Þjóðviljinn - 11.12.1991, Qupperneq 3

ÍBAG
11. desember
er miðvikudagur.
345. dagur ársins.
Sólarupprás í Reykjavík kl.
11.08-sólariag kl. 15.33.
Viðburðir
Allsherjarverkfalli í Ung-
veijalandi lýkur 1956.
Þjóðviljinn
fyrir 50 árum
Nýtt Dagblað: Japanskar
flugvélar sökkva tveimur af
stærstu herskipum brezka
flotans. Innrásarher Japana
hefur náð fótfestu á Filipps-
eyjum og á Malagaskaga
flögur hundruð kllómetrum
norður af Singapore.
fyrir 25 árum
Vegna eftirvinnustöðvunar
póstmanna hleðst nú jóla-
pósturinn upp og er engan
veginn hægt að anna af-
greiðslu hans í dagvinnu-
tíma. Allir bögglar og varn-
ingur sem komu með Krón-
prins Frederik liggja enn
óhreyfðir og það sama er
að segja um það sem kom
með Britt Ann og King Star.
Sá spaki
Hollywood tekur góða sögu
um slæma stúlku og breytir
henni í slæma sögu um
góða stúlku.
(Anon)
MÍN
SKOÐUN
á því hvort Jafnrétt-
isráð eiei að hafa af-
skipti at auglýsing-
um.
Hallur Baldursson,
formaður Sambands
íslenskra auglýs-
ingastofa (SIA)
Mín skoðun er sú að það sé
mjög eðlilegt og sjálfsagt að
Jafnréttisráð fylgist með þessum
málum, enda er það eitt af hlut-
verkum þess.
Hins vegar hafa auglýsingastof-
ur innan Sambands íslenskra
auglýsingastofa beitt sig sjálf-
saga með því að beygja sig undir
siðareglur þess sem er framfylgt
af siðanefhd okkar. Það er því
sjaldgæft að SÍ A-stofúr brjóti af
sér og mjög sjaldgæft að þær
lendi upp á kant við Jafnréttis-
ráð.
í reglunum er enginn sérstakur
kafli um jafnrétti kynjanna en
þær fjalla um siðferði í auglýs-
ingum og auðvitað kemur þetta
þarinn.
A Auður Sveinsdóttir skrifar
Dýrðardagar einkabílsins
Hátið kaupmanna er gengin í
garð. Búðargluggar fyllast
af öllu þvi sem enginn telur
sig geta verið án. Mislit ljós prýða
borgina og fólk dreymir um stóra
vinninginn.
Draumur kaupmanna við Austur-
stræti rættist þegar hin svokallaða
göngugata var opnuð fyrir bílnum!
Nú þurfa borgarbúar ekki lengur að
fara út úr bílum sínum til að virða
dýrðina í búðargluggum Austur-
strætis fyrir sér. Það er meira að
segja gert ráð fyrir bifreiðastæðum
þama lfka. Reyndar væri það talsvert
miklu þægilegra ef hægt væri að
versla beint í gegnum bílgluggann,
svona eins konar lúguverslun. Eða
þá að afgreiðslufólk á hjólaskautum
kæmi svífandi og byði fram allt þetta
eftirsóknarverða.
Já, það er mikill munur að hafa
opnað aftur Austurstrætið. Ég skil
reyndar ekkert f þeim hamagangi
sem varð í borgarstjóm út af þessu
með bílana og kaupmennina og allra
síst að sjálfstæðismenn skyldu ekki
vera sammála og standa saman í
þessu nauðsynlega máli. Það er
nefnilega svo að bíllinn virðist eiga
að hafa forgang í öllu skipulagi. I
nýju aðalskipulagi Reykjavíkur er sú
grundvallarforsenda gefin að bíllinn
(lesist einkabíllinn) er lykillinn að
velferð íbúanna. Það skiptir engu
máli þó þurfi að breikka götur svo
hraðann megi auka og leggja nýjar
götur sem fullnægja öllum nýjustu
stöðlum verkfræðinnar svo hægt
verði að komast á sínum einkabíl á
sem stystum tíma milli borgarhluta.
Þá skiptir heldur ekki máli hvort göt-
ur eru skipulagðar yfir græn svæði
(svokölluð útivistarsvæði) eða slíti
grænu svæðin úr tengslum hvert við
annað. Eða skiptir það einhveiju
máli?
Auðvitað skiptir það máli. Ég
held að mér sé óhætt að fullyrða að í
engri borg okkar er eins lítið tillit
tekið til þarfa borgarbúa er varðar
aðgang að grænum svæðum eins og í
Reykjavík. Því hvemig má það vera
að á þeim tímum sem verið er að
beijast við að draga úr notkun einka-
bílsins þá ræður hann nánast lögum
og lofum í öllu borgarskipulaginu
okkar. Það snýst nánast allt um
þennan mengunarvald.
Mér er til efs að borgarfulltrúar
Sjálfstæðismeirihlutans hér í Reykja-
vík hafi kynnt sér lítinn bækling sem
gefinn var út á vegum Náttúmvemd-
arráðs (umhverfisráðuneytis) að til-
stuðlan Norrænu ráðherranefhdar-
innar. Þama komum við að kjama
málsins hér í Reykjavík, því ég full-
yrði að stór hluti borgarbúa á þessa
alls ekki kost. Hvorki nú né sam-
kvæmt nýju aðalskipulagi.
Nærtækt dæmi er hraðbrautin um
svokallaðan Hlíðarfót, sem á að
liggja í sunnanverðri Öskjuhlíðinni
milli heitavatnstankanna á Öskjuhlíð
og Nauthólsvíkur. Einmitt þvert yfir
afar vinsælt útivistarsvæði. Reyndar
svæði sem varla nokkur kemst að
nema á sínum einkabíl, allra síst
bömin úr hverfunum í kring. Þessu
svæði er sem sagt ógnað og í stað
þess að auðvelda íbúum nærliggjandi
hverfa aðgang þar að, þá er þama
gert ráð fyrir hraðbraut. Hvar er nú
sá hluti Sjálfstæðismanna í borgar-
stjóm sem vildi ekki bílana þessa
100 metra ffamhjá verslunargluggum
Austurstrætis?
Eða hvemig er búið að íbúum
hverfanna kringum Laugamesið -
geta bömin farið þangað ein frá
heimilum sínum? Alls ekki. Hvaða
útivistarmöguleika á fólkið í Vestur-
bæ eða í Þingholtunum? Hvaða ör-
ugga leið eiga bömin á sín sígrænu
svæði? Sú leið er ekki til - því þar
em svo til engin græn svæði og því
engin leið. Þannig er hægt að telja
upp hvert borgarhverfið á fætur öðm.
Grænu svæðin em eins og tilviljana-
kenndar grænar slettur á aðalskipu-
lagskorti Reykjavikur þar sem að-
gengi er í lágmarki.
Nú hrista yfirmenn skipulags-
deilda Reykjavíkurborgar sjálfsagt
höfuðið og telja þetta hefðbundinn,
öfgafullan og ósanngjaman málflutn-
ing, því unnið sé að miklum ffam-
kvæmdum í Laugardal og svo má
ekki gleyma Heiðmörk og Hólms-
heiðinni. Það geri ég heldur ekki.
Ég vil ffekar framkvæmdir sem
veita borgarbúum auðveldan og ör-
uggan aðgang að útivistarsvæðum
borgarinnar heldur en að hundmðum
miljóna króna sé veitt í ævintýraleg-
an fjölskyldugarð umluktan Mið-
garðsormi í Laugardal. Þangað sem
varla nokkur kemst óhultur nema á
sínum einkabíl. Ég vil lika að borg-
arbúar geti notið unaðssemda Heið-
merkur án þess að vera háðir einka-
bílnum, þvi þangað kemst nefnilega
enginn í þvi almenningssamgöngu-
kerfi sem borgarbúum býðst. Það
kerfi er gjörsamlega úrelt og þjónar á
engan hátt þörfum íbúanna, þaðan af
síður stenst það samkeppni við
einkabílinn.
Það er ótrúlegt að nýtísku skipu-
lagshugmyndir er miða að því að
styrkja almenningssamgöngur og
drága jafnffamt úr notkun einkabíls-
ins ná ekki hingað til okkar yfir Atl-
antsála, því annað eins virðist berast
hingað með skjótum hætti. Embætt-
ismenn og borgarfulltrúar hafa meira
að segja farið yfir hafið, skoðað sig
um og kynnt sér nýjungar. Hefúr það
skilað sér til okkar borgarbúa? Ég
verð líka að lýsa furðu minni á dram-
atískum viðbrögðum nokkurra borg-
arfulltrúa Sjálfstæðisflokksins þegar
samþykkt var að opna Austurstræti
fyrir bílnum, en vera jafnframt svo
gjörsamlega blindir eða þá múl-
bundnir gagnvart miklu stærri atrið-
um er varða velferð borgarbúa og
möguleika á samneyti við náttúruna
þó innan borgarmarka sé og snert-
ingu þeirra við góð útivistarsvæði.'
Ég sé hins vegar vonameista
með nýjum borgarstjóra. Markús
Öm hefúr einmitt lýst því yfir að
hann vilji leggja aukna áherslu á úti-
vistarsvæðin í borginni, grænu svæð-
in. Hann getur dregið gömlu áformin
um „grænu byltinguna“ ffam, dustað
af þeim rykið og sett í endurskoðun.
Ef til vill kynnir hann sér Hka um-
ræddan bækling ffá Norrænu ráð-
herranefndinni um útivist í nánd við
þéttbýli og hugsar hvemig best sé að
verða við þeim tilmælum sem þar
koma fram. Með þessum orðum sín-
um sýnir hann þó skilning á þörf
hvers einstaklings á því að njóta úti-
vistar í þéttbýli án þess að bíllinn sé
hafður í fyrirrúmi. Vonandi ber
Markús Öm gæfu til að leggja aðrar
áherslur á framkvæmdir borgarinnar
en Davíð Oddssyni tókst á sínum
valdatíma. „Grænu málin“ em stór
hluti af vellíðan borgarbúa. Þau eiga
að vera annað og meira en tilviljana-
kenndnar grænar slettur á kortum,
um þau þarf að hugsa af ffamsýni og
stórhug.
Höfundur er
landslagsarkitekt.
Útivist í nánd við þéttbýli
I þessum bæklingi eru tilmæli til allra norrænna sveitastjórnarmanna um að
leggja áherslu á aö öllum Norðurlandabúum verði gert kleift að njóta útivistar f
nágrenni heimila sinna.
Er einhversstaðar vitlaust gefið?
Ríkisstjómin hefur sýnt að hún
er dugleg að vaka um helgar.
Alla síðustu helgi sátu ráð-
herramir á löngum fúndum og end-
aði tömin með heillar nætur fundi
aðfaranótt mánudags. Út úr vökum
þessum hafa komið tillögur um nið-
urskurð á ríkisútgjöldum. Eins og
við var að búast vitna tillögumar
fternur um dugnað og fæmi til að
brýna hinn eina og sanna hníf, en
ffumleika. Með fumlausum handtök-
um þess sem kann til verka ætlar rik-
isstjómin að fara um ríkiskerfið með
hnífinn góða og skera af þá sepa sem
skekkja ríkisbúskapinn. Hallinn á
jafnvel að verða minni á næsta ári en
nokkmm hafði dottið í hug í byijun
síðustu viku og verður ekki betur séð
en talsmenn ríkisstjómarinnar séu
afar undrandi á eigin affekum.
Enda þótt ríkisstjómin verði ekki
sökuð um nýstárlega hugsun eða eða
óvenjulegar tillögur hefur henni þó
dottið í hug það snjallræði að skera
niður laun starfsmanna sinna um tvo
og hálfan miljarð eða svo. Ef maður
gengur út ffá því að hver ríkisstarfs-
maður hafi tvær miljónir í laun á ári
þá má sjá að upphæðin svarar til
launa 1250 starfsmanna. Þetta þótti,
þegar nánar var að gáð, full mikið og
var því ákveðið að stinga undan ein-
um sérstökum miljarði til að mylgra
út hér og þar í kerfinu. Þannig
hyggst ríkisstjómin losna við að
borga laun 700-1000 starfsmanna á
næsta ári. Á máli hagffæðinnar heitir
þetta að lækka launakostnaðinn.
Til em margar aðferðir við að
lækka launakostnað. Fljótvirkast og
einfaldast væri náttúrlega að borga
ckki launin en því miður hefur
verkalýðshreyfingin komið ár sinni
svo fýrir borð í þessu þjóðfélagi að
slík hegðun þykir ekki svara kostn-
aði. Næst skjótvirkast er auðvitað að
lækka launin hjá öllum, en þá reka
hugsjónamenn niðurskurðarins sig
aftur á verkalýðshreyfinguna og
komast að því að þessu fylgir óþarfa
stímabrak og leiðindi. Þriðja leiðin,
sem er algerlega séríslensk, er sú að
skera niður yfirvinnu, en þetta fyrir-
bæri finnst yfirleitt ekki í orðabókum
annarra siðmenntaðra þjóða en Is-
lendinga. Þama mætti vissulega ná
árangri og segja fólkinu að fara fyrr
heim á daginn og lifa menningarlífi.
Fjórða og síðasta leiðin, sú sem
er bæði einfoldust og árangursríkust,
er að segja fólkinu að fara heim einn
góðan veðurdag og koma ekki aftur.
Með þessari aðferð má ná alveg
ótrúlegri launakostnaðarlækkun á
lygilega skömmum tíma. Ef við
hugsum okkur til dæmis að 1000
kennumm yrði sagt að fara heim og
koma ekki aftur. Þá sparast nú í
fyrsta lagi kennaralaunin, í öðm lagi
fá bömin betri tíma til að sinna öðm
en náminu, þar sem enginn er til að
kenna þeim. Um leið og bömin fá
aukinn tíma til að sinna öðra en
námi verða foreldramir að vinna
minna til að sinna bömunum. Þá
sparast launakostnaður þess fólks,
tekjur þess lækka en lukkan eykst.
Þetta lítur tiltölulega vel út ef maður
veltir ekki fýrir sér því sem gerist
þegar fólkið er farið heim og þeir
sem eftir em verða lámir vinna störf
hinna brottreknu. Þó verður ekki
komist hjá að hafa þetta í huga því
að hvergi kemur fram að ætlunin sé
að minnka vinnuna, þótt starfsmönn-
um fækki og launin lækki. Þá er eina
ráðið að lengja vinnutímann hjá
þeim sem eftir era og borga meira
fyrir yfirvinnu um leið og þeim sem
heima sitja em greiddar atvinnuleys-
isbætur til að hægt sé að lækka
launakosmaðinn.
Nei, bíðum við. Ef launin lækka
en yfirvinnukaupið og atvinnuleysis-
bæmmar aukast? Hvað sparast þá?
Er ekki einhversstaðar vitlaust
gefið í þessu spili? - Þrándur
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 11. desember 1991