Þjóðviljinn - 31.07.1991, Blaðsíða 2

Evrópa, óttinn
og viljinn
Fréttir dagsins segja að enn séu mál í hörðum hnút
milli Evrópubandalagsins og EFTA-ríkja í samn-
ingaviðræðum þeirra um EES, Evrópskt efna-
hagssvæði. Nú hefur öllu verið slegið á frest um sinn.
Emð mál eru óleyst, meðal annara þau sem varða
fiskveiðikvóta og tollfrjálsan aðgang EFTA-ríkja að
fiskmörkuðum.
Ummæli þeirra sem í samningavafstrinu standa
hafa tilhneigingu til að þokast inn á spurningu um það
hvort bjartsýni sé holl dyggð eða ekki. Svör við því
finnast engin; síðustu daga hefur bjartsýnin ríkt ann-
anhvorn dag í yfirlýsingum en svartsýni hinn daginn.
Menn virðast þó farnir að átta sig á því betur en áður
að samningamenn EB eru harðir undir tönn. Enda
þykjast þeir hafa öll undirtök og gætu þessvegna beð-
ið rólegir eftir því að EFTA leystist endanlega upp og
fleiri eltu Svíþjóð og Austurríki til Brussel með beiðm
um formlega aðild að EB upp á vasann. Svo mikið er
víst að áhrifmenn í EB hafa í rauninni mun minni
áhuga á samningum um EES en þegar af stað var far-
ið.
Semsagt: Verið getur að ekkert verði úr samning-
um um EÉS. Og þá er spurt: Er það fagnaðarefni ís-
lendingum, eða er ástæða til að óttast pað sem við
tekur?
Það er talað tölvert um hræsluáróður um Evrópu-
mál um þessar mundir. Þröstur Ólafsson, aðstoðar-
maður utanríksiráðherra, segir við Tímann í fyrradag,
að það sé skaðlegt að hrella þjóðina með ýmsum af-
leiðingum EES. Þá þori menn ekki neinar ákvarðanir
að taka. Og lendi svo síðar í því að „okkur verður
beint eða óbeint þiýst inn í Evrópubandalagið".
Vitanlega er það svo að vitneskja, þekking um mál
og stöðu þeirra er betri leiðsögn í stórmálum en ótti.
Viss „hræðsla" eða varúð skulum við segja, er þó
skárri kostur smáþjóð sem vill legja nokkuð kapp á að
halda sérstöðu sinni og sjálfræði en sú bláeyga ósk-
hyggja sem í raun hefur ráðið ferðum í Evrópuumræð-
unm íslensku fram til þessa. Reyndar hefur sú ósk-
hygja blandast saman við þann „hræðsluáróður" að ef
við ekki „verðum með“ í Evrópu, þá eigum við ekki
annarra kosta völ en að verða ríkja fátækast í álfunni.
Þröstur sjálfur beitir fyrir sig einu tilbrigði svonefnds
hræsluáróðurs. Hann segir að ef ekkert verður úr EES
þá verði okkur þrýst inn í Evrópubandalagiö sjálft,
sem hann telur vondan kost eins og vonlegt er. Af
hverium? spyr Tíminn og Þröstur svarar:
„Áf okkur sjálfum, vegna þess að aðdráttarafl
bandalagsins verður svo mikið að stjórnmálamenn
standast það ekki“.
Þetta er hæpin kennina. Aðdráttarafl EB getur ekki
orðið afspyrnumikið fyrir íslendinga meðan sjávarút-
vegsstefna þess er eitt samfellt stórslys og engar líkur
á því að við slyppum við afleiðingar hennar nema í
stuttan „umþóttunartíma". Það er heldur ekki líklegt að
menn verði yfir sig hrifnir af því gjörsamlega óumaeil-
anlega og mikla framsali sjálfstæðis til tæknikrata í
Brússel sem aðild að EB hefur í för með sér.
Aðstoðarmaður utanríkisráðherra setur sitt
hræðsludæmi upp þannig að við verðum að krækja
okkur í EES-samning eða hafa mun verra af. Þar í
móti skal haldið fram því mati, að EES sé í sjálfu sér
stórt skref inn í EB og auki á þunga þeirrar nauðy-
hyggju sem ætlar sér að enda þar og hvergi annars-
staðar. Það sem svo helst vantar er svo óttalaus um-
ræða um það, hvernig íslendingar geti unnið úr sinni
stöðu, sínum auðlindum og möguleikum - utan seil-
ingar þessa hátimbraða tæknikratavalds í Brússel
sem hefur nú ótrúlega lamandi áhrif á pólitískan vilja
manna hér á landi.
ÁB
Þiónvn.iiNN
Málgagn sósfalisma þjóöfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Slðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasólu: 100 kr. Nýtt Helgarbiað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.
UPPT & SKOIIÐ

16 ____________________________ MUttnL'NMtAniD M!iWl'lM(it:lt JÚll 1!>t» ___ _____ ,
„Biblían skiptir Vestwrlanda-
búa ekki lengur máli“
sta
mh
H *
A
ÁS'
hrópai
t»kkar í Sovéirlkjuijum w uð ttpp nýtt
þJMiiml Tíl jjþ*s» að styrlýa slhðu Bihhuuwu
Aiwitoíí Kudeukú, framkvsit'mdftsljúrí Shvéaku HÍUUm
foHkni. Asarot grvixsarhilfumti.
eftir Sigvrð Pálsson
kirkjax) haft foryfitu cða vf*rit> I
fromaíu röð JxHrrs wm vrltu okl
komtnönisfníina af, I3fíirfa'wr'“"
tíUuVuvfiftg' I/fítite Kuw”
.ups á »v(»dssráðsteífíU
tiibllufélaitajina avxn
Ólíkt höfumst
við að
1 gær birtist í Morgunblaðinu
fróðleg frásögn eflir Sigurð Páls-
son um fund biblíufélaga sem
haldinn var í vor í Eisenach í
Þýskalandi.
Menn voru vitanlega að ræða
um hlutverk og áhrif Biblíunnar
hér og þar og það bar til tíðinda að
mættir voru fulltrúar frá Austur-
Evrópu og Austurlöndum nær.
Greinarhöfundi hefur fúndist
einna mest til þess koma, hve ólíkt
þeir höfðust að fulltrúar úr Austur-
Evrópu og svo Vestur-Evrópu-
menn. Þeir að austan (og er sér-
staklega tekið dæmi af Rúdenko,
framkvæmdastjóra sovésku Biblíu-
félaganna) eru mjög afdráttarlausir
í yfirlýsingum sínum um mikil-
vægi Biblíunnar og treysta á hana
til að bæta siðferðilega óáran í
mannlífinu. Aflur á móti voru fyr-
irlesarar að vestan (er sérstaklega
vitnað í Newbegin biskup frá Bret-
landi) að bera sig upp undan því
að „fyrir nútíma Evrópubúa skipti
Biblían ekki lengur máli. Hún
flytti engan boðskap, segði aðeins
gamlar sögur, sem ekki kæmu
lengur málinu við.“
Biblían - forboðinn
ávöxtur
Nú er ekki úr vegi að velta því
fyrir sér stundarkom hvemig á
þessum mikla mun stendur.
í fyrsta lagi sýnist það liggja í
augum uppi, að mikill áhugi í
Rússlandi og víðar á Biblíunni er
blátt áfram tengdur því, hve illa og
lengi hin opinbera hugmyndafræði
þjarmaði að kristindómi. Kirkjan
var leikin grátt af fjandsamlegu
valdi og Biblíur voru fágætar.
Vitaskuld var fátt til fagnaðar í
þessu ástandi, en þó hefur stundum
mátt greina vott af öfund í skrifum
og frásögnum vestrænna kirkju-
manna af því sama ástandi. Það
stafar af þeirri þversögn, að þeim
fmnst að ofsóknir séu með nokkr-
um hætti hreinsun, þær skilji sauði
frá höfrum, hinir „nafnkristnu" og
sinnulausu detti upp fyrir þegar á
bjátar, eftir verði hinir hjarta-
hreinu. Það er einhver sannleiks-
vottur í þessu - en þá gleyma að-
komumenn því um leið, að kúgun
spillir á tvennan hátt; bæði þeim
sem kúga og þeim sem fyrir kúgun
verða.
Hið sanna gildismat
Þegar svo Rússar til að mynda
faðma nú guðspjöllin af nýjum
krafti, þá er eins að gæta sem ekki
liggur í augum uppi. En það er sú
rússneska hefð sem ekki er sérlega
hliðholl því sem við köllum „fjöl-
hyggju", m.ö.o. umburðarlyndri
viðurkenningu á því að margskon-
ar lífskoðanir og trúarviðhorf eigi
góðan rétt á sér. Formaður Bibliu-
félaga í Moskvu, Rúdenko, segir
til dæmis á ráðstefnunni í Eisen-
ach:
„Gildismat þjóðarinnar er
brenglað. Hið sanna gildismat birt-
ist okkur í Biblíunni“.
Og spyrja má: Eru slík ummæli
fagnaðarefni? Vitanlega er það rétt
hjá honum að „gildismat þjóðar-
innar er brenglað“ - og á það (ffá
kristnu sjónarmiði) reyndar við um
allar þjóðir nú á dögum. Og það er
heldur ekki nema eðlilegt að krist-
inn maður (einkum nýkristinn)
setji þá mikið traust á Biblíulestur
til að rétta af gildismatið. En hitt
kynni að vefjast fyrir mönnum að
svara því hvað er „hið sanna gild-
ismat". Að minnsta kosti gerir
slíkur dómur lítið úr þverstæðum í
ritningunum sjálfum og erfiðleik-
um sem menn um aldir hafa átt í
við að leysa úr þeim hnútum. Um-
mæli Rúdenko eru hinsvegar mjög
í þeirri rússnesku hefð, sem faðm-
ar af ákefð guðspjallið nýfundna,
hvort sem það er efnishyggja, vís-
indatrú, marxismi - eða þá réttrú-
naðurinn: HÉR er sannleikurinn,
og hvergi nema hér.
Kristnin úti í horni
Ummæli hins breska biskups,
Newbegins, vekja svo upp aðrar
spumingar. Ekki síst þá, hvort ekki
sé marklaust að tala um kristin
samfélög nú til dags. Skoðum orð
biskups ögn nánar.
Newbegin kennir kirkjunum
sjálfum um að verulegu leyti. Þær
hafi fælt á sínum tíma fjölda fólks,
ekki síst menntamenn, frá sér. Ver-
aldarhyggjan eða ekki- kristilegur
hugsunarháttur hafi sótt fram. í
greinnini segir:
„Newbegin kallar þetta reyndar
sinnaskipti frá einni trú til annarar.
Það sé misskilningur að hin svo-
nefndu (kristnu?) þjóðfélög vestur-
landa séu án kennisetningar.
Kennisetningar þeirra eru huldar
og lítið umræddar, en kjami þeirra
er m.a. að hið kristna lífsviðhorf
komi ekki lengur málinu við.“
Hin hulda hönd
Þetta er harður dómur og
merkilegur. Newbegin biskup segir
með öðrum orðum að Vesturlönd
hafi afkristnast af eigin rammleik
og án þess að nokkur neyddi þau
til þess. Hann segir ekki hvað hafi
komið í staðinn, slær því einu
fostu að kristin viðhorf hafi hrakist
út í hom. En við getum vel leyft
okkur að slá því fram að hinar
„huldu kennisetningar" sem stýra
Vesturlöndum séu fyrst og síðast
trúin á hina „huldu hönd“ markað-
arins, sem að lokum muni koma á
hinu skásta réttlæti í hinum skásta
af öllum fáanlegum heimum. í
reyrid verður þessi trú um leið rétt-
læting á því að sókn í hámarks-
ábata af mannlegum samskiptum
og viðskiptum sé hin eina driffjöð-
ur í mannlegu félagi sem mark er á
takandi. Um leið er Paradís flutt á
jörð niður og býr í stórmörkuðum
þar sem allt fæst. Og er ekki nema
von þótt illa gangi að koma þess-
um ríkjandi viðhorfum heim og
saman við þá kristnu hefð sem er
hvorki hliðstæð neyðslugræðgi né
heldur hinni svokölluðu „eigna-
gleði" sem mikið er reynt til að
snyrta og fegra upp á síðkastið.
Óvinar þörf?
Newbegin biskup telur að hið
„veraldlega“ þjóðfélag Vesturlanda
sé orðið „innantómt og merkingar-
laust“. Hann bætir við þeirri
merkilegu staðhæfmgu að „hrun
Marxismans gerir ástandið enn al-
varlegra". Hann á þá við að með
hruni austurevrópska ríkiskomm-
únismans og meðfylgjandi vantrú
á „marxisma“ hafi skapast tóma-
rúm, sem islam reyni nú að fylla
með múslímskum boðskap.
Sagan segir að lúterskir endur-
skoðunarmenn hafi tekið djöfúlinn
burt úr einni útgáfu sálmabókar-
innar íslensku. I þeirri þamæstu
var sá gamli aftur á sínum stað. Sú
skýring var á þessu gefin að „eng-
inn veit hvað átt hefur fyrr en
misst hefur“.
, Og þá er enn spurt: Þurfa menn
á Ovininum að halda? Þurftu menn
á „guðlausum marxisma“ að halda
þegar þeir voru hættir að óttast
djöfúlinn sjálfan? Og þurfa menn
islamskt trúboð þegar sovétmarx-
isminn er ekki lengur opinber trú-
arbrögð lögreglunnar í Austur-Evr-
ópu? Það er svo margt ef að er
gáð.
ÁB
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 31. júlí 1991
Síða 2