Þjóðviljinn - 23.10.1990, Qupperneq 5

VIÐHORF
Aukið f rjálsræði í flugi
Nokkurrar óvissu hefur gætt
um hríð um framtíðarstefnu
stjómvalda i flugmálum okkar Is-
lendinga, einkum eftir að Amar-
flug hf. skilaði sérleyfum sínum
til áætlunarflugs til Amsterdam
og Hamborgar til samgönguráðu-
neytisins nú síðsumars.
Steingrímur J. Sigfússon sam-
gönguráðherra hefur nú veitt
Flugleiðum hf. leyfi til áætlunar-
flugs á þeim flugleiðum sem Am-
arflug hf. þjónaði áður, og í köl-
farið hafa fjölmargir sem telja sig
til þess bæra gefið þeirri ákvörð-
un einkunn. Upphrópanir eins og
„einokun!“ hafa verið yfirskriftir
dagblaða vegna þessa, en eins og
jafnan áður eru a.m.k. hliðar tvær
á þessu máli.
Samkeppni er
síst lokið
Þeir sem mest tala um að sam-
keppni sé nú lokið í áætlunarflugi
til og ífá Islandi ættu að hugsa
fyrst og tala svo. Sannleikurinn er
sá, eins og reyndar öll þjóðin hef-
ur vitað um langan tíma, að raun-
veruleg samkeppni milli Flug-
leiða hf. og Amarflugs hf. hefúr
ekki verið verið fyrir hendi, því
félögin hafa flogið hvort til sinna
áætlunarstaðanna og annað félag-
ið er eins og kunnugt er margfalt
stæma og burðugra en hitt. Sam-
keppni felst í því að þeir sem
keppa um hylli kaupenda, bjóði
fram sömu eða sams konar vöm
eða þjónustu og búi við sambæri-
leg rekstrarskilyrði. Ég vil halda
því fram að íslenskar ferðaskrif-
stofúr veiti Flugleiðum mun
meira aðhald og meiri samkeppni
en Amarflug hefúr nokkum tíma
gert.
Þær kröfúr era gerðar, og þær
á að gera, til þeirra, sem stunda
áætlunarflug til og ffá landinu, að
þeir fullnægi flutningsþörf á við-
komandi flugleið og veiti við-
skiptavinum örugga og ábyggi-
lega þjónustu. Það er hlutverk
loftferðaeftirlits Flugmálastjómar
og Flugeftirlitsnefndar að fylgjast
með þjónustu flugrekenda í þessu
samhengi.
Það hefúr lengi verið vitað að
Amarflug hf. hefur átt í veraleg-
um rekstrarerfiðleikum sem nú
hafa leitt til þess að stjóm félags-
ins hefur farið fram á að það verði
tekið til gjaldþrotaskipta. Reynd-
ar kveður borgarfógeti svo fast að
orði að stjómendum félagsins
hafi verið skylt að fara fram á
gjaldþrotaskipti þegar árið 1987.
Fjölmiðlar virðast hins vegar ekki
hafa áhuga á að spyrja hvers
vegna það var ekki gert. Skyldi
nokkum undra þótt samgöngu-
ráðherra, bæði núverandi og fyrr-
verandi, hafi verið tregir til að
veita fallít fyrirtæki fleiri áætlun-
arleiðir en það þegar hafði, því
ljóst mátti vera að það eitt myndi
trauðla bjarga félaginu. Slík ráð-
stöfun hefði hugsanlega getað
lappað eitthvað upp á fjárhag
Amarflugs en um leið tekið frá
Flugleiðum, sem þó eiga i nægum
erfiðleikum. Útkoman hefði að
því er virðist ekki orðið ávinning-
ur fyrir almenna viðskiptavini
flugfélaganna, og jafnvel orðið
skattborguranum nokkur byrði,
því það er jú alltaf í þeirra vasa
sem leitað er að lokum.
Ég vildi því halda því fram að
nú hafi verið stigið jákvætt skref í
flug- og ferðamálum okkar Is-
lendinga og vil rökstyðja það
frekar með nokkrum orðum.
Aukin hagkvæmni
-meira öryggi
Þróunin víðast hvar í kringum
Ný flugmálastefna til hagsbóta fyrir neytendur - og skattborgara
Arni Þór Sigurðsson skrifar
okkur er sú, að flugfélög samein-
ast og auka hagkvæmnina til að
mæta meira fijálsræði í flugi og
aukinni samkeppni. A þeim tíma
væri sérkennilegt fyrir okkur að
ganga í öfúga átt og rýra rekstrar-
grunnlag stærsta flugfélagsins,
sem aftur gæti leitt til þess að allt
flug til og frá landinu kæmist í
hendur erlendra flugfélaga með
gönguráðherra, sé frjálsræði í
flugi aukið og það er bæði í sam-
ræmi við ákvörðun sama sam-
gönguráðherra fyrir ári, þegar
frjálsræði var auldð í innanlands-
flugi, og eins við almenna þróun
flugmála í heiminum.
Hinu má ekki gleyma að sam-
skipti ríkja í flugmálum byggjast
nær undantekningarlaust á gagn-
ákvörðun einhliða, og því tómt
mál að krefjast þess eins og
Morgunblaðið gerir í leiðara
laugardaginn 20. október sl. Og
af því að menn hafa verið að vitna
til Bandaríkjanna í tengslum við
fijálsræði í flugi er rétt að draga
fram þá staðreynd að það er að-
eins í innanlandsflugi í Banda-
ríkjunum sem fullt frelsi ríkir. Fá
„Þróunin víðast hvar í kringum okkur
er sú, að flugfélög sameinast og auka
hagkvæmnina til að mœta meira
frjálsræði íflugi og aukinni samkeppni"
þeim afleiðingum að flug yrði
strjálla og þörfúm Islendinga lak-
ar sinnt en nú er.
Flugrekstur er ákaflega við-
kvæmur og brýnt er að öryggis-
þátturinn sitji ávallt i fyrirrúmi.
Til þess að tryggja það, verða
flugrekendur að hafa íjárhagslegt
bolmagn til að mæta samdrætti og
þess vegna er gerð krafa þar að
lútandi þegar veitt eru leyfi til
áætlunarflugs. Öryggi farþega má
aldrei fóma á altari ímyndaðrar
samkeppni.
kvæmni, og því er t.a.m. tómt mál
að tala um að tvö íslensk flugfé-
lög geti floið í áætlunarflugi til
sama viðkomustaðar erlendis,
nema um það væri gagkvæmt
samkomulag milli viðkomandi
ríkja, t.d. í loftferðasamningi.
Þannig myndu m.a. dönsk stjóm-
völd varla heimila að fleiri en eitt
íslenskt flugfélag flygju áætlun-
arflug til Kaupmannahafnar. Það
væri því ekki á færi íslensks sam-
gönguráðherra að taka slíka
lönd hafa eins takmarkandi reglur
um millilandaflug og Bandaríkin.
Þróunin getur hins vegar vel
orðið sú, eins og samgönguráð-
herra hefúr reyndar bent á, að allt
flug verði meira og minna fijálst
og þá verður ísland vitaskuld ekki
undanskilið.
Það er síðan táknrænt að þeir
sem mest prédika um fijálsa sam-
keppni hafa ekki haft burði til að
taka raunveraleg skref til aukinn-
ar samkeppni, allra síst í flugi.
Flugleiðir almennings-
hlutafélag?
Því má svo við þetta bæta að
næsta skref hlýtur að verða að
gera Flugleiðir að almennings-
hlutafélagi, til að tryggja enn
frekar góða þjónustu. Því hefði
verið brýnt að í hlutafjárútboði
félagsins í þessum mánuði hefðu
stærstu eigendumir, ekki slst
Eimskipafélag íslands, fallið ffá
forkaupsrétti sínum í stað þess að
gera allt sem hægt er til að halda
völdum í félaginu. I rauninni
vantar hér á landi skýra löggjöf
gegn hringamyndun eins og er í
gildi í flestum nágrannalöndum
okkar, og er reyndar hvað ströng-
ust I Bandaríkjunum. Vitanlega
ætti flutningafyrirtæki á einu
sviði, t.d. sjóflutningum, ekki að
mega eiga meira en t.d. 20% í
flutningafyrirtæki á öðra sviði. í
þessu efni eram við langt á eftir
nágrannaþjóðunum, eins og
reyndar í öllum öðram máium
sem lúta að neytendavemd. Hér
þarf að verða breyting á, og besta
upphafið væri að Flugleiðir yrðu
almenningshlutafélag og stærstu
ljölskyldumar létu af valdabrölti
sínu þar sem og annars staðar. En
það fer ekki milli mála að eigend-
ur Flugleiða þekkja ekki vitjunar-
tíma sinn í þessu efni.
Arni Þór Sigurðsson er varafor-
maður Ferðamálaráðs íslands
Styrkari ferðaþjónusta
Einn af undirstöðuþáttum
ferðaþjónustu hér á landi era
flugsamgöngur. Það er því brýnt
hagsmunamál greinarinnar að
þær séu með sem stöðugasta og
öruggasta móti. Það er alltaf hætt
við því að þeir sem skipuleggja
ferðir útlendinga hingað til lands
leiti heldur til erlendra flugfélaga
en innlendra ef ekki er hægt að
vera viss um að hið íslenska flug-
félag fljúgi og verði við lýði þeg-
ar ferðin er farin. Þetta var reynd-
ar raunin í sumar, þegar mikil
óvissa ríkti um málefni Amar-
flugs og erlendir ferðaskipuleggj-
endur beindu viðskiptum sínum
m.a. til svissnesks flugfélags. Nú
þegar er farið að skipuleggja ferð-
ir næsta sumars og því mátti ekki
draga það lengur að eyða þeirri
óvissu sem ríkti, og þar með
leggja granninn að því að íslensk
flugfélög fengju viðskiptin við er-
lenda ferðaskipuleggjendur.
Með þeirri stefnubreytingu að
rýmka heimildir innlendra flugfé-
laga til leiguflugs til áætlunar-
staða Flugleiða ávinnst einkum
tvennt. 1 fyrsta lagi geta Flugleið-
ir fengið raunverulega samkeppni
inn á sína áætlunarstaði yfir sum-
armánuðina, frá maíbyijun til
loka september, en það hefúr
lengi verið baráttumál islenskra
ferðaskrifstofa. í öðra lagi batna
rekstrarskilyrði þeirra íslensku
flugfélaga sem stunda vilja leigu-
flug, en hafa hingað til eingöngu
fengið að fljúga til sólarlanda eða
annarra staða, til hverra áætlunar-
flug er ekki stundað. Utan há-
annatímans verða áætlunarstaðir
Flugleiða lokaðir fyrir leiguflugi,
en eftir sem áður verður heimilt
að stunda leiguflug til annarra
staða.
Loks hefúr verið ákveðið að
vöraflug til og frá landinu verði
framvegis óháð sérstökum leyfis-
veitingum stjómvalda.
Frjálsræði aukið
Ég tel að með engu móti sé
hægt að halda öðra fram en að
með hinni nýju stefnumörku
Steingríms J. Sigfússonar sam-
Óttinn
við
vanann
Ellert B. Schram ritstjóri DV
skrifar stundum hugljúfa pistla í
blaðið um helgar. Þá á hann til að
spyrja spuminga eða vekja máls á
efnum sem gaman er að velta fyr-
ir sér. Þannig spurði hann á laug-
ardaginn var: „Hver er ekki krati
ef að er gáð? Og hver er ekki
sjálfstæðismaður ef að er gáð?“
Svona spumingar þykja
Þrándi skemmtilegar, en verður
auðvitað að játa um leið að hon-
um þykir ómaklega vegið að
framsóknar- og alþýðubandalags-
mönnum. Gott ef orð ritstjórans
era ekki tilefni til léttrar móðgun-
ar þegar uppáhalds flokkurinn
manns er hafður út undan, því
hver er ekki alþýðubandalags-
maður, að ekki sé nú minnst á
framsóknarmanninn, þegar að er
gáð. Og svo má halda áfram og
spyrja hver er ekki kvennalista-
maður/kona þegar að er gáð? Aft-
ur á móti vandast málið þegar
kemur að Borgaraflokknum,
nema maður umorði spuminguna
og spyiji: Er nokkur borgara-
flokksmaður þegar að er gáð? En
það er allt önnur Ella.
Er svo að skilja á ritstjóranum
að í stjómmálum séu menn svo
bundnir vananum að þar verði
litlu haggað, auk þess hafi menn
byggt óyfirstíganlega múra utan
um stjómmálaflokkana og hann
segir:
„Pólitíkin heldur sínu fólki
hvað sem líður aldri og árum.
Fylgismennimir standa sína plikt.
A flokksfundum sjást gömlu,
góðu andlitin, ár eftir ár og þeirri
tryggð fær hvorki sjónvarp né
veraldarvafstur grandað. En hér
er aftur vaninn á ferðinni. Af
gömlum vana mæta menn á
skyndifúndina, af gömlum vana
ganga menn að kjörborðinu og
setja krossinn sinn á sama stað.
Af gömlum vana standa þeir vörð
um flokkinn sinn og múrana sem
hann heíúr reist.“
Þrándur neyðist auðvitað til
að gera þá játningu að hann er
ákaflega vanafastur í pólitíkinni
og lenti fljótt í þeirri vanabind-
andi blindgötu að tengja pólitíska
afstöðu við Iífsskoðun. Þegar
hann fór fyrst að hugsa um svona
nokkuð fannst honum að ef menn
aðhylltust samhjálp og samstöðu
þá væra menn dálítið rauðir í pól-
itík. Að minnsta kosti kratar og
kannski kommar. Auk þess tók
hann eftir því að margt svona
þenkjandi fólk hafði valið fram-
sókn að pólitískum lífsforunaut.
Þetta var einhvem veginn ekkert
flókið og komst beinlínis upp í
vana að taka eftir því að íhaldið
var alltaf á móti framforam í fé-
lagsmálum og efnahagslegum
jöfnuði.
Af því að Þrándur er hund-
gamall og hefur auk þess gaman
af að rýna i gamlar skraddur og
blöð þá veit hann að íhaldið gróð-
ursetti andstöðu sína við hugsjón-
ir um jöfnuð um leið og það lét á
sér kræla hér á landi og hefúr
haldið þeim vana sínum fram á
þennan dag. En vegna þess að ný-
öld fjölmiðlanna er gengin i garð
og hver sæmilega skynsamur pól-
itíkus reynir að vera inni á gafli
heima hjá manni eins oft og hann
getur, komast þeir ekki hjá því að
vera nokkra mýkri á manninn en
áður, vefja skoðanir sínar í snyrti-
Iegri umbúðir. í stað þess að tala
nú opinskátt um að félagsleg
þjónusta, sem rauðliðinn í okkur
öllum heimtar að sé í þolanlegu
lagi, verði skorinn niður við trog
vikja ihaldsmenn kurteislega tali
að þeirri skelfilegu skattaáþján
sem þjóð þessi á að vera þjökuð
af, og segja mikið mál að linni.
Svona illa fer vaninn með besta
fólk eins og Þránd, að honum
dettur ekkert annað í hug en að
spyija sjálfan sig að því hvaða af-
leiðingar hinar umbúðumprýddu
hugmyndir íhaldsins kunna að
hafa fyrir framgang gömlu hug-
sjónanna. Fyrr en varir rekst hann
á venjur stærðfræðinnar og kenn-
ingar í hagffæði sem segja að
jöfnuðurinn geti kostað samfélag-
ið peninga. Ef hinir ríku fá sína
skattaparadís Iíður ekki á löngu
þangað til veröld hinna snauðu
breytist i hreina martröð: Skatt-
amir verða lækkaðir á þeim sem
borguðu skatta fyrir en hjá þeim
sem enga eða sáralitla skatta
greiddu áður er ekkert að lækka.
Við tekur heimur markaðslög-
málanna, einstaklingamir greiða
meira sjálfir fyrir heilbrigðisþjón-
ustu, menntun og svo framvegis,
hinir fátæku verða fátækari og
hinir riku rikari.
Og nú er það að gerast sem
aldrei má, að Þrándi hitnar í
hamsi. Hann dauðlangar til að
halda þramandi ræðu um nauðsyn
þess að menn gái að sér, láti ekki
óttann við vanann og eftirsóknina
eftir því sem er nýtt villa sér sýn.
Það gerir bara ekkert til þótt menn
séu vanafastir ef þeir eru að halda
i það sem er gott og jafnvel vitur-
legt. Þegar menn era að taka upp
eitthvað nýtt þá verða menn að
hafa vit á því að nýta það besta út
úr því gamla !!! og hana nú.
- Þrándur.
Þriðjudagur 23. október 1990 ÞJÓÐVIUINN — SÍÐA 5