Þjóðviljinn - 23.03.1991, Side 12

K¥T KMYNDT THf^
Finnska kvikmyndavikan
að versta við kvik-
myndavikur er að þær
eru aðeins vika, svo að
helst verður maður að
flytja í viðkomandi
kvikmyndahús á meðan.
Ef maður hins vegar þykist eiga
einhverjar skyldur utan bíósins
þá sér maður aðeins brot af því
sem er á dagskrá, því miður.
Þegar ég sá myndina Rapsy &
Dolly á finnsku kvikmyndavikunni
þá hugsaði ég með mér að akkúrat
svona væru finnskar kvikmyndir.
Rapsy & Dolly er um utangarðs-
fólk í Helsinki, smákrimma og
íyllibyttur sem eiga heima i gráu
og skítugu hverfi þar sem hvergi
sést tré eða stingandi strá og mað-
ur getur ekki ímyndað sér að það
sjáist nokkum tímann til sólar.
Rapsy (Matti Pellonpaa) er
miðaldra maður sem er nýkominn
úr fangelsi. Honum var misþyrmt i
fangelsinu og komst íyrr út en
áætlað var gegn loforði um að
koma upp um vin sinn sem bæði
rekur klámbúð og verslar með
stolnar vörur eins og t.d. gamlar
rússneskar helgimyndir.
Stuttu eftir að Raspy kemur úr
fangelsinu kynnist hann Dolly
(Raija Paalanen), konu á sínum
aldri sem var einu sinni dansari en
er núna fastagestur á bar og iifir í
draumaheimi fortíðarinnar. Raspy
flytur inn til hennar og þau eiga sér
lítið mislukkað ástarævintýri þegar
Raspy hefur tíma. Hann stendur í
ströngu við að hjálpa krimmavini
sínum en hann er líka uppljóstrari
fyrir lögregluna (ég vildi ekki
lenda í finnsku lögreglunni, hún
virðist enn harkalegri en sú amer-
íska) en er að reyna að leiða hana á
villigötur til að koma ekki vini sín-
um í klandur.
Myndin er samt ekki öll svört
og niðurdrepandi. Hún er glettilega
fyndin á köflum. Týpumar em
hver annarri ótrúlegri og gera nett
grín að sjálfum sér. Það em engar
aðstæður svo ömurlegar að ekki sé
hægt að bjarga sér út úr þeim ann-
aðhvort með lygum, drykkju eða
hreinlega að neita raunvemleikan-
um í sinni niðurdrepandi mynd og
vera stórstjama í eigin ímyndun.
Matti Ijás er ungur finnskur
leikstjóri og talinn mjög efnilegur.
Rapsy & Dolly sem er nýjasta
mynd hans fékk í síðasta mánuði
norræn verðlaun á kvikmyndahátíð
í Gautaborg sem fékk mig til að
hugsa að mikið hefðu hinar mynd-
imar þá verið dapurlegar. Þó að
Rapsy & Dolly sé í alla staði vel
leikin mynd og hafi sinn skerf af
dálítið skemmtilegri kaldhæðni, þá
greip hún mig aldrei. Kannski er
maður orðinn ónæmur fyrir svona
drungaiegum realisma en í lok
myndarinnar er manni eiginlega
sama um örlög aðalpersónanna.
Eini leikstjórinn sem ég hafði
heyrt eitthvað um áður en finnska
kvikmyndavikan hófst var Aki
Kaurismáki, en hann og bróðir
hans Mika virðast vera afkasta-
mestu leikstjórar í Finnlandi. Mika
er skólagenginn en Aki hóf feril
sinn með því að leika aukahlutverk
hjá bróður sínum, var síðan að-
stoðarleikstjóri hjá honum áður en
hann hóf að gera sínar eigin kvik-
myndir. Sú fyrsta var útfærsla á
Glæp og refsingu Dostojevskís þar
sem einfarinn Raskolnikof er orð-
inn slátrari í Helsinki nútímans.
Gagnrýnendur jafnt sem áhorfend-
ur urðu geysihrifnir af myndinni
og Aki var kallaður fyrsti snilling-
ur finnskrar kvikmyndagerðar og
það þarf ekki að sjá margar myndir
eftir hann til að verða sammála
því.
Finnar eru ekki einir um að
vera svona hrifnir af honum, þýskt
kvikmyndablað er nýbúið að velja
nýjustu kvikmynd hans The
matchfactory girl bestu mynd árs-
ins 1990 og Aki sjálfan besta leik-
stjórann, í öðru sæti var David
Lynch og í þriðja Scorsese svo að
hann var ekki að keppa við neina
titti.
Það voru sýndar þijár myndir
eftir Aki á hátiðinnni; Ariel, I hired
a contract killer og Leningrad
Cowboys go to America.
I hired a contract killer gerist i
London og það litla sem er sagt í
myndinni er sagt á ensku. Henri
Boulanger (Jean-Pierre Léaud) er
frakki sem býr í London, hann á
enga vini og virðist lifa alveg sér-
staklega óspennandi lífi, og þegar
honum er sagt upp vinnunni
ákveður hann að drepa sig. Til-
raunir hans ganga illa, sumpart út
af gasverkfalli og sumpart út af
getuleysi hans sjálfs. Það endar
með því að hann fær sér leigu-
morðingja til að sjá um verkið. A
meðan hann bíður eftir að leigu-
morðinginn drepi hann smakkar
hann áfengi í fyrsta skipti og fær
við það kjark til að tala við hitt
kynið (líka í fyrsta skipti), sem
verður til þess að hann vill ekki
lengur deyja...
Myndin er ótrúlega hugmynda-
rík og skemmtileg, það er ár og
dagur síðan mér fannst jafn æðis-
legt að sitja í bíó. Aðalleikaramir
þrír, Henri, kærastan og morðing-
inn, rölta um London, farast á mis í
subbulegum íbúðum og týnast í
skuggalegum og niðurrifnum
strætum stórborgarinnar (það sést
hvorki Lundúnatum né Trafalgar-
torg). Myndataka Timo Salminen
er frábær, klippingin hæg og minn-
ir stundum á mynd Jarmusch,
Stranger than Paradise.
Það er lítið um samtöl í mynd-
inni, og þess vegna verður hver
setning stór og fúll af merkingu, þó
að það sé aðeins verið að biðja um
viský. Hreyfingar em líka hnitmið-
aðar og oft em nærmyndir af hönd-
um eða öðmm líkamspörtum að
gera eitthvað mjög venjulegt á
geysilega þýðingarmikinn hátt.
Leikurinn er óaðfinnanlegur.
Aðalleikarinn Léaud hlýtur að búa
yfir hlægilegustu svipbrigðum
norðan Alpafjalla og þótt víðar
væri leitað. Margi Clarke sem lék
kæmstuna og sumir hafa kannski
séð í A letter to Brezhnef, var stór
og móðurleg og alveg rétt í þetta
hlutverk. Hlutverkin vom skrifúð
sérstaklega fyrir þau Léaud og
Clarke en morðingjann lék Kenn-
eth Colley, gamalreyndur leikari úr
Ealing genginu, sem getur leikið
hvað sem er áfallalaust. Enn frem-
ur puntar gamli Clasharinn Joe
Strummer upp á myndina en hann
syngur þar tvö lög.
Þetta var hreint út sagt yfirg-
engilega, skemmtilega öðruvísi
mynd en bjó mig samt engan veg-
inn undir seinni mynd Aki sem ég
sá, Leningrad cowboys go to Am-
erica. Leningrad kúrekamir er
hræðilega léleg hljómsveit í allt of
stómm skóm og með hár út um allt
sem ákveður að fara til Ameríku
að meika það. Það er skemmst ffá
því að segja að þeir ferðast ffá
New York til Mexico og spila á
leiðinni með afar misjöfnum ár-
angri. Umboðsmaðurinn þeirra
Vladimir (Matti Pellonpaa) er ekki
ánægður með þá og lætur þá til
dæmis fara í sólbað því að amer-
ískir áhorfendur vilja bara sólbrún-
ar rokkstjömur.
Þetta er þjóðvegamynd sem fer
fram úr öllum hinum. Jafnvel
bliknar Easy rider næstum því í
samanburði við hana. Mér er sagt
að í Finnlandi fari fólk á miðnæt-
ursýningar á Kúrekunum og tali og
syngi með myndinni. Eg er ekki
hissa á því, þetta er ein af þessum
myndum sem er hægt að sjá aftur
og aftur og sjá nýja hluti í hvert
skipti. Eg held að öllum sé ljóst
sem lögðu leið sína í Háskólabíó í
síðustu viku að finnar em slyngir
kvikmyndagerðarmenn og við get-
um aðeins vonað að við fáum
meira að sjá frá þeim. Að lokum
vil ég þakka bæði Háskólabíó og
finnska sendiráðinu fyrir að kynna
þessa menn fyrir okkur. Slf
Rapsy & Dolly
er um utangarðs-
fólk í Helsinki,
smákrimma og
fyllibyttur sem
eiga heima í gráu
og skítugu hverfi
þar sem hvergi
sést tré eða sting-
andi strá og mað-
ur getur ekki
imyndað sér að
það sjáist nokkurn
tímann
til sólar.
and H
Páskamyndir kvikmyndahúsanna
Ekki verður amalegt að
bregða sér í bíó yfir
páskana því að önnur
hver mynd hefur verið
útnefnd til allskonar
verðlauna eða er jafnvel
búin að fá einhver. Mér sýnist
eiginlega allar myndirnar sem
eru útnefndar til Óskarsverð-
launa vera í einhverjum sölum,
nema þær sem keppa um bestu
erlendu myndina, þær sjást nátt-
úrlega hvergi.
# Háskólabíó frumsýnir bráð-
lega myndina Almost an angel sem
mun kannski bera nafnið Vantar
bara vængi í íslenskri þýðingu.
Það er krókódílaparið Paul Hogan
og Linda Kozlowsky sem leika að-
alhlutverkin. Paul leikur mann sem
er að dauða kominn en Guð gefur
honum einn sjens á jörðinni í við-
bót. Minnir dálítið á Warren Beatty
myndina Heaven can wait. Það er
John (krókódíll) Comell sem bæði
leikstýrir og framleiðir.
❖ Önnur mynd sem er að byrja
hjá Háskólabíó er Atame eða Bittu
mig, elskaðu mig, nýjasta mynd
spánska leikstjórans Almodovars.
Hún fjallar um galinn mann sem
stelur pomóstjömu og heldur henni
bundinni heima hjá sér af því að
hann elskar hana svo mikið. Vic-
toria Abril og Antonio Banderas
fara með hlutverk fangans og
fangavarðarins.
❖ Laugarásbíó er nýbyrjað að
sýna stórmyndina Havana sem
Sidney Pollac leikstýrir. Robert
Redford (hinn eini sanni) leikur
fjárhættuspilara sem er að spila á
Kúbu síðustu dagana fyrir bylt-
ingu. Lena Olin leikur hugsjóna-
konuna sem kemur róti á úthugsað
afskiptaleysi hans. „I stick my
neck out for nobody,“ eins og Bog-
art sagði í Casablanca.
❖ Regnboginn kemur ekki
Dönsum við úlfa úr sal 1, svo mik-
il er aðsóknin svo að myndin
Longtime companion verður frum-
sýnd í minni sal. Myndin spannar
tíu ár og fjallar um nokkra sam-
kynhneigða menn í Bandaríkjunum
og hvemig þeir bregðast við Aids
hættunni. Þessi mynd hefur fengið
ótal verðlaun bæði ffá gagnrýnend-
um og áhorfendum og er sögð
fyrsta myndin sem tekur á þessu
vandamáli af einhverri skynsemi.
Handritið skrifaði Graig Lucas,
höfundur Leiksoppa sem Nem-
endaleikhúsið sýndi fyrir skömmu.
❖ Næsta stórfrumsýning hjá
Regnboganum er franska myndin
Cyrano de Bergerac sem ég er svo
oft búin að minnast á á þessari síðu
að ég ætla að sleppa því í þetta
skiptið.
❖ Stjömubíó heldur náttúrlega
áfram að sýna A barmi örvænting-
ar en bætir við myndinni Awaken-
ings um páskana. Þar leikur Robin
Williams sannsögulegan lækni,
Oliver Sacks. Hann reynir lyf á
sjúklingum sem hafa legið óralengi
í dauðadái lyf og vekur þá upp.
Robert De Niro leikur sjúkling.
Penny (Big) Marshall leikstýrir.
❖ Næsta mynd á dagskrá hjá
Bíóborginni er Bonfire of the van-
ities. Hún er gerð eftir skáldsögu
Tom Wolfe og fjallar um uppa sem
Tom Hanks leikur.Hann er á niður-
leið í veröldinni eftir að hafa villst
inn í Bronx hverfið og keyrt óvart
yfir ungan blökkumann. Melanie
Griffith leikur ástkonu hans og
Bruce Willis leikur drukkinn
blaðamann.
❖ Bíóhöllin býður upp á
spennumyndina Narrow Margin
með Gene Hackman í aðalhlut-
verki. Anne Archer leikur konu
sem verður vitni að mafíumorði og
yfirgefur þessvegna bæinn eins og
allar vitibomar konur myndu gera
og Hackman fær að elta hana uppi.
Peter Hyam leikstýrir. Sif
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 23. mars 1991
12