“ segir Bima. „Þau
vildu verða effir og okkur fannst
óþarfi að taka þau með því það er
svo heitt í júlí og skólamir byija
ekki fyrr en í lok ágúst. Ég fór
með Gísla vegna þess að ég átti
að byrja að vinna sem læknaritari
við skurðdeildina á háskóla-
sjúkrahúsinu einmitt 2. ágúst.“
Örlögin tóku í taumana
Fjölskyldan bjó í Svíþjóð í
átta ár og fluttist til Kúvæt vegna
læknaskiptasamnings milli há-
skólasjúkrahúsa landanna. „Þetta
var ævintýramennska í okkur,“
segir Bima. „Gísli var með rann-
sóknir í gangi og vildi fylgja þeim
eftir. Við ákváðum að prófa í tvö
ár, okkur fannst spennandi að
kynnast einhveiju alveg nýju.
Þessi tvö ár urðu að fimm ámm
og við vomm að byija sjötta árið
núna og það síðasta, því við vild-
um leyfa Hjalta, elsta syninum,
að ljúka stúdenstprófi úti. Þetta
átti sem sagt að vera síðasta árið
okkar. En örlögin tóku í taum-
ana.“
Bima segist Iítið hafa orðið
vör við ofbeldisverk íraka í borg-
inni, enda sé háskólahverfið sem
þau hjónin bjuggu í mjög vemd-
að. Kristín Kjartansdóttir býr í
sama hverfi ásamt manni sínum,
Sameh Issa og Qórum bömum.
Sameh er af palestínskum ættum
en með íslenskt ríksifang. „Krist-
ín hefði getað komið heim núna
en hún er í allt annarri aðstöðu.
Bömin okkar vom hér á Islandi
og Gísla fannst að annað okkar
yrði að vera hjá þeim. Við vissum
ekkert hvað fólkinu leið og vor-
um alveg einangmð frá umheim-
inum. Við gátum þó sent bréf
með fólki sem var að fara frá Kú-
væt. Við reyndum eflir öllum
leiðum að koma skilaboðum,
báðum þá sem við vissum að vom
að fara að taka niður símanúmer-
in heima og hringja. Fólk ffá Sví-
þjóð og Englandi og víðar hefúr
hringt í foreldra okkar og komið
skilaboðum til þeirra. Við vorum
alltaf í stöðugu sambandi við
sænska sendiráðið og það kom
boðum áfram. Það amaði aldrei
neitt að okkur, við höfðum nógan
mat og Gísli gæti þess vegna búið
úti ffam að jólum án þess að líða
skort.“
Eldflaugar þutu hjá
Það var Kristín Kjartansdóttir
sem flutti Bimu og Gísla fyrstu
fféttimar af innrásinni. „Hún
heyrði einhver læti um þrjúleytið
um nóttina og hélt fyrst að það
væri verið að slást á götunni fyrir
utan. Þegar hún leit út um glugg-
ann sá hún eldflaugamar þjóta
framhjá og hélt í fyrstu að það
væri verið að skjóta upp flugeld-
um. Við Islendingar emm svo
saklausir og það átti heldur eng-
inn von á neinu. Við Gísli vissum
ekki neitt fyrr en Kristín hringdi,“
segir Bima. „Það var ótrúlegt að
sjá skriðdrekana keyra niður göt-
una rétt hjá blokkinni okkar og
heyra sprengingamar drynja. Inn-
rásin hófst um klukkan tvö að-
faranótt 2. ágústs. Það var byijað
á því að taka flugvöllinn og síðan
var farið beint að höll emírsins.
Fólkið stelur mat
Það flúðu allir landið sem
gátu. Þjónustufólk var skilið eftir
í reiðileysi, matarlaust og hjálpar-
vana. Höll emírsins og krónprins-
ins vom sprengdar en það em
ekki miklar skemmdir í borginni.
Nokkrar verslanir vom brenndar
og allt hreinsað út úr búðunum,
ekki einn efnisstrangi eftir í versl-
anamiðstöðvunum, hvað þá ann-
að. En það em ekki bara Irakamir
sem ræna og rupla.
Það var nokkuð um það í
byijun en það vom aumingja
verkamennimir sem koma ffá
Bangladesh, Pakistan og Indlandi
sem vom famir að stela mat. Þetta
fólk var skilið eftir, húsbændumir
fóm bara burt og því em allar
bjargir bannaðar.
Maður getur vel skilið að
þetta fólk steli sér mat.
Við horfðum upp á það vera
rekið út úr búðunum því arabam-
ir hafa forgang. Við þekktum til
dæmis mann sem hefur alltaf sent
konu og þremur sonum í Bangla-
desh mánaðarlaunin sín. Hann
var ráðinn hjá háskólanum til að
þrífa í blokkunum á svæðinu.
Gísli sá hann reyna að komast inn
í kaupfélagið í hverfinu okkar en
hann var rekinn út þaðan. Það var
engin miskunn með það. Gísli
kom með hann upp til okkar og
við fylltum fyrir hann plastpoka
með brauði, djús og afgöngum af
mat frá deginum áður. Ég hef
aldrei á ævinni getað ímyndað
mér að ég ætti eftir að upplifa það
að sjá manneskju sem er að deyja
úr hungri. Svipurinn á honum,
augun starandi; ég gæti grátið
þegar ég hugsa um þetta. Það em
um þijár vikur síðan þetta var og
við sáum hann ekki eftir þetta.
Núna er sem betur fer byijað að
gefa fólki brauð og annan mat til
að koma í veg fyrir stuldi.“
Allir hjálpast að
írakar hafa farið ránshendi
um sjúkrahús í Kúvæt og flutt
þaðan tæki til írak. „Það er ekkert
eftir af tækjum í hersjúkrahús-
inu,“ segir Bima. Háskólasjúkra-
húsið Mubarak A1 Kadir, þar sem
Gísli vinnur, var þó látið í friði.
Bima segist dást að samstöðu
Kúvæta: „Efnaðir Kúvætar hafa
aldrei þurfl að vinna handtak um
ævina en fjöldi þeirra er þama
ennþá og þeir em ekki eins merki-
legir með sig og af er látið. Þeir
hafa hjálpað mikið til, unnið í
kaupfélögunum og sjúkrahúsun-
um. Kúvæskur prófessor frá há-
skólanum var kominn í kaupfé-
lagið að afgreiða og setja ofan í
poka eftir að deildinni hans var
lokað. Kúvæskar konur vom
famar að fara á sjúkrahúsin og
skúra og hjálpa til í þvottahúsinu
og eldhúsunum og margir hafa
notað eigin bíla sem sjúkrabíla
því Irakar em búnir að stela öllum
sjúkrabílum. Það er mikil sam-
staða meðaj fólksins. Ibúar í
hveiju hverfi skipuleggja sorp-
hreinsun og reyna að halda þessu
gangandi þótt allt atvinnulíf sé
meira og minna lamað.
Það er útgöngubann á milli
klukkan 7 á kvöldin og 7 á
morgnana og nokkuð um að ungt
fólk fari út og sé með læti, en það
er að ég held ekki skipulögð and-
spyma. Hún hlýtur þó að vera fyr-
ir hendi þótt við fréttum ekki af
slíku.
Einu fréttimar sem við feng-
um vom úr stuttbylgjutækinu
okkar, í gegnum það gátum við
náð Voice of America, sænska út-
varpinu og BBC. Við heyrðum
sagt að verið væri að flytja vest-
rænt fólk á hemaðarlega mikil-
væga staði en vissum ekki hve
miklu var hægt að trúa.
í fyrstu talaði fólk mikið um
eiturefhahemað en svo fjaraði sá
ótti út. Ég fór ekkert út fyrir dyr,
nema yfir til Kristínar og stund-
um út í búð. írösku hermennimir
gerðu okkur ekkert, störðu bara á
okkur, en við erum vön slíku.
Foringjar þeirra komu sér fljót-
lega fyrir í flnum klúbbi í hverf-
inu og settu verði við hliðin þijú
sem farið er um inn í hverfið.
Þannig að það má segja að við
höfúm á vissan hátt verið undir
„vemd“ Iraka.
Herinn flúði fyrstur
Ég varð ekki eins mikið vör
við að ástandið væri að versna og
Gísli, enda vann hann á sjúkra-
húsinu og fékk þangað imi fólk
sem haföi verið skotið á. Á fimm
dögum voni t.d. um 20 manns
lagðir inn. I fyrstu voru þetta að-
allega hermenn en síðan einnig
borgarar. Hjúkrunarfókið er allt
farið, læknamir eru einir eftir.
Það voru líkar lagðar inn
nokkrar konur sem haföi verið
nauðgað af írökum, aðallega
þjónustustúlkur sem vom skildar
eftir þegar húsbændur þeirra
flúðu land með skartgripakassana
í fanginu. Þeir voru fljótir að
forða sér.
Emírinn fór fyrstur með her-
inn með sér og landið var skilið
eflir vamarlaust. Þeir einu sem
reyndu að veija landið vora
nokkrir bedúínar í tjöldum I eyði-
mörkinni. Þeir náðu í veiðiriffl-
ana sína en vora auðvitað drepnir
strax. Þetta er ótrúlegt og maður
trúir því varla að svona geti gerst
og það á nokkrum klukkutímum."
-vd.
Laugardagur 15. september 1990 ÞJÓÐVRJINN — SÍÐA 7