Þjóðviljinn - 21.11.1990, Qupperneq 5

VIÐHORF
Um nú og nýja stefnu
Það eru mikil tíðindi þegar
flokkar breyta stefnu sinni eins og
gerðist á Akureyri á dögunum
þgar hópur fólks nam stefnuskrá
Alþýðubandalagsins úr gildi.
Þetta kom í fféttum á sunnudags-
kveldi og jafnframt sagt að í stað-
inn skyldi koma stjómmálaálykt-
un sem samþykkt var á sama
fundi. Maður fletti Þjóðviljanum
óneitanlega með meiri eftirvænt-
ingu næstu daga en vanalega í
von um að sjá hinn nýja fagnaðar-
boðskap og þegar hann loksins
kom var sest niður og farið að
lesa.
Stjómmálaályktunin skiptist
að efni til í tvennt. Annars vegar
em lofsyrði um árangur ríkis-
stjómarinnar þar sem vandlega er
sneitt framhjá hlutum sem miður
hafa farið, t.d. að kaupmáttur hef-
ur stórminnkað, að láglauna-
stefnu nkisins er haldið áfram og
samningsfrelsi verkalýðsfélaga
skert. Hins vegar em taldar upp
ýmis konar klisjur um umbótamál
sem enginn þarf að vera neitt sér-
staklega á móti. Þar má neftta að
„opinber þjónusta gagnist sem
best þeim sem eiga að njóta henn-
ar“, að lagfæra eigi lífeyrissjóða-
kerfið og húsnæðislánakerfið, að
styrkja þurfí Neytendasamtökin
o.s.frv. Sumt af þessu markast
raunar af öfugmælum, eins og
það að tryggja beri sjálfstæði Há-
skólans þegar {jármálaráðherra
hefur margsinnis reynt að rýra
fjárhagslegt sjálfstæði hans, eða
að leggja beri áherslu á umhverf-
isvemd um leið og fiokkurinn
samþykkir að láta reisa álver án
fullkomnasta hreinsibúnaðar sem
mun stórauka mengun á landinu.
Stíllega einkennist ályktunin
af næmri tilfmningu fyrir tíma.
Mikið er um orð eins og nútíma-
eitthvað, nýr, framtíðar, söguleg-
Jón Torfason skrifar
sviði.“
Þetta merkir að nú hafi að-
stæður breyst á þann veg að óhætt
sé að láta herinn fara. Þær hafi
breyst við það að Sovétríkin eru
nú orðin ófær um að ráðast á
hafa um þúsundir herstöðva viðs
vegar um heiminn og bandaríska
herstöðin hér sé aðeins liður í
þeirri herstöðvakeðju þeirra; að
herstöðin sé framvarðarstöð
Bandarikjanna í hugsanlegum
ff
Með þessum orðum er opnað fyrir hugmyndir
um einhvers konar „ eftirlitsstöð “ sem yrði
aldrei neitt annað en dulbúin herstöð, sum sé
eins konar afbrigði af jakkafatalausninni frá
1973. Felst í „nýju öryggisstefnunni “ að Is-
land verði áfram í Nató? “
ur tími o.s.frv. Virðist sem höf-
undunum hafi verið í mun að
klæða þessa merkingarlitlu frasa í
aðlaðandi búning með þessu
móti, með það líklega i huga að
landsfólkið er gjamt til nýjungar-
innar.
Af gömlum vana las ég fyrst
kaflann um utanríkismál til að sjá
hvað sagt væri um hersetuna og
Nató. Um það segir: „Hemaðar-
bandalög í okkar heimshluta og
herliðið á Miðnesheiði og víðar er
nú orðið fáránleg tímaskekkja.
Brýnt er að ná víðtækri samstöðu
meðal þjóðarinnar um nýja ör-
yggisstefiiu friðar og alþjóðlegs
samráðs. Brottfor erlends herliðs
af landinu er óhjákvæmileg af-
leiðing breyttrar stöðu á þessu
Vestur-Evrópu - óvinurinn sé
horfinn. En í því felst óbein við-
urkenning á þeim staðhæfingum
Nató-sinna að Sovétríkin væru
óvinurinn mikli. Samkvæmt
þessu mun Alþýðubandalagið
væntanlega óska eftir erlendri
hersetu ef Sovétrikin eflast á nýj-
an leik eða ef afvopnunarviðræð-
ur sigla í strand og/eða ný stjóm
kæmi til valda austur þar. Að nota
þetta litla orð nú er lærdómsrík
villa því herstöðvamar hér hafa
alla tíð verið fáránleg tíma-
skekkja. Andstæðingar hemáms-
ins hafa jafnan haldið því ffarn að
íslendingum stafi ekki hætta af
Sovétmönnum og að friður verði
best tryggður með samningum.
Þeir hafa bent á að Bandaríkin
átökum við Sovétríkin,að her-
stöðin gæti orðið skotmark í
kjamorkustyrjöld og að umferð
kjamorkukafbáta um íslandshöf
stafi m.a. af því að herstöðin er
hér.
í gömlu stefnuskránni, sem
felld hefur verið úr gildi, segir:
„A sjálfsákvörðunarrétti okkar
hljótum við að standa af fullri
reisn og einurð og veija hann með
ffiðsamlegum hætti af þeim styrk
sem felst í vopnleysi og hlutleysi
í stórveldaátökum. í samræmi við
þetta berst Alþýðubandalagið fyr-
ir því að ísland standi utan allra
hemaðarbandalaga og leyfi engu
ríki hér neins konar hemaðarað-
stöðu eða gefi kost á að farið sé
héðan með rangsleitni gegn öðr-
um þjóðum. Því er það stefna
flokksins að bandaríkjaher hverfi
sem fyrst með allt sitt af islenskri
gmnd og ísland segi sig úr Atl-
antshafsbandalaginu.“
I nýju stjómmálaályktuninni
er ekki orð um að Island segi sig
úr Nató. Þar er talað um „nýja ör-
yggisstefnu ffiðar og alþjóðlegs
samráðs." Á það samráð að fara
ffam á vettvangi Nató, EB eða
Sameinuðu þjóðanna? Það er ekki
ljóst. í hveiju á „nýja öryggis-
stefnan“ að felast? Því er ekki
svarað. Orðalagið um brottför
hersins er loðið, aðeins sagt að er-
lent herlið skuli hverfa af landinu,
en á að skilja búnað þess eftir?
Með þessum orðum er opnað fyr-
ir hugmyndir um einhvers konar
„effirlitsstöð“ sem yrði aldrei
neitt annað en dulbúin herstöð,
sum sé eins konar afbrigði af
jakkafatalausninni ffá 1973. Fejst
í „nýju öryggisstefnunni“ að ís-
land verði áfram í Nató? Það er
hvergi tekið ffam.
Það er að vísu rétt að Alþýðu-
bandalagið hefur margbmgðist
þeirri gömlu stefnu sinni að láta
leggja niður herstöðvamar og lík-
lega er orðalagið í nýju stjóm-
málaályktuninni í samræmi við
hentistefnu flokksins undanfarin
ár. Líklega hefur það þótt skaða
hina nýju ímynd flokksins að hafa
í stefnu sinni jafn afdráttarlaust
orðalag og áður var: „að banda-
ríkjaher hverfi sem fyrst af ís-
lenskri gmnd og ísland segi sig úr
Atlanlshafsbandalaginu.“
Jón Torfason
Herinn burt
Óskar L. Arnfinnsson skrifar
„ Jafnvel sjálfstæðismaður eins
og Þorvaldur Garðar telur að herinn eigi að
fara af landi brott. En eitt er víst, meðan krat-
ar, íhald og Framsókn hafa meirihluta á al-
þingi þá verður herinn hér áfram. “
Formaður Alþýðubandalags-
ins hefir viðrað þá hugmynd á al-
þingi, að herinn verði látinn fara
af landi burt.
Það er náttúrlega fagnaðarefhi
fyrir okkur hemámsandstæðinga,
að þessu máli skuli hreyft á al-
þingi. Eftir er að sjá hvort hugur
fylgir í þessu máli.
í herstöðvasamningnum er
ákvæði sem segir, að her skuli
ekki vera hér á ffiðartímum. Hve-
nær er ekki stríð í þessum heimi?
Ég held að það sé aldrei algjör
ffiður í heiminum, þessvegna er
þetta ákvæði heimskulegt, og
hefði átt að miðast við ffið í Evr-
ópu.
Sú stjóm, sem hér sat 1956 og
hafði á stefhu sinni að láta herinn
fara í áfongum héðan, notaði upp-
reisnina í Ungveijalandi sem át-
yllu til að svíkja það loforð. Af
þeirri reynslu sem fengin er, þá er
engin von til þess að alþingi
ákveði að segja upp herstöðva-
samningnum. Núverandi utanrik-
isráðherra telur meiri þörf fyrir að
hafa herinn hér en nokkm sinni,
þrátt fyrir það sem gerst hefir í
Evrópu nú á síðustu mánuðum.
Aldrei ffá styijaldarlokum hefir
verið friðsamlegra. Jafnvel sjálf-
stæðismaður eins og Þorvaldur
Garðar telur að herinn eigi að fara
af landi brott. En eitt er víst, með-
an kratar, íhald og Framsókn hafa
meirihluta á alþingi þá verður
herinn hér áffam. og noti það í
samningum um stjómarsamstarf,
er eftir að sjá.
Því miður hefir ekki verið
staðið við neitt í þeim efnum og
ég geri mér litlar vonir um að svo
verði. Allra síst með þá forystu
sem Alþýðubandalagið hefir í
dag.
Og það er rétt að minnast
þess, að andstaðan við herinn hef-
ir áður verið notuð sem baráttu-
mál í þingkosningum, en síðan
gleymst. Það er því engin furða
þótt herstöðvaandstæðingar taki
slíku með varúð.
Óskar L. Arnfinnsson
Leiðrétting
í grein effir Guðmund Georgs-
son lækni í Þjóðviljanum sl.
fimmtudag hafði fallið niður í
handriti höfundar eitt orð í klausu
sem birtist efst til hægri á bls. 5 og
raskaði það nokkuð merkingu
hennar. Rétt er málsgreinin svona:
„Það væri þarft mál ef ríkisstjómin
bæri gæfu til að fylgja eftir þeim
hugmyndum sem Olafur Ragnar
Grímsson kveðst hafa hreyft í
stjóm, að setja upp áætlun um við-
brögð við brottfor hersins". Þama
hafði fallið niður orðið viðbrögð.
Ritstj.
Nýtt félag
Orðmennt - fyrir
orðabókamenn
í byijun nóvember var stofhað
félagið Orðmennt, en tilgangur
þess er að efla hagnýta og fræði-
lega orðabókastarfsemi, auka
skilning á gildi orðabóka í samfé-
laginu og stuðla að ffamforum í
gerð íslenskra orðabóka.
Félagið er opið öllu áhugafólki
um orðabókastarf og hyggst gang-
ast fyrir fræðslufundum og miðla
upplýsingum um orðabækur og
orðabókagerð. Því fólki hefur
fjölgað jafnt og þétt sem vinnur að
orðabókagerð á ýmsa vegu. Orða-
bókarstarf Háskóla Islands hefur
eflst verulega og útgáfufyrirtæki
sýnt vaxandi áhuga á gerð og út-
gáfu orðabóka.
Áhugi hefur einnig vaknað á
víðtæku samstarfi norrænna orða-
bókamanna, unnið að stofnun fé-
lags þeirra og í maí á næsta ári
heldur orðabókadeild norrænu-
stofnunar háskólans í Osló fyrstu
ráðstefhuna um orðabókagerð á
Norðurlöndum.
Stjóm Orðmenntar skipa Jón
Hilmar Jónsson hjá orðabók Há-
skóla Islands, formaður, Jónína
Margrét Guðnadóttir, Sigurður
Jónsson, Kristín Bjamadóttir og
Sigríður Harðardóttir. ÓHT
Gamalt félag
Þjóðvinafélagið
eflist
Á aðalfundi Hins íslenska
þjóðvinafélags, sem haldinn var í
Alþingishúsinu 5. nóv., minnti
Guðrún Helgadóttir, formaður
sameinaðs Alþingis, á að forsetar
þingsins hafa flutt tillögur um
breytingar á fjárlagafrumvarpi fyrir
1991 um aukið framlag til félags-
ins.
Þjóðvinafélagið er með elstu
félögum landsmanna, stofhað
1871. Ársrit þess, Almanak 1991
með Árbók íslands 1989 er komið
út og hitt ársritið, Andvari, er vænt-
anlegt innan skamms.
I stjóm félagsins sitja; Jóhann-
es Halldórsson cand.mag., forseti,
dr. Jónas Kristjánsson, forstöðu-
maður Stofnunar Áma Magnús-
sonar, varaforseti, dr. Guðrún
Kvaran, orðabókarritstjóri, Heimir
Þorleifsson menntaskólakennari og
Ólafur Ásgeirsson þjóðskjalavörð-
ur. ÓHT
ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5