Þjóðviljinn - 23.03.1991, Side 8

Á BEININU
Davíð Á.
Gunnarsson
Mikla athygli vakti í skýrslu Ríkisendur-
skoðunar um ríkisspítalana sem kom út á dögun-
um að sérfræðingur í 75 prósent starfi á spítala
hafði auk sinna launa 51 miljón króna í tekjur
frá Almanntryggingum. Það kemur í raun for-
stjóra ríkisspítalanna ekkert við hvað maðurinn
gerir í sinni aukavinnu en í skýrslunni kom
fram gagnrýni á ýmsa aðila svo sem heilbrigðis-
ráðuneytið, fjárlaga- og hagsýslustofnun. I raun
meiri gagnrýni á aðra aðila en ríkisspítalana.
Þeir fengu hinsvegar hrós fyrir sparnað, þótt
bent væri á að ríkið sjálft sparaði lítið sem ekk-
ert. Ekki fór Ríkisendurskoðun þó gagnrýnis-
Iausum höndum um spítalana en kvartaði helst
um dýr dagheimili og lága húsaleigu. Davíð A.
Gunnarsson er forstjóri ríkisspítalanna, en hann
telur að sú aukna hagkvæmni sem hann hefur
náð fram á spítölunum hafi skilað sér sem aukin
útgjöld fyrir ríkissjóð. Hann er á beininu í dag.
▲ G. Pétur Matthíasson spyr
Aukin hagkvæmni
spítalanna eykur
útgjöld ríkisins
Er ekki nauðsyniegt fyrir ykkur hjá
ríkisspítölunum að taka á sérfræðinga-
veldinu utan spítalanna þar sem þið eigið
í raun i samkeppni við það um takmarkað
fé til heilbrigðismála?
Það held ég ekki. Eg held að það sem við
þurfum að gera fyrst og fremst sé að tryggja
það með einhverjum hætti að þeir sérfræð-
ingar sem vinna hjá okkur hafi sambærileg
laun fyrir faglega flóknustu störfin og menn
hafa kannski fyrir einfaldari störfin út á stof-
unum. En það er ekki okkar að taka á því,
einsog þú kallar það, heldur íyrst og fremst
að okkar fólk vinni vel og hafi fyrir það
sambærileg laun.
Þú vilt hækka laun sérfræðinga fyrir
spítalavinnuna en er ekki borin von að
það dugi þegar sérfræðingar geta ávísað
endalaust á Tryggingastofnun?
Það held ég ekki. Það verður að nást eitt-
hvert samkomulag um að það sé í rauninni
sanngjamt að best sé borgað fyrir það að sér-
fræðingamir séu að vinna erfiðustu störfin.
Hverning stendur á því að þeir fá
minna borgað fyrir flóknari störfin?
Það verður oft lítið um svör þegar stórt
er spurt. En ætli þetta sé ekki gömul arfleið
einhverrar kjara- og launastefnu sem hefur
verið við lýði lengi. Og kannski þurfum við
að taka alit launakerfi ríkisins og stokka það
upp og skoða uppá nýtt. Ætli það sé ekki
sannleikurinn í málinu.
Þurfíð þið ekki að sýna frumkvæði í
því?
Ja, við höfum í rauninni ekki möguleika
á kjarasamningum, en ef við getum stendur
ekki á okkur.
Samt sem áður er í dag takmarkað fé
til heilbrigðismála og ef til vill fer of mik-
ill hluti fjársins í þessa minniháttar
vinnu?
Það má vera. Eg veit ekki hvort við get-
um kallað þetta meiri eða minni vinnu. Eg
held að þetta fjalli aðallega um það að menn
greiði að minnsta kosti jafnvel á tímaeiningu
fyrir flóknu vinnuna einsog fyrir einfoldu
vinnuna.
Stjórnsýsluendurskoðun Ríkisendur-
skoðunar sýndi að ykkur hefur orðið
ágengt I sparnaði, og þá helst með því að
loka deildum, en þrátt fyrir það er sparn-
aður ríkissjóðs lítill sem enginn. Er ekki
tilgangslítið fyrir ykkur að standa í
þessu?
Það er auðvitað spuming sem á fullan
rétt á sér. Ef þú skoðar þessa skýrslu þá
kemur þar fram að með ýmisskonar hagræð-
ingu, sem ekki tengist lokunum deilda, og
aðhaldsaðgerðum hefur okkur tekist á síð-
ustu 4-6 árum að lækka kostnað hér allvem-
lega og á sama tíma að auka afköst. En ég
hef stundum talað um mótsagnimar í heil-
brigðiskerfinu. Ein af þessum mótsögnum er
sú að ef auka tekst afköstin á spítalanum,
auka hagkvæmnina í rekstri spítalans, þá
aukast jafnframt útgjöld ríkissjóðs. Tökum
dæmi: Þú eykur gegnumstreymið á skurð-
stofunni þinni og afgreiðir kannski 150 fieiri
bæklunarsjúklinga. I hvem bæklunarsjúkling
fara gervilimir sem kosta svona frá 50 og
uppí 150 þúsund krónur stykkið. Þannig að
um Ieið og mér finnst ég vera farinn að reka
spítalann betur þá er ég jafnframt að auka út-
gjöld ríkissjóðs. En sé sjúkrahúsunum sagt
að spara umfram þær hagræðingaraðgerðir
sem ávallt eru í gangi þá þýðir það einfald-
lega að það er verið að segja okkur að draga
úr útgjöldum. í rekstri þar sem 70 prósent af
útgjöldunum em laun, dregurðu ekkert úr út-
gjöldum umffarn þetta daglega amstur, nema
með þvi að loka einhverju og fækka fólki.
Er þá enginn sparnaðarkostur fyrir
ríkið innan spítalanna?
Það er staðfest í skýrslu ríkisendurskoð-
unar að kostnaður á legudag og kostnaður á
sjúkling hefur lækkað á undafomum ámm.
En þetta hefur okkur tekist fyrst og fremst
með auknum afköstum. Þannig að í heildina
tekið þýðir þetta aukin útgjöld fyrir ríkis-
sjóð. A sama tíma og þú ert hagkvæmari og
ódýrari á framleiðslueiningu - svo notað sé
hugtak úr iðnaði - þá ertu að auka útgjöld
ríkissjóðs. Það er ekki einfaldur hlutur að
reyna að reka spítala vel og hagkvæmt og á
sama tíma að draga úr útgjöldum ríkissjóðs.
Margir kollegar mínir úti í heimi segja að
best rekni hátæknispítalinn sé sá spítali sem
er dýrastur af því að þar tekst mönnum að
framkvæma mest af flókinni læknisfræði,
setja í mest af gerviliðum, græða í flesta
hjörtu og lifrar - það er að gera flóknu hlut-
ina. Þeir em afar dýrir bestu spítalamir.
Ríkisendurskoðun telur sýnt að hag-
kvæmt muni vera að fjölga hjartaaðgerð-
um hér á iandi þar eð kostnaður við
hverja aðgerð sé minni en að senda fólk til
Bretlands. En ástæðan fyrir hagkvæmn-
inni er að nú þegar er búið að ieggja útí
rnikinn kostnað vegna tækjakaupa og
húsnæðis. Hefði ekki verið hagkvæmara
að láta þetta vera í upphafl.
Nei, ég held að hjartaaðgerðimar hér á
Mynd: Jim Smart.
tslandi séu afar hagkvæmar. Ríkisendur-
skoðun skoðar kostnað við einhvem tiltek-
inn Qölda, en síðan þeirra athugun fór ffarn
höfum við fjölgað þessum aðgerðum þó
nokkuð og emm enn að Ijölga þeim og eftir
því sem við gerum fleiri aðgerðir á viku
þeim mun ódýrari verða þær. Þannig að ég
hugsa að kostnaðurinn í dag sé orðinn vem-
lega lægri en sá kostnaður sem Ríkisendur-
skoðun er með. Þegar við hófum hjartaað-
gerðimar bættum við heilmikið þjónustuna á
skurðstofunum og gjörgæsludeildinni þannig
að okkur tekst í dag eflaust að bjarga ein-
hverjum sjúklingum með þeirri tækni, sem
hjartaaðgerðimar fluttu inní landið, sem ann-
ars hefðu hreinlega ekki lifað nokkmm ámm
áður. Þannig að það er spuming hvort reikna
eigi allan þennan kostnað bara á hjartaað-
gerðimar.
Verðið þið ekki að sætta ykkur við,
vegna stærðar landsins, að þið getið ekki
unnið allar hugsanlegar aðgerðir?
Sú aðferð sem við höfum notað við að
ákveða hvaða aðgerð á gera hér á landi er
býsna skynsamleg. Þetta gerist yfirleitt
þannig að það verður til einhver ný þjónusta
á stórum spítölum erlendis og Islendingar
fara að nota þá þjónustu og þegar útreikn-
ingar sýna að það borgar sig að gera þetta
hér heima þá gerum við það. En það eru
auðvitað sendir sjúklingar til aðgerða erlend-
is á ýmsum sviðum ennþá.
Er þróunin sú að þetta kemur allt
hingað?
Það held ég að hljóti að vera. Ég held að
það liggi alveg ljóst fyrir að við eigum að
stefna að því að taka inn í landið allt sem við
getum.
En höfum við efni á þessu?
Ef við höfúm efni á að senda sjúklingana
utan í aðgerð þá hljótum við að hafa eftii á
að gera hana hérna heima. Ég er þeirrar
skoðunar að góð heilbrigðisþjónusta sé ein
af þeim gmndvallarmannréttindum sem við
eigum að tryggja okkar íbúum og ég held að
fólk vilji það.
Samkvæmt skýrslunni hefur kostnað-
ur á legudag og sjúlding farið minnkandi
á undanfornum árum en einnig er bent á
að legutími sé hugsanlega 20 til 25 prósent
lengri á ríkisspítölunum en í Bandaríkj-
unum. Liggur fólk of lengi inni á spítölun-
um hjá ykkur?
Við höfum verið að reyna að koma á
þessu samanburðarkerfi til þess að skoða
legutíma fyrir sjúklinga með ýmsar sjúk-
dómsgreiningar og bera okkur saman við
Bandarikin, Bretland og Norðurlönd. Og það
virðist nokkuð breytilegt eftir sjúkdóms-
greiningum hvar Island liggur. En almennt
má segja að við séum allt að 25'prósent
hærri en í Bandaríkjunum. Stóra skýringin á
því er skortur hér á legurými fyrir langlegu-
sjúklinga og skortur á heimahjúkrun. Spítal-
amir hér geta ekki útskrifað sjúklinga annað.
Það má segja að hér á landi sinni bráða-
sjúkrahúsin á vissan hátt langleguhlutverki
hjúkmnarheimila.
Ríkisendurskoðun gagnrýnir ykkur
fyrir að leigja starfsmönnum húsnæði fyr-
ir of lítið og fyrir að eyða of miklu í dag-
heimilin ykkar. Eruð þið ekki með þessu í
raun að fela Iaunakostnað?
Þetta eru tvö mál sem ekki eru beint
skyld. Hvað íbúðimar varðar hefúr þeim far-
ið sífellt fækkandi og það var á sínum tíma
tekin ákvörðun um að leigja þær á þessum
kjömm. Það er mín skoðun að þessar íbúðir
einfaldlega hverfi með tímanum. Nema hvað
varðar Kristnesspítala en þar em íbúðimar
nánast forsenda þess að fólk fáist til starfa.
Bamaheimilin em dálitið annars eðlis því
það er þjónusta sem við höfum orðið að taka
upp til þess að fá meðal annars hjúkmnar-
fræðinga, sem mikil vöntun er á, til starfa.
Ég er sammála Ríkisendurskoðun að það sé
ekki okkar hlutverk að reka bamaheimili en
ef við lokuðum þeim í dag væmm við jafn-
framt að tala um að loka vemlegum hluta af
spítalanum.
En þeir gagnrýna kostnaðinn, 400
þúsund krónur á dagheimilispláss.
Já, reksturinn hefur verið dýrari og skýr-
ingin er fyrst og fremst sú að við höfum
þurft, vegna sólarhringsþjónustu, að hafa
þessi dagheimili opin lengur og meira en til
dæmis Reykjavíkurborg.
Þú vilt ekki túlka þetta þannig að um
launakostnað sé að ræða?
Jú, að sjálfsögðu er þetta launakostnaður
og ég túlka þetta oft þannig. Ég bendi mínu
starfsfólki oft á að þetta sé hluti af þeirra
kjömm.
Ein að lokum, Davið, ertu jafnvel
haldinn í launum og sérfræðingarnir?
Nei, það er ég ekki. Miðað við ríkis-
starfsmann hef ég sjálfsagt ágætiskaup.
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 23. mars 1991
Síða 8