Þjóðviljinn - 11.12.1990, Page 5

VIÐHORF
Lýsingarorð í stjórnmálaályktun
Stjómmálaályktun sú, sem
samþykkt var á miðstjómarfundi
Alþýðubandalagsins á Akureyri í
október, var fyrst prentuð í Þjóð-
viljanum og maður las hinn nýja
boðskap um stefnu flokksins
þar.,En svo týndist blaðið í tiltekt
eins og gengur og maður sat eftir
í haustmyrkrinu án leiðsagnar. Nú
hefúr verið bætt úr þessu og
flokksmönnum send þessi álykt-
un í snotmm bæklingi með heit-
inu „Róttæk og raunsæ stjóm-
málastefna" á kápusíðunni, en
lesmálið er gert aðgengilegt með
leiðbeiningum á spássíu og
skreytt alls konar flatarmáls-
myndum og rauðum og bleikum
lit. Sum sé hinn snyrtilegasti pési.
En innihaldið hefur ekkert
batnað við þessa nýju og fersku
uppsetningu. Lítum á upphafið:
„Róttækar og hiklausar skipu-
lagsumbætur í helstu atvinnuveg-
um landsmanna... með það fyrir
augum að auka arðsemi þeirra
fyrir þjóðarbúið og bæta kjör
þjóðarinnar. Þessar umbætur em
bæði nauðsynlegar í sjálfú sér og
þær em forsenda virkrar byggða-
stefnu á landinu" (bls. 4). Ekkert
er minnst á hvemig haga eigi
eignarhaldi á framleiðslutækjum
og hvergi annars staðar í bæk-
lingnum. Þau gömlu sannindi em
samt enn í fúllu gildi að eign eða
yfirráð yfir framleiðslutækjum og
auði skapar völd. Eina leiðin til
að breyta þjóðfélagsskipaninni
almenningi i hag er að rýra hlut
eignastéttarinnar, taka frá þeim
ríku og láta þá fátækari hafa. Það
verður að gera með einu móti eða
öðm. í stefhuskrá flokksins þarf
að segja hvemig á að gera þetta
og í hvaða forgangsröð á að fram-
kvæma hlutina. Allt annað er kák.
Að vísu segir að beita eigi
skattkerfinu til að jafna lífskjörin,
en áratuga löng reynsla hefur
sannað að það dugar ekki til. Að-
gerðir þessarar ríkisstjómar, en
mjög er gumað af framgöngu
hennar í plagginu, hafa líka geng-
ið í þá átt að hækka skattbyrði á
miðlungstekjum, en minnka
skatta hátekjumanna, t.d. hefur
ekki mátt minnast á að hafa tvö
eða þijú skattþrep.
Frá herliðinu hefur gífúrlegur
auður mnnið til ákveðinna hópa í
landinu. I stað þess að gera herm-
angsfyrirtækið, Islenska aðal-
verktaka, upptækt réttir ríkis-
stjómin, með fullu samþykki Al-
þýðubandalagsráðherranna,
hermöngumnum hundmð milj-
óna til viðbótar úr sjóði allra
landsmanna. Viðskipti við herinn
hafa styrkt þá aðila, sem að þeim
kjötkötlum hafa setið, og veitt
þeim afar mikil áhrif í þjóðfélag-
inu, en á það er vitanlega ekkert
Jón Torfason skrifar:
þeim orðum sem koma aðeins
einu sinni eða tvisvar fyrir.
Svo sem vænta má er mikið af
hlutlausum lýsingarorðum notuð
til að aðgreina ýmiss konar fyrir-
bæri. Meðal þeirra má telja: al-
þjóðlegur (markaður), íslenskur,
erlend (samskipti) og evrópskt
Það virkar dálítið einkenni-
lega í jafn bjartsýnislegu plaggi
og stjómmálaályktunin er að tölu-
vert ber á nauðhyggju. Um það
vitna þessar samsetningar: brýn-
ustu verkefni, eðlilega valkosti,
eðlilegan lífeyri, nauðsynleg und-
irstaða, óhjákvæmileg afleiðing,
Það er ekki ástœða til að ræða þetta
Akureyrarplagg málefnalega,
en hins vegar getur verið
forvitnilegt að skoða orðalagið
minnst í stefhuskránni.
Meginhluti bæklingsins, fyrir
utan hrósið um stjómina, er upp-
talning á ýmiss konar góðverkum
sem flokkurinn ætlar að vinna og
mörg hver em svo sem góðra
gjalda verð, en skipta ekki miklu
máli fyrr en ráðist er að rótum
vandans, misskiptingu auðsins og
öllu sem þvi fylgir. Það hefúr líka
sýnt sig að þótt velviljuð „vinstri
stjóm“ komi einhveijum umbót-
um á er hægðarleikur fyrir næstu
„hægri stjóm“ að kippa því öllu
til baka.
Sleppt er að minnast á margt.
Ekkert er t.d. talað um sívaxandi
fátækt í landinu, en rétt drepið á
húsnæðisekluna og stórskertan
kaupmátt launamanna. Þögnin
um afstöðu flokksins til verka-
lýðshreyfingarinnar er svo djúp
að hún beinlínis æpir. Ut af fyrir
sig er skiljanlegt að fá orð séu
höfð um þau mál, því það er erfitt
fyrir flokkinn að hafa uppi mik-
inn fagurgala um tengslin við
launafólk eftir framlengingu
verkfallsbannsins 1988 og setn-
ingu bráðabirgðalaganna 1990,
að ekki sé minnst á þá stefhu rik-
isstjómarinnar að viðhalda af öllu
afli láglaunastefhu ríkisins.
Það er ekki ástæða til að ræða
þetta Akureyrarplagg málefna-
lega, en hins vegar getur verið
forvitnilegt að skoða orðalagið.
Hér verða þó aðeins athuguð hlið-
stæð lýsingarorð, þ.e. lýsingarorð
sem standa með nafhorði. Til að
einfalda málið er sleppt flestum
BÆKUR
Halldóra með
Stofuljóð
Halldóra Thoroddsen mynd-
listarmaður hefur gefið út bókina
Stofuljóð með 32 nýlegum ljóð-
um, flestum frá þessu ári. Þetta er
fyrsta ljóðabók Halldóru, en áður
(samstarf). Skylt þess em sam-
setningar eins og: almenn þjón-
usta, félagslegar íbúðir, hefð-
bundinn landbúnaður og opinber
þjónusta.
Einn flokkurinn auðkennist af
magni: aukið (fé), mikill (mörg
dæmi um það orð), sérstakur,
verulegur og virkur í ýmiss konar
samsetningum. Nátengd em orð
sem lýsa gæðum. Þar má nefna
samsetningar eins og: arðbærs út-
flutnings, fúllri reisn, heilbrigðri
byggðaþróun, jákvæðara um-
hverfis, samfelldu húsnæðiskerfi,
samræmdum aðgerðum, stórauk-
inni menntun, stórbætts velferð-
arkerfis, stórstígum ffamforum
og róttækrar jafnaðarstefnu.
óhjákvæmilega lækkun, óraun-
hæfa stigi, viðunandi árangri og
viðunandi samningar. Með þessu
orðavali er reynt að láta líta svo út
að flokkurinn starfi í samræmi
við þungan straum sögunnar, sé í
takt við tímann.
Loks verkar einn flokkur hlið-
stæðu lýsingarorðanna á tíma-
skynið. Nokkur dæmi em um orð-
ið breyttur og talað er um öra þró-
un. Það er þó eitt orð sem vekur
sérstaka eftirtekt, lýsingarorðið
nýr. Dæmi: ný sjónarmið, nýja
öryggisstefnu, nýjan verðjöfhun-
arsjóð, nýjar aðstæður, nýjar leið-
ir, nýju hreyfingu, nýju öld, nýj-
um menningarsjóði, nýrrar aldar,
nýrrar umhverfisstefnu, nýrri að-
alnámsskrá, nýtti braut og nýrri
löggjöf. Það er algengt bragð í
auglýsingum að segja að ein-
hveijar vörar séu nýjar eða að
mikil nýjung sé á boðstólum. Hér
er verið að beita þessari tækni. í
stað þess að segja nákvæmlega
með skýram, einföldum orðum
hvað flokkurinn ætlar sér að gera
er reynt að láta lita svo út að hann
boði eitthað nýtt og ferskt sem sé
í samræmi við samtíðina og ffam-
tíðina og njóti vinsælda.
I lokaorðum stjómmálaálykt-
unarinnar kristallast þessi við-
leitni þar sem klisjunum er ætlað
að hefja samsetninginn á flug:
„...um allan hinn vestræna heim
er nú í sókn ábyrg vinstristefna
þar sem árangur skiptir meira
máli en orð. 1 hinni framsýnu
nýju hreyfingu vinstrimanna
haldast hugsjónir um fagra veröld
í hendur við jarðbundna ábyrgð.
...Hreyfing þeirra nýtur trausts og
vekur vonir alþýðu... sú umbóta-
stefna jafhréttis, frelsis og
bræðralags... er i samræmi við
sjónarmið mikils meirihluta al-
mennings í vestrænu nútímasam-
félagi“ (bls. 16).
1 niðurlaginu segir líka: „orð
og gerðir (hreyfingarinanr) stand-
ast á.“ Þetta er að vissu leyti rétt
því orðin í þessari svoköHuðu
stefnumarkandi samþykkt merkja
ósköp lítið og enginn vandi að
teygja þau og toga á hveija þá
lund sem forustu flokksins líkar.
Þetta er hentistefna í snotram
búningi.
Jón Torfason
er íslenskufræðingur.
hefúr hún séð um útgáfu á ævi-
minningum föður síns, Sigurðar
Thoroddsens verkfræðings.
Halldóra hefúr stundað list-
vefhað og haldið sýningar á verk-
um sínum, síðast í FIM-salnum.
Ennfremur hefur hún sinnt m.a.
kennslu og útlitsteiknun.
I ljóðum Halldóra era ekki
síst ýmsar svipmyndir úr daglega
lífinu, tengdar við annars konar
tilvísanir tilfinningalegs eða
heimspekilegs eðlis, eins og segir
t.d. í ljóðinu Sjálfsmynd, þar sem
unga stúlkan úr eldhúsinu er
„...með ólman
jugl í brjósíi.
Örœfajökul
i innkaupakörfu
og himintungl í lendum... “
Um dreifingu Stofuljóða sjá
höfúndurinn og útgáfan Bjart-
ur/Emilía, en Prentsmiðja Guð-
jóns O. sá um prentun og bók-
band.
MINNINQ
Rögnvaldur Sigurðsson
F. 2. júlí 1923. - D. 28. nóvember 1990
Rögnvaldur Sigurðsson fædd-
ist á Fossi við Seyðisfjörð 2. júlí
1923. Foreldrar hans vora Sigurð-
ur Gunnarsson og Guðbjörg Þórð-
ardóttir, en hann ólst upp í Aust-
urdal hjá hjónunum Oddi Sigfús-
syni og Þóranni Sigmundsdóttur.
Hann fór að heiman eftir
fermingu og sá um sig sjálfur efl-
ir það og var í vinnumennsku á
ýmsum stöðum. Á þeim áram
kynntist hann eftirlifandi konu
sinni, Auði Magnúsdóttur, sem
fædd var á Utnyrðingsstöðum í
Vallahreppi. Fyrsta búskaparárið
bjuggu þau á Eyjólfsstöðum á
Fljótsdalshéraði, en fluttu til
Seyðisfjarðar árið 1945 ogbjuggu
þar í hálfan annan áratug.
Rögnvaldur stundaði nám við
Bændaskólann á Hólum 1940-41
og lærði siðan húsasmíði í Iðn-
skóla Seyðisfjarðar og öðlaðist
síðar meistararéttindi í iðn sinni.
Fjölskyldan fluttist til Reykja-
víkur árið 1962. Þar vann hann
við trésmíðar, oftast á eigin veg-
um og síðustu árin við endur-
byggingu gamalla húsa sem hon-
um fórst listavel úr hendi og varð
eftirsóttur til slíkrar vinnu.
Þau Auður eignuðust fjögur
böm. Elst er Þórann Oddný,
starfsstúlka á Landspítalanum.
Hún á eitt bam. Næstelst er Fjóla
Sigurveig myndmenntakennari,
gifl Sigurði Emi Brynjólfssyni,
grafiskum hönnuði, og eiga þau
þijú böm. Næsfyngst er Asta
Guðbjörg bókasafnsfræðingur,
gift Ámóri Ámasyni kennara og
eiga þau fjögur böm og búa á
Blönduósi. Yngstur er Amaldur
Austdal trésmióur í Reykjavík,
kvæntur Patrínu Rögnvaldsson
húsmóður. Þau eiga þijú böm.
Kynni mín af Rögnvaldi
komu í kjölfar kynna bróður
míns, Sigurðar Amar, af Fjólu.
Og þótt fjölskyldukynni séu að
jafnaði gloppótt og bundin at-
burðum sem fjölskyldur eiga út af
fyrir sig þá hef ég í huga mér
skýra mynd af Rögnvaldi.
Hann situr og tottar pípuna,
treður í hana með vísifingri sem
er svo sigggróinn að heitt tóbakið
hefúr ekki minnstu áhrif á hann,
ræðir landsins gagn og nauðsynj-
ar eða um fólk. Alltaf af yfirveg-
aðri rósemi, fúllur áhuga og mæl-
ir hvert orð, enda erþeim ætlað að
segja eitthvað, en ekki að fljúga
ómerk út í loftið. Aldrei talar
hann illa um neinn mann, en samt
tæpitungulaust með viðeigandi
orðavali. Hann hefúr skoðanir
sem hann setur fram af ákveðni,
en haföi samt þann sveigjanleika
sem gerði hann opinn fyrir skoð-
unum annarra og þá forvitni til að
geta glaðst yfir því sem hann ekki
þekkti áður.
Hann var vel lesinn í bók-
menntum og vitnaði til þeirra í
samræðum. Mest hélt hann upp á
Einar skáld Benediktsson sem
hann taldi ekki aðeins mesta skáld
landsins, heldur einnig einhvem
mesta mann sem uppi hefúr verið.
Því til staðfestingar þuldi hann
kvæði Einars utanbókar.
Rögnvaldur var ekki maður
sem sóttist eftir veraldlegum
eignum. Hann fór að því leyti aðr-
ar leiðir en flestir. En þegar betur
er að gáð átti hann einmitt þær
eignir sem meira era verðar en
þær sem gera manninn þræl. Þetta
er sú afstaða til lífsins, að það sé
ekki eign, færi okkur ekki eignar-
rétt á því sem við umgöngumst.
Við höfúm af því afnotarétt sem
þegar öllu er á botninn hvolft ger-
ir ábyrgð okkar miklu meiri og
mikilvægari.
Það var með þessu hugarfari
og með róseminni sem hann
mætti sjúkdómnum sem um síðir
en of snemma lagði hann að velli.
Hann var ekki að tapa neinu.
Hann var að skila því sem hann
hafði fengið að láni. Og eins og
góðum manni sæmir þá skilaði
hann því betra og ríkara en það
var þegar hann fékk það i hendur.
Við kveðjum góðan vin, en
heilsum um leið minningunum
sem hann lét okkur í té.
Eg sendi Auði og öðram að-
standendum samúð mína.
Eiríkur Brynjólfsson
Þriöjudagur 11. desember ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 5