Þjóðviljinn - 23.10.1990, Blaðsíða 7

MINNING
Tjaldið hefur fallið í síðasta
sinn. Leiksýningunni er lokið.
Sviðið er myrkvað og þar ríkir
þögnin ein. Þessi hugsun kemur
fyrst upp í huga minn þegar við
íslenskir leikarar minnumst Vals
Gíslasonar, aldursforseta okkar í
stéttinni, og kveðjum hann hinstu
kveðju, en hann lést á heimili sínu
hér í Reykjavík aðfaranótt 13.
þessa mánaðar á 89. aldursári.
I þessari stuttu minningar-
grein mun ég ekki rekja viðburða-
rikan listaferil Vals og ekki held-
ur tíunda þau fjölmörgu hlutverk,
sem hann túlkaði á meistaralegan
hátt á meira en 60 ára leikferli.
Aðrir vinir hans og samstarfs-
menn munu efalaust gera það. I
þess stað mun ég leitast við að
lýsa persónulegum kynnum mín-
um við hann og lýsa manninum
Vali Gíslasyni eins og hann kom
mér fyrir sjónir. Þótt ég muni lítil-
lega drepa á þann markverða þátt
í lífsstarfl hans sem hann vann
fyrir félagasamtök stéttar sinnar,
bæði á innlendum og erlendum
vettvangi.
Valur var strax á unga aldri
vel til foringja fallinn og því var
hann um margra ára skeið kjörinn
Mig langar, í þessum fátæk-
legu orðum, að minnast Alfreðs
Gíslasonar læknis og fyrrum al-
þingismanns sem borinn er til
grafar í dag.
Þegar ég kynntist Alffeð
hreifst ég strax af þrótti hans og
gáfum. Hann var þá enn í fullu
fjöri og við góða heilsu þótt ævi-
árin væru orðin rúmlega sjötíu, og
fannst mér ég fljótlega sjá í hon-
um eftirsótta fyrirmynd. Hann var
dæmi um mann sem hafði af eig-
in rammleik brotist til mennta, til-
einkað sér fastmótaða lífsskoðun
og náð sínu takmarki. Bókastafl-
amir og frímerkjasafnið á heimili
hans í Barmahlíðinni vöktu at-
hygli mína, og Alffeð var óspar á
að uppfræða mig og benda mér á
athyglisverðar bókmenntir eða
heimspekilegar vangaveltur.
Aldrei örlaði á hroka eða snobbi í
fari hans, heldur fannst mér ég
alltaf sitja á tali við alþýðumann
þótt staða hans og störf á æðstu
stigum þjóðfélagsins gæfu ef til
vill tilefni til stærilætis. En þann-
ig var Alffeð, fölskvalaus og ein-
lægur og umfram allt maður sem
tók andann fram yfir efuið. Hann
miklaðist ekki af eigin affekum
og gaf sér alltaf tíma til að hlusta
á aðra og setja sig í spor þeirra.
Mér er það sérlega minnis-
stætt hversu mjög Alferð tók ást-
fóstri við Hrafnhildi dóttur mína,
strax ffá fyrsta degi. Þær voru
ófáar ferðimar sem Alffeð gerði
sér til að lita eftir langafabaminu
sínu og skapaðist fljótt innilegt
samband þeirra á milli. Hrafn-
hildi þótti mikið til langafa síns
koma, enda var hann óspar á þá
athygli og ástúð sem einkenndu
hann svo mjög í öllu lífi hans.
Hans er í dag sárt saknað af mér
og ástkæm langafabami sínu. En
minningin um mikilhæfan mann
og stórbrotinn persónuleika mun
lengi lifa.
Kristinn Einarsson
Með fáeinum orðum langar
mig að minnast Alfreðs Gíslason-
ar læknis sem Iést 13. þ.m.
Veturinn 1963 réðu fjórir
ungir læknanemar sig að Elli-
Valur Gíslason
leikari
Fæddur I5.janúar 1902 - Dáinn 13. október 1990
til forustustarfa fyrir hönd ís-
lenskra leikara. Hann var virðu-
legur og snjall samningamaður.
Honum var jafnan efst í huga vel-
famaður og þroski íslenskrar leik-
listar. Islenskir leikarar standa því
í óbættri þakkarskuld við Val
Gíslason og félaga hans, sem
unnu svo ötullega að því að leiða
stéttina ffá áhugamennsku til at-
vinnumennsku á erfiðum tíma-
mótum. Eftir þau umskipti hafa
margir leikarar getað helgað
starfskrafta sína leiklistinni
óskiptir og fengu þá loksins
greidd mannsæmandi laun fyrir
störf sín. Þessu megum við aldrei
gleyma.
Kynni okkar Vals hófust fyrir
nær hálffi öld, eða nánar tiltekið
árið 1942 hjá Leikfélagi Reykja-
víkur. Ég var þá við leiklistamám
og var að stíga mín fyrstu spor á
fjölunum i gömlu Iðnó. Þá var
Valur talinn einn af efnilegustu
ungu leikumnum hjá L.R. og þeg-
ar byijaður að fara með aðalhlut-
verk. Arið 1943 var honum falið
að leika aðalhlutverkið - föðurinn
í Orðinu eftir Kaj Munk. Þar fékk
ég að leika Andrés, yngsta son
hans. Þetta hlutverk hans mun
hafa markað tímamót á leikferli
Vals. Með leik sínum í Orðinu
sýndi hann, að þar var kominn
ffam stórbrotinn skapgerðarleik-
ari í íslenskri leikarastétt. Hann
var þá aðeins 41 árs að aldri. Sýn-
ingar á Orðinu gengu mjög vel og
myndaðist þama með okkur ein-
læg vinátta, sem hélst upp ffá því.
Hann tók mig að sér, ef svo má
segja, hvatti mig til að fara utan til
frekara náms og gaf mér með-
mæli af því tilefni.
Síðar féll það í minn hlut að
fara með hlutverk sona Vals í
mörgum leikritum og var sú sam-
vinna jafnan mjög ánægjuleg. Þá
var ég um margra ára skeið í
stjóm Félags íslenskra leikara
ásamt Val þar sem hann gegndi
formennsku.
I 10 ár vomm við saman með
skemmtiþætti bæði í Reykjavík
og úti á landsbyggðinni. Þar lék
ég jafnan soninn sem átti að leika
á gamla manninn og oftast með
misjöfnum árangri. Þessar ferðir
okkar vom oft viðburðaríkar og
skemmtilegar. Samstarf okkar hjá
Þjóðleikhúsinu mun hafa varað í
nær 30 ár og jafnan var á þeim ár-
um mikil starfsemi hjá Rikisút-
varpinu þar sem leiðir okkar lágu
saman.
Valur Gíslason var að eðlis-
fari mjög skapríkur maður og
geðsveiflur í lundarfari hans örar,
en undir sló viðkvæmt og hlýtt
hjarta. Allir þessir eiginleikar í
fari hans stuðluðu að því að gera
hann að stórbrotnum listamanni.
Valur var fáskiptinn í daglegri
umgengni og vina vandur. Allt
slúður og baktjaldamakk var hon-
um aldrei að skapi. Hann fann æt-
íð einhveijar málsbætur fyrir
þann, sem eitthvað hafði orðið á í
amstri daganna. Tryggð hans og
ræktarsemi við vini sína og félaga
var einstök. Þeir sem urðu þeirrar
gæfú aðnjótandi að öðlast vináttu
hans, vom ömggir um ævilanga
vinsemd og hjálpsemi.
Valur Gíslason var mikill
gæfúmaður í einkalifi sínu. Hann
var kvæntur Laufeyju Amadóttur,
mikilli ágætis konu, greindri og
skemmtilegri sem studdi mann
sinn af einlægni og ástúð í hans
erfiða og erilsama starfi og ekki
síst nú síðustu mánuðina þegar
kraftar hans tóku að þverra. Þau
eignuðust tvö böm, Valgerði og
Val.
Að leiðarlokum vil ég þakka
mínum kæra vini Val Gíslasyni
fyrir samstarfið í nær því hálfa
öld. Af honum hef ég lært mest
allra manna fyrir ævistarf mitt. Ég
þakka þeim hjónum fyrir mína
hönd, konu minnar og bama vin-
semd þeirra og tryggð í öll þessi
mörgu ár. Við hjónin sendum
Laufeyju og öðmm nánum að-
standendum okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Far þú í friði gamli ivinur.
Blessuð sé minning þín. "'X
Klemenz Jónsson
Alfreð Gíslason
Fæddur 12. desember 1905 - Dáinn 13. október 1990
heimilinu Grund til að aðstoða
lækni heimilisins við störf sín.
Læknisstofa var opin á morgnana
og skiptum við með okkur að-
stoðarstörfunum.
Þetta var annað árið okkar í
læknisfræði og við lítt fróð um
sjúklinga og sjúkdóma þeirra,
enda slíkt ekki kennt í fyrsta hluta
námsins þá. Það var því bæði lær-
dómsríkt og spennandi fyrir
áhugasama busa, sem enn vom
bundnir við bókíestur, að komast
í beina snertingu viðraunveruleg
læknisstörf. Sú/reynsla sem
við fengum þama var mjög fjöl-
breytileg og þrátt fyrir það að þeir
sem leituðu læknis væm allir
kornnir nokkuð á efri ár gaf hún
glögga mynd af erilsömu starfi
heimilislæknisins.
í reynsluleysi mínu þá fannst
mér handleiðsla Alfreðs Gísla-
sonar öllu máli skipta og enn bet-
ur sé ég það nú hve mikils virði
hún var okkur byijendum en Al-
freð var læknir EUiheimilisins um
margra ára skeið.
Alfreð var hæglátur, dagfars-
prúður maður með góðlátlega
kímnigáfu. Hann haföi mótaðar
skoðanir og sat reyndar á Alþingi
á þeim tíma og ræddi þjóðmál
sem önnur yfir morgunkaffinu
þótt hann leitaði ekki eftir ágrein-
ingi. Hann sýndi sjúklingum sín-
um hlýju og vinsemd og ævinlega
fyllstu virðingu. Það var sama
hve manneskjan var ellihmm eða
hvemig hún var á sig komin,
ávallt sýndi hann sama viðmót.
Það virtist honum eðlislægt og
sprottið af samkennd og skilningi
á mannlegum örlögum. Um leið
og hann kenndi okkur að skoða
sjúklingana, greina sjúkdómsein-
kennin og beita meðferð sagði
hann frá merkri lífssögu margrar
gamallar konu eða manns, af nær-
fæmi og samúð.
Við lærðum því ekki einungis
handbrögðin og æföum augun við
sjúkdómsgreininguna eða lögð-
um læknismeðferð á minnið,
heldur kenndi Alfreð okkur einn-
ig með fordæmi sínu hvemig
koma á fram við hveija mann-
eskju af kurteisi og hlýju.
Fyrir þetta verðmæta vega-
nesti vil ég nú þakka af einlægni
og sendi ættingjum og ástvinum
Alfreðs Gíslasonar innilegar sam-
úðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Guðrún Agnarsdóttir
Alfreð Gislason læknir og
fýrrum alþingismaður lézt í
Reykjavík 13. október s.l. á 85.
aldursári.
Alfreð sat á alþingi í 11 ár,
eða á ámnum 1956 til 1967.
Hann var bæjarfúlltrúi Al-
þýðuflokksins í Reykjavík um
það leyti sem ágreiningur í Al-
þýðuflokknum varð svo mikill að
til slita kom á milli ýmissa vinstri
manna í flokknum og þeirra for-
ingja flokksins sem mest þóttu
sækja til hægri.
Þeir menn i Alþýðuflokknum
sem einkum vom i forystu þeirra
sem neituðu að fylgja hægristefnu
floksins vom Alfreð Gíslason og
Hannibal Valdimarsson.
Alfreð var formaður í Mál-
fúndafélagi jafnaðarmanna, en
það kom mest við sögu sem fé-
lagsleg heild þeirra, sem neituðu
að fylgja hægriforingjum Al-
þýðuflokksins. Alfreð gekk með
Hannibal og mörgum öðrum jafn-
aðarmönnum til samstarfs við
okkur i Sósíalistaflokknum. Upp
úr því samstarfi var Alþýðu-
bandalagið myndað sem kosn-
ingaflokkur.
Við Alfreð vomm því saman í
þingflokki öll þau ár sem hann sat
á þingi.
Það var gott að vinna með Al-
freð. Hann var heilsteyptur mað-
ur, fastur fyrir og traustur sam-
starfsmaður.
Alfreð var heitur hemáms-
andstæðingur og flutti margar
ræður utan þings og innan til að
vara við undirlægjuhætti við er-
lent vald.
Hann þoldi ekki íhaldssam-
vinnu foringja Alþýðuflokksins.
Hann var sjálfúr róttækur í skoð-
unum og taldi sanna sósíaldemó-
krata lítið erindi eiga í samvinnu
með þeim sem börðust gegn sam-
tökum launafólks og vildu yfirráð
og gróða hinna ríku.
Alfreð var vinsæll læknir í
hann marga stuðingsmenn sem
virtu hreinskilni hans og heiðar-
leik.
Alfreð Gíslason dró aldrei dul
á að hann væri jafnaðarmaður,
eða sósíaldemókrati. Samstarf
hans við okkur í Sósíalistaflokkn-
um var um málefnasamstöðu.
Hann vildi samstarf allra þeirra
sem voru jafnaðarmenn í raun og
börðust fýrir breyttu þjóðfélagi.
Ég minnist Alfreðs Gíslason-
ar með vinarhug. Hann var góður
félagi og heilsteypt og hollráð
persóna.
Ég votta aðstandendum hans
samúð mína.
Reykjavík. Ljóst var að þar átti
Lúðvík Jósepsson
Vinningstölur laugardaginn
20. okt. '90
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 0 2.259.764
2. 4a"íí® 3 130.975
3. 4af5 69 9.823
4. 3af5 2.901 545
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
4.911.521 kr.
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULlNA 991002
Þriðjudagur 23. október 1990 ÞJÓÐVIUINN — SÍÐA 7