Þjóðviljinn - 07.12.1990, Blaðsíða 16

Hermann
Bjarnason
Saga um hnykil sem
breyttist í lykil
I umræðu í Öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna um frekari að-
gerðir gegn írak beita arabarikin
þrýstingi til að palestínumálið
verði tekið inn í dæmið. Áherslu
verður að leggja á það að þriðji
hagsmunaaðili komi inn í dæmið,
því að ekkert er eins hættulegt og
að Bandaríkjamönnum fari að
fmnast þetta vera sitt einkamál.
Þjóðimar verða því að standa
saman, en samstaða þeirra má
ekki leiða til ládeyðu.
Til áréttingar þessu langar
mig til að vísa til sígildrar ffá-
sagnar. En það munstur sem
gamlar sögur birta lýsir reynslu
sem mannkynið hefur áunnið sér,
en goðsögur hafa varðveist vegna
síendurtekinna sanninda sem þær
hafa að geyma. Þær eru flækjur
sem Ieysast, en vara við óleystum
hnútum eða lausum þráðum sem
Ieiða til endurtekinnar flækju.
Sagan segir að Minos kon-
ungur á Krít hafi tekið gísla af
Aþenumönnum til að tryggja sér
þegnskap þeirra. Geymdi hann þá
í völundarhúsi því sem byggt var
utan um son drottningar hans og
Poseidons sjávarguðs. Var sonur
þessi bastarður manns og nauts og
segja þeir svæsnustu að æska
Aþenu hafi verið notuð til fóðurs
honum. Á hveiju stjómarári (9.
ári) Minosar fór skip ffá Aþenu
með sjö yngismeyjar og sjö sveina
til Kritar. Var fólk valið til ferðar-
innar með hlutkesti. Á einu ári
bauðst hetja til fararinnar í stað
unglings og hugðist ffeista þess að
ffelsa Aþeninga og drepa Minot-
árus, en svo var vanskapaður hálf-
guðinn kallaður. Hetjan Þeseus
siglir af stað. En þegar til Krítar
kemur verður töf á fangelsun
Þeseusar. Konungsdóttir fellir
hug til hans. Hún fellst á áætlun
hans, ef hann geri hana að drottn-
ingu Aþenu, þegar heim er komið.
Hún kennir honum leið til að rata
um völundarhúsið, og lætur hann
hafa gamhnykil sem hann á vefja
af og leggja á eftir sér, er hann
þræðir eftir göngunum inn að
miðju hússins. Lýkur Þeseus verki
þessu og siglir að svo búnu heim.
Konungsdóttir verður þó aldrei
drotming, heldur er hún svikin og
skilin eftir á eyju nokkurri.
Af Þeseusi er það að segja að
hann er umsvifalaust krýndur, er
heim var komið, en fyrir svik sín
hafði hann uppskorið reiði goða.
Aþeningar eru ffumheijar
lýðræðis og menningar Evrópu-
búa. Sögur sem þessi lýsa upp-
gjöri þeirra við harðstjóra, goðin,
ffummenningu sína, sögu og
sköpun. I völundarhúsi valds og
ríkis býr grimmur og ljótur bast-
arður, sem þarf að deyða til að
einhver nýr og betri komist að.
Völundarhúsið er hið skipulagða
kosmos, en óvætturinn er hið
óræða, eða hin þekkta stærð sem
leynist í kerfinu. Sögur af goðum
og vættum sem er fómað er eitt
aðalefni goðsagnagerðar, og lýsir
heimsmynd sem byggist á blóð-
fómum. Siðmenntaðar þjóðir telja
sig komnar ffá þessu.
Gíslataka er reyndar ekki al-
gengt goðsagnaefhi. En aftur á
móti vel kunnugt stjómunartæki
fram á miðaldir. Nýir konungar
fóm um hérað og tóku eiða og
gísla. Þetta var og fastur liður í
hemámi þjóða. Það er þó eins-
dæmi að herforingjar láti allan
heiminn lúta sér með þvílíkum af-
arkostum. Það skal ósagt látið
hveijum er að kenna að svo er
komið sem raun er. Þetta mál er
nú svo brýnt að aðalatriðið má
ekki vera að finna syndahafur.
Goðsögur dæma ekki heldur um
sekt eða synd, heldur fjalla um ör-
lög sem ráðast af veikleikum.
Lausnir sem bent er á era fólgnar í
brögðum. Það sem vegur upp ör-
lagaþungann er mannleg hugsun,
en ekki vægðarlaust ofbeldi.
Valdamál era aldrei einföld,
heldur flókin og samsett. Vandinn
er sjaldnast það sem málsaðilar
segja hann vera, heldur er hann
ffekar óræður og blanda þeirra
hagsmuna sem í dæminu era. I
dæminu við Persaflóa segir einn
hann vera olía, annar þjóðarréttur,
þriðji sögulegur réttur, fjórði
mannréttindi. En útkoman verður
marghöföa þurs, og bendir hver á
þann haus sem honum hentar.
Harðstjórinn hefiir byggt völund-
arhús úr því efni sem til er á svæð-
inu, og hann býður manni að
ganga inn í það, og þræða sig að
kjamanum ef maður bara vill og
þorir. Hann biður um allsheijar-
lausn, en þeir sem hafa tekið að
sér að leysa vandamálið era búnir
að týna lyklinum. Þeir fálma um í
myrkrinu og finna hvorki kon-
ungsdóttur né bandspottann til að
toga í. En konungsdóttir Ieynist á
svæðinu og hefur hnykil. En
hnykillinn er gylltur og hún tímir
ekki að láta hann. Því að ástin til
hetjunnar er köld. En hetjan er í
óða önn að höggva höfuðið af
hálfbróður hennar og skilja hana
eftir bjargarlausa. En í fjölskyld-
unni við Persaflóa er aðeins ein
systir innan um fullt af arabastrák-
um. Og sú kvenmynd gegnir nafh-
inu ísrael.
Það er aðeins ein lausn á nú-
verandi vanda við Persaflóa. Það
er að nálgast allsheijarlausn. Það
er augljóst að ffumkvæðið i þess-
ari deilu verður að koma ffá þriðja
aðila. Það kemur hvorki ffá írak
né USA.
ísrael verður að viðurkenna
samábyrgð sína með bræðram
sínum í arabaheiminum. Hún
verður að vægja gagnvart Palest-
ínumönnum og nágrannarikjum
sínum. Israel hefur hertekin svæði
bæði úr vamar- og árásarstríðum.
Þau era kort til að spila úr. ísrael
þarf að láta bein eða óbein skila-
boð berast til Bagdad að hún vilji
frið. Heimurinn þarf ekki að sýna
Saddam neina linkind fyrir því.
Pólitísk eftirgjöf getur verið vott-
ur um styrk. Slík eftirgjöf mundi
líka styrkja samstöðuna í heimin-
um. ísrael þarf að gefa heiminum
effir lykilinn.
Eins og er heldur Israel lágan
prófil, eins og sagt er í heims-
pressunni. Lágur prófill í þessu
tilviki er ábyrgðarleysi. Það er al-
veg sama þó að styrjöld við írak
verði stutt. Samskiptin við araba-
ríkin munu breytast við það og
ísrael mun liða fyrir það. Það þarf
ekki að nefna áhrifin sem stutt eða
löng styijöld á þessu svæði gæti
haft fyrir alþjóða efhahagskerfið.
Þetta er einkum skammarleg af-
staða fyrir ríki sem þykist fram-
heiji lýðræðis í þessum heims-
hluta. Það er kominn tími til að
ísrael taki upp fána þess, en hætti
að halda heiminum í heljargreip-
um sektar og steingerðra trúar-
bragða.
Hermann Bjarnason stundar
nám í atþjóðasamskiptum
í Gautaborg.
Sfðan skein sól
Sólin hækkar
á himninum
Á tímabili var ég farinn að
örvænta um Síðan skein sól.
Hljómsveitin fór vel af stað
með fyrstu plötu sinni, enda
voru þeir Jakob, Eyjólfur og
Helgi líklegir til alls. Bak-
grunnur þeirra er hins vegar
ólíkur, og ef ekki er miðað við
annað en aldur, er Helgi eins
konar ættarhöfðíngi Sólarinn-
ar.
En aftur að örvæntingunni.
Síðan skein sól datt á tímabili
inn á hvimleitt raul og varpaði
rokkinu fyrir róða, sem klæddi
hljómsveitina engan veginn. Á
nýju plötunni, ,JHalló, ég elska
þig“, hefur sem betur fer að
mestu verið haldið inn á rokklín-
una aftur og jafnvel kröftugar en
Sólin hefur gert áður. Síðan
skein sól minnir um þessar
mundir á þær hljómsveitir í
Bretlandi, sérstaklega Manc-
hester, sem rekja rætur til rokks-
ins eins og það var á árunum frá
1960-1970. Eins og til að undir-
strika þetta leggur hljómsveitin
enn meiri áherslu á blóm, liti og
ást, sem meðal annars kemur
fram í útganginum á liðinu.
Skemmst er að minnast uppá-
tækis Sólarinnar, þegar hún
dreiföi blómum til bílstjóra á
Miklubraut, undir kröfuspjöld-
um um meiri ást og minni meng-
un og fleira.
„Halló, ég elska þig“ er
margslungin plata og ekki öll
þar sem hún er heyrð í fyrstu at-
rennu. Það kennir margs á plöt-
unni og hún er örugglega fag-
mannlegasta plata Sólarinnar.
Aðstoðarmenn sem Sólin kallar
til liðs við sig, setja sterkan svip
á plötuna og gera oft gæfumun-
inn um hvort lag verður bara
ágætt rokklag eða helvíti gott
lag. Hér er um sjö manna gengi
að ræða. Szymon Kuran á fiðlu,
Karl Sighvatsson á hammond,
Reyni Jónasson á harmonikku,
Jens Hansson á saxa, Eirík Öm
Pálsson á trompet, Össur Geirs-
son á básúnu og Tómas Tómas-
son, sem handleikur Prohet 5,
hvað sem það nú er.
Til að gera ekki upp á milli
þessara aðstoðarmanna, skal eitt
yfir alla látið ganga og sagt að
þeir gætu varla staðið sig betur.
Það er eins og sjömenningamir
séu akkúrat það sem Sólina
vantaði upp á herslumuninn.
Þeir Sólarfélagar standa sig
einnig vel og hefur farið mikið
fram. Hljómsveitin er samhent-
ari en áður, enda kannski ekki að
undra, þar sem þeir Sólarmenn
hafa verið iðnir við að spila á al-
mannafæri undanfarin misseri.
Mér finnst Eyjólfur hafa tekið
sérstaklega miklum ffamförum.
Gítarleikur hans hefur alltaf ver-
ið hógvær og hann virðist hafa
þróað þann karakter enn betur.
Jakob hefur einnig orðið djarfari
og meira áberandi bassaleikari
með árunum. Helgi syngur betur
en áður og Ingólfur leggur Sól-
inni til rétta bítið.
Mér finnst „Halló, ég elska
þig“ ekki byija fyrir alvöru fyrr
en í þriðja lagi, „Þér er alveg
sama“. Þaðan í frá ræður rokkið
almennilega ferðinni fram og til
með „Stelpa“. Þessi flmm lög
em öll mjög góð, en svo koma
sæmileg lög fram að mjög
skemmtilegu samspili Helga
með söng sínum og Karls Sig-
hvats á hammond. Helgi hefiir
held ég aldrei sungið eins vel og
af eins miklu öryggi inn á plötu
og hann gerir í þessu lagi.
Síðasta lagið á disknum heit-
ir „Þeir sjálfir“. Þetta er æfingar-
upptaka sem er mjög i stíl við
Bítlana á „Let it Be“ og nokkr-
um öðrum plötum, þar sem
heyra má hljómsveitarmeðlimi
„röfla“ í stúdíóinu og flflast með
einhverja laglínu.
„Halló, ég elska þig“ er góð
plata. -hmp
Hlustið án fordóma
Ég hafði síður reiknað með
að ég ætti eftir að hlusta á Ge-
orge Michel eða Michæl eins
og hann skrifar sig núna, með
nokkurri athygli. Einhvern
veginn þoldi maður hann í út-
varpsviðtækjum þegar hann
var í Wham!, þar til keyrði um
þverbak við ofspilun, en þar
fyrir utan var hann fjarri öll-
um raunveruleika. Eg man
eftir þeim Wham!-félögum í
rósóttum stuttbuxum á tísku-
sýningarsviði á myndbandi,
syngjandi einhverja torkenni-
lega deilu fyrir húsmæður á
aldrinum frá fertugu til fimm-
tugs og gera geysimikla lukku.
Nei, þetta var ekki gæfulegt.
En svo getur ræst úr roðhænsn-
um eins og öðrum fuglum og
jafnvel pattaralegar vaiphænur
hefja sig til flugs þótt það verði
þeirra síðasta verk.
George Michæl yfirgaf
Wham! fyrir þó nokkru og það
hefur komið frá honum eitt og
eitt lag af viti síðan og metnað-
urinn hefur farið vaxandi. Síðan
gerir þessi ólíkindapersóna sér
lítið fyrir og sendir frá sér hina
ágætustu soulplötu.
Soul hefur aldrei höfðað sér-
staklega til mín, en á þvi sviði
má að sjálfsögðu gera góða hluti
eins og annars staðar og það ger-
ir George Michæl. Það er eins og
hann viti að hann komi mörgum
á óvart með þessari plötu, og
eins og til að snúa hnífhum að-
eins í skárinu skírir hann plötuna
„Listen Without Prejudice", eða
„Hlustið án fordóma".
Það verður að segjast eins og
er að þessi skilaboð eru fyllilega
þess virði að verða við þeim.
Það má jafhvel finna gæða go-
spel á „Hlustaðu án fordóma".
„They Wont Go When I Go“ er
til að mynda dúndurgott lag,
með flnum sólkór og góðum
söng G. Michæls sjálfs. Þessi
plata tryggði honum ein eflir-
sóttustu soulverðlaun í Banda-
ríkjunum, mörgum blökku-
manninum til sárrar gremju, sem
fannst þessi hvíti poppari vera
að troða sér þangað sem hann
ætti ekki að vera. Og það er ein-
mitt kannski þannig. Þeir sem
ekki geta hlustað áður gera það
nú, og fordómamir gegn persón-
unni George Michæl íjúka út í
veður og vind.
-hmp
16.SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 7. desember 1990